Ρήματα σε -άω (β' και γ' πρόσωπο)
- Thread starter emilianos
- Start date
Καλώς ήρθες. Δεν ξέρω αν όλοι λένε «ζητεί» ή «ποιος τον ζητεί» (στο διαδίκτυο είναι μοιρασμένα τα πράγματα, δηλ. κάπου 40 «ποιος τον ζητεί» και από 20 για «ποιος τον ζητά» και «ποιος τον ζητάει»), αλλά το ζητώ είναι από τα ρήματα σε μια ενδιάμεση φάση ή, αν προτιμάς, με το ένα πόδι στο ζητέω της αρχαιότητας και το άλλο στο ζητάω της δημοτικής. Στην ίδια κατηγορία είναι και ρήματα σαν το βοηθώ, κρατώ, μιλώ, παρακαλώ κ.ά. (στα άλλα είναι και το γαμώ). Δεν έχουμε μόνο στον ενικό ζήτημα, αλλά έχουμε και ζητούν και ζητάν(ε), και όλους εκείνους τους λόγιους μεσοπαθητικούς τύπους: Ζητείται υπάλληλος. Παρακαλείται ο κύριος με το μπλε Άουντι... Δεν θα έλεγες εκεί Ζητιέται ή Παρακαλιέται! Τα λεξικά και οι γραμματικές που δέχονται όλους τους τύπους που διατηρούνται σαν ανάμνηση του ζητέω απλώς καταγράφουν την πραγματικότητα που διαπιστώνεις κι εσύ.
Το αμφισβητώ πάλι παραμένει στην παλιά καλή λόγια μορφή του: ήταν και είναι ρήμα σε —έω, οπότε αμφισβητείς, αμφισβητούν, αμφισβητείται.
Το ίδιο και το υγιεινός. Θέλω να πω ότι δεν έχει αλλάξει κάτι. Έτσι το λέγαμε πάντοτε (π.χ. το «υγιεινώς έχω» σήμαινε υγιαίνω στους αρχαίους). Προέρχεται από το υγιεσ- (θέμα τού υγιής) και την παραγωγική κατάληξη -νος > υγιεσ-νός > υγιεινός (όπως ορεσ-νός > ορεινός).
Το αμφισβητώ πάλι παραμένει στην παλιά καλή λόγια μορφή του: ήταν και είναι ρήμα σε —έω, οπότε αμφισβητείς, αμφισβητούν, αμφισβητείται.
Το ίδιο και το υγιεινός. Θέλω να πω ότι δεν έχει αλλάξει κάτι. Έτσι το λέγαμε πάντοτε (π.χ. το «υγιεινώς έχω» σήμαινε υγιαίνω στους αρχαίους). Προέρχεται από το υγιεσ- (θέμα τού υγιής) και την παραγωγική κατάληξη -νος > υγιεσ-νός > υγιεινός (όπως ορεσ-νός > ορεινός).
emilianos
New member
-Καλώς σας βρήκα!-
Για το 'ζητώ', είμαι βέβαιος ότι δεν έχω δει πουθενά τον τύπο 'ζητάει - ζητά'.
Παντού λένε και γράφουν 'ζητεί'.
Αν μου λέτε ότι μπορεί και να θεωρηθεί σωστό, έστω ως κατάλοιπο αρχαϊκού τύπου, να σταματήσω να 'τσακώνομαι'... :)
Το 'αμφισβητώ', μάλλον το μπέρδεψα...
Στο 'υγιεινό', με μπερδεύει η 'υγεία' ως τύπος, δεν μπορώ δε να βρω το έτυμο που θα με οδηγήσει στα παράγωγά της, π.χ. το 'γεια σας!' που πρέπει να είναι σωστό, αντι του 'για σας!'.
Έχουμε κάπου την εξήγηση του πώς το 'ει' έγινε 'ι' ;
Για το 'ζητώ', είμαι βέβαιος ότι δεν έχω δει πουθενά τον τύπο 'ζητάει - ζητά'.
Παντού λένε και γράφουν 'ζητεί'.
Αν μου λέτε ότι μπορεί και να θεωρηθεί σωστό, έστω ως κατάλοιπο αρχαϊκού τύπου, να σταματήσω να 'τσακώνομαι'... :)
Το 'αμφισβητώ', μάλλον το μπέρδεψα...
Στο 'υγιεινό', με μπερδεύει η 'υγεία' ως τύπος, δεν μπορώ δε να βρω το έτυμο που θα με οδηγήσει στα παράγωγά της, π.χ. το 'γεια σας!' που πρέπει να είναι σωστό, αντι του 'για σας!'.
Έχουμε κάπου την εξήγηση του πώς το 'ει' έγινε 'ι' ;
υγιής, αρχ. υγιής
υγιεινός, αρχ. υγιεινός
υγεία, αρχ. υγίεια (και -εία)
...αν βοηθεί / βοηθά(ει)
υγιεινός, αρχ. υγιεινός
υγεία, αρχ. υγίεια (και -εία)
...αν βοηθεί / βοηθά(ει)
15τομο Δημητράκου. Να 'σαι καλά!
Σύμφωνα με τη σχολική Γραμματική του Τριανταφυλλίδη
« στη δεύτερη συζυγία ανήκουν τα ρήματα που τονίζονται στη λήγουσα στο πρώτο πρόσωπο της οριστικής του ενεργητικού ενεστώτα, και στην παραλήγουσα στο πρώτο πρόσωπο της οριστικής του παθητικού ενεστώτα.
Τα ρήματα αυτά τελειώνουν σε -ώ στην ενεργητική φωνή και σε -ιέμαι ή -ούμαι στην παθητική:
αγαπώ - αγαπιέμαι , λυπώ - λυπούμαι. »
.................
«τα ρήματα της δεύτερης συζυγίας διαιρούνται σε δύο τάξεις για κάθε φωνή, ανάλογα με τις καταλήξεις που παίρνουν στον ενικό του ενεστώτα της οριστικής:
Ενεργητικά ρήματα
Η πρώτη τάξη τελειώνει σε -ώ, -άς, -ά : αγαπώ, αγαπάς, αγαπά.
Η δεύτερη τάξη τελειώνει σε -ώ, -είς, -εί : λαλώ, λαλείς, λαλεί.
Παθητικά ρήματα
Η πρώτη τάξη τελειώνει σε -ιέμαι, -ιέσαι, -ιέται : αγαπιέμαι, αγαπιέσαι, αγαπιέται.
Η δεύτερη τάξη τελειώνει σε -ούμαι, -άσαι, -άται : θυμούμαι, θυμάσαι, θυμάται.»
........................
«Πολλά ρήματα της δεύτερης συζυγίας κλίνονται στην ενεργητική φωνή και κατά την πρώτη τάξη και κατά τη δεύτερη:
μιλείς και μιλάς , πατεί και πατά , τραγουδείτε και τραγουδάτε .
Όμοια σχηματίζονται:
βαρώ, βοηθώ, ζητώ, καρτερώ, κελαηδώ, κληρονομώ, κουβαλώ, κρατώ, λαχταρώ, παρηγορώ, πονώ, πουλώ, συγχωρώ, τηλεφωνώ, φορώ κ.ά. »
« στη δεύτερη συζυγία ανήκουν τα ρήματα που τονίζονται στη λήγουσα στο πρώτο πρόσωπο της οριστικής του ενεργητικού ενεστώτα, και στην παραλήγουσα στο πρώτο πρόσωπο της οριστικής του παθητικού ενεστώτα.
Τα ρήματα αυτά τελειώνουν σε -ώ στην ενεργητική φωνή και σε -ιέμαι ή -ούμαι στην παθητική:
αγαπώ - αγαπιέμαι , λυπώ - λυπούμαι. »
.................
«τα ρήματα της δεύτερης συζυγίας διαιρούνται σε δύο τάξεις για κάθε φωνή, ανάλογα με τις καταλήξεις που παίρνουν στον ενικό του ενεστώτα της οριστικής:
Ενεργητικά ρήματα
Η πρώτη τάξη τελειώνει σε -ώ, -άς, -ά : αγαπώ, αγαπάς, αγαπά.
Η δεύτερη τάξη τελειώνει σε -ώ, -είς, -εί : λαλώ, λαλείς, λαλεί.
Παθητικά ρήματα
Η πρώτη τάξη τελειώνει σε -ιέμαι, -ιέσαι, -ιέται : αγαπιέμαι, αγαπιέσαι, αγαπιέται.
Η δεύτερη τάξη τελειώνει σε -ούμαι, -άσαι, -άται : θυμούμαι, θυμάσαι, θυμάται.»
........................
«Πολλά ρήματα της δεύτερης συζυγίας κλίνονται στην ενεργητική φωνή και κατά την πρώτη τάξη και κατά τη δεύτερη:
μιλείς και μιλάς , πατεί και πατά , τραγουδείτε και τραγουδάτε .
Όμοια σχηματίζονται:
βαρώ, βοηθώ, ζητώ, καρτερώ, κελαηδώ, κληρονομώ, κουβαλώ, κρατώ, λαχταρώ, παρηγορώ, πονώ, πουλώ, συγχωρώ, τηλεφωνώ, φορώ κ.ά. »
Να 'σαι καλά. Είχα σκεφτεί να προσθέσω κάτι από τη νέα γραμματική και στη διαδρομή το ξέχασα. Κοιτάζω τώρα, αλλά ή δεν βλέπω καλά ή πολύ φτωχά είναι αυτά που έχει. Μια σταλίτσα στο κάτω μέρος της σελίδας 83:
Ορισμένα ρήματα της δεύτερης συζυγίας σχηματίζουν την παθητική φωνή με τύπους και των δύο τάξεων, π.χ. βοηθώ / -άω — βοηθούμαι και βοηθιέμαι, αδικώ — αδικούμαι και αδικιέμαι. Στην ίδια συζυγία ανήκουν και τα αποθετικά ρήματα σε -άμαι / -ούμαι, π.χ. θυμάμαι / -ούμαι.
Ορισμένα ρήματα της δεύτερης συζυγίας σχηματίζουν την παθητική φωνή με τύπους και των δύο τάξεων, π.χ. βοηθώ / -άω — βοηθούμαι και βοηθιέμαι, αδικώ — αδικούμαι και αδικιέμαι. Στην ίδια συζυγία ανήκουν και τα αποθετικά ρήματα σε -άμαι / -ούμαι, π.χ. θυμάμαι / -ούμαι.
Από την κατάταξη της σχολικής γραματικής λείπουν τα αρχαιοπρεπή / λόγια απολιθώματα:
α. πληρώ, δηλώ (-οίς, -οί, -ούμε, -οίτε, -ούν), και
β. εγγυώμαι, τιμώμαι (-άσαι, -άται, όμαστε, -άστε, -ώνται).
Επίσης, εντύπωση μου κάνει η αναφορά τού λόγιου τύπου θυμούμαι, κι όχι του, συχνότερου σήμερα, θυμάμαι, κοιμάμαι κλπ. (Edit: Βλέπω ότι η νέα γραμματική περιλαμβάνει αμφότερες τις μορφές.)
Μεταγενέστερη προσθήκη:
Για το β' πληθ. βλ. http://lexilogia.gr/forum/showthrea...-κα-γ-πρόσωπο)&p=120554&viewfull=1#post120554 κ.ε.
α. πληρώ, δηλώ (-οίς, -οί, -ούμε, -οίτε, -ούν), και
β. εγγυώμαι, τιμώμαι (-άσαι, -άται, όμαστε, -άστε, -ώνται).
Επίσης, εντύπωση μου κάνει η αναφορά τού λόγιου τύπου θυμούμαι, κι όχι του, συχνότερου σήμερα, θυμάμαι, κοιμάμαι κλπ. (Edit: Βλέπω ότι η νέα γραμματική περιλαμβάνει αμφότερες τις μορφές.)
Μεταγενέστερη προσθήκη:
Για το β' πληθ. βλ. http://lexilogia.gr/forum/showthrea...-κα-γ-πρόσωπο)&p=120554&viewfull=1#post120554 κ.ε.
Last edited:
Στο 'υγιεινό', με μπερδεύει η 'υγεία' ως τύπος, δεν μπορώ δε να βρω το έτυμο που θα με οδηγήσει στα παράγωγά της, π.χ. το 'γεια σας!' που πρέπει να είναι σωστό, αντί του 'για σας!'.
Έχουμε κάπου την εξήγηση του πώς το 'ει' έγινε 'ι' ;
Εδώ υπάρχει επίσης ψωμί. Η υγεία (από την αρχαία υγιεία, είπαμε) δεν γίνεται πουθενά «για». Μόνο «γεια» και, να θυμόμαστε, χωρίς τόνο. Αν μπει τόνος, είναι σαν να λέμε ότι έχει δύο συλλαβές (ενώ προφέρεται σαν το «για»). Άρα: γεια σου· γεια χαρά· άντε γεια· έχετε γεια, βρυσούλες· γεια στα χέρια σου· με γεια και με γειες (με πολλά λανθασμένα *μεγειά και *μεγιά στη γύρα)· με γεια τ’ αφτιά· γείτσες.
Να προστεθεί ότι δεν βάζουμε τόνο (επειδή είναι μία συλλαβή) αλλά το λέμε τονισμένο. Αλλιώς, δηλαδή, λέμε «Γεια σας, παιδιά» κι αλλιώς «Για σας, παιδιά».
Από το υγιής έχουμε το υγιαίνω και το γιαίνω. Εκεί δεν γίνεται «γι» κάποιο «γει».
Το σχολικό βιβλίο αναφέρει για την αρχαϊκή κλίση παθητικής φωνής.
« Ενεστώτας: στερούμαι, στερείσαι, στερείται, στερούμαστε, στερείστε, στερούνται.
.....
Παρατατικός: στερούμουν,στερούσουν, στερούνταν, στερούμαστε, στερούσαστε, στερούνταν.
Όμοια σχηματίζονται τα αποθετικά ρήματα: επικαλούμαι, μιμούμαι, προηγούμαι, συνεννοούμαι κτλ , και μερικά παθητικά από ρήματα που σχηματίζονται κατά το λαλώ, καθώς αποτελούμαι, αφαιρούμαι, εξαιρούμαι.
Ακόμη πιο σπάνια είναι μερικά ρήματα σε -ώμαι που ακολουθούν αρχαϊκή κλίση:
Ενεστώτας: εγγυώμαι, εγγυάσαι, εγγυάται, εγγυόμαστε, εγγυάστε (-σθε), εγγυώνται.
....
Ομοίως σχηματίζονται: εξαρτώμαι, διερωτώμαι, διασπώμαι κτλ. »
« Ενεστώτας: στερούμαι, στερείσαι, στερείται, στερούμαστε, στερείστε, στερούνται.
.....
Παρατατικός: στερούμουν,στερούσουν, στερούνταν, στερούμαστε, στερούσαστε, στερούνταν.
Όμοια σχηματίζονται τα αποθετικά ρήματα: επικαλούμαι, μιμούμαι, προηγούμαι, συνεννοούμαι κτλ , και μερικά παθητικά από ρήματα που σχηματίζονται κατά το λαλώ, καθώς αποτελούμαι, αφαιρούμαι, εξαιρούμαι.
Ακόμη πιο σπάνια είναι μερικά ρήματα σε -ώμαι που ακολουθούν αρχαϊκή κλίση:
Ενεστώτας: εγγυώμαι, εγγυάσαι, εγγυάται, εγγυόμαστε, εγγυάστε (-σθε), εγγυώνται.
....
Ομοίως σχηματίζονται: εξαρτώμαι, διερωτώμαι, διασπώμαι κτλ. »
Dr Moshe
¥
β΄πληθυντικό: -ούτε
Στα λίγα και ομολογουμένως δύστροπα λόγια ρήματα σε -όω ας σημειωθεί, παρακαλώ, το συνηθισμένο λάθος να σχηματίζεται το β΄ πληθυντικό πρόσωπο με τέρμα -οίτε (*πληροίτε). Το σοβαρό αυτό σφάλμα υπάρχει (προφανώς από απροσεξία) και στο λήμμα πληρώ τού ΛΚΝ.
Τα ρήματα αυτά σχηματίζουν β΄ πληθ. με συναίρεση των φωνηέντων -οε-, η οποία αποδίδει μόνο -ου-: -όετε > -οῦτε. Ήδη στην αρχαία γλώσσα έχουμε: πληροῦτε, ἐλευθεροῦτε κτλ.· επομένως, αν θελήσουμε να χρησιμοποιήσουμε αυτά τα ρήματα στο β΄ πληθυντικό, δεν μπορούμε παρά να ακολουθήσουμε το αρχαίο πρότυπο (π.χ. αξιούτε, πληρούτε).
Ευχαριστώ.
Στα λίγα και ομολογουμένως δύστροπα λόγια ρήματα σε -όω ας σημειωθεί, παρακαλώ, το συνηθισμένο λάθος να σχηματίζεται το β΄ πληθυντικό πρόσωπο με τέρμα -οίτε (*πληροίτε). Το σοβαρό αυτό σφάλμα υπάρχει (προφανώς από απροσεξία) και στο λήμμα πληρώ τού ΛΚΝ.
Τα ρήματα αυτά σχηματίζουν β΄ πληθ. με συναίρεση των φωνηέντων -οε-, η οποία αποδίδει μόνο -ου-: -όετε > -οῦτε. Ήδη στην αρχαία γλώσσα έχουμε: πληροῦτε, ἐλευθεροῦτε κτλ.· επομένως, αν θελήσουμε να χρησιμοποιήσουμε αυτά τα ρήματα στο β΄ πληθυντικό, δεν μπορούμε παρά να ακολουθήσουμε το αρχαίο πρότυπο (π.χ. αξιούτε, πληρούτε).
Ευχαριστώ.
Μήπως θα πρέπει να θεωρηθεί «νόμιμο» λάθος το πληροίτε; Δηλαδή:
Λεξισκόπιο: πληροίτε
Τα Ρήματα της Νέας Ελληνικής (Ιορδανίδου): πληροίτε
Διαδίκτυο: αν πληροίτε 1.390 ευρήματα
Ελάχιστα πληρούτε σε σύγχρονα κείμενα.
Τέλος, η Ελληνομάθεια δίνει: πληροίτε, (λόγιο) πληρούτε
(Δηλαδή: το πληρούτε με το πληρούσι, το πληροίτε με το πληρούν.)
Το πληροίτε να θεωρείται μη λόγιο! Τι άλλο θα δούμε;
Λεξισκόπιο: πληροίτε
Τα Ρήματα της Νέας Ελληνικής (Ιορδανίδου): πληροίτε
Διαδίκτυο: αν πληροίτε 1.390 ευρήματα
Ελάχιστα πληρούτε σε σύγχρονα κείμενα.
Τέλος, η Ελληνομάθεια δίνει: πληροίτε, (λόγιο) πληρούτε
(Δηλαδή: το πληρούτε με το πληρούσι, το πληροίτε με το πληρούν.)
Το πληροίτε να θεωρείται μη λόγιο! Τι άλλο θα δούμε;
Dr Moshe
¥
Εκτιμώ τις σκέψεις που παρουσιάστηκαν.
Ο μεταπλασμός τού πληρώ είναι ασφαλώς κάποια λύση, λύση σεβαστή, αν και θα έχει να αντιμετρηθεί με τα δύστροπα αξιώ, απαξιώ, καθώς και με τα εξ ολοκλήρου ανυπότακτα μεσοπαθητικά ισούται, καρπούται, δικαιούται κ.ά.
Εντούτοις, η εσφαλμένη γραφή *πληροίτε αποτελεί κακό αμάλγαμα, διότι δίνει την εντύπωση ότι έτσι ακολουθείται η αρχαία συναίρεση, πράγμα που ασφαλώς δεν συμβαίνει. Αυτά τα λίγα αρχαιοπρεπή ρήματα, όποτε χρησιμοποιούνται, δεν είναι δυνατόν να αποθέσουν ούτε το ιμάτιο ούτε τον χιτώνα χωρίς κόστος. :)
Ευχαριστώ.
Ο μεταπλασμός τού πληρώ είναι ασφαλώς κάποια λύση, λύση σεβαστή, αν και θα έχει να αντιμετρηθεί με τα δύστροπα αξιώ, απαξιώ, καθώς και με τα εξ ολοκλήρου ανυπότακτα μεσοπαθητικά ισούται, καρπούται, δικαιούται κ.ά.
Εντούτοις, η εσφαλμένη γραφή *πληροίτε αποτελεί κακό αμάλγαμα, διότι δίνει την εντύπωση ότι έτσι ακολουθείται η αρχαία συναίρεση, πράγμα που ασφαλώς δεν συμβαίνει. Αυτά τα λίγα αρχαιοπρεπή ρήματα, όποτε χρησιμοποιούνται, δεν είναι δυνατόν να αποθέσουν ούτε το ιμάτιο ούτε τον χιτώνα χωρίς κόστος. :)
Ευχαριστώ.