Πώς μεταφράζουμε αν είναι ασαφές το πρωτότυπο;
- Thread starter drsiebenmal
- Start date
Εγώ είμαι με την ομάδα του κόσμου όχι του μυαλού. Καταλαβαίνουμε ελάχιστα από όσα συμβαίνουν γύρω μας, και μέσα στην άγνοιά μας είμαστε ευτυχισμένοι με την θέση που καταλαμβάνουμε στο σύμπαν (τόσα ξέρουμε τόσα καταλαβαίνουμε). Όταν μάθουμε και καταλάβουμε τι συμβαίνει γύρω μας (ειδικά άμα ζούσαμε σε έναν κόσμο τόσο τρομακτικό όσο του Lovecraft) τότε θα τα παίζαμε απ' την τρομάρα μας.
Εάν δεν είχα διαβάσει αυτή τη συζήτηση, θα το μετέφραζα αναλόγως. Εφόσον όμως υπάρχει διάσταση απόψεων, θα κιότευα). "Τα περιεχόμενα" δεν μου πολυ-αρέσει αλλά ίσως είναι θέμα προσωπικής θεώρησης. Ίσως ένα "τι περιέχει" θα μου άρεσε καλύτερα αλλά έχω και πονοκέφαλο οπότε δεν μετράει και τόσο η γνώμη μου επί του παρόντος!
Εάν δεν είχα διαβάσει αυτή τη συζήτηση, θα το μετέφραζα αναλόγως. Εφόσον όμως υπάρχει διάσταση απόψεων, θα κιότευα). "Τα περιεχόμενα" δεν μου πολυ-αρέσει αλλά ίσως είναι θέμα προσωπικής θεώρησης. Ίσως ένα "τι περιέχει" θα μου άρεσε καλύτερα αλλά έχω και πονοκέφαλο οπότε δεν μετράει και τόσο η γνώμη μου επί του παρόντος!
Παναγιώτης Σκάγιαννης. Έχει κάνει πολλές μεταφράσεις (επιστημονικής φαντασίας, κλπ.), πολύ περισσότερες από αυτές που του πιστώνει η Biblionet.
Ίσως έχει ενδιαφέρον λοιπόν, για όσους δεν ξέρουν, ότι κατά τη διάρκεια της μεγάλης ύφεσης:
Σε απελπιστική ανάγκη να βρει χρήματα, ο Λάβκραφτ έστρεψε το ταλέντο του στη λογοτεχνική επιμέλεια και τη συγγραφή ιστοριών με φαντάσματα, αν και οι τιμές που χρέωνε ήταν πολύ χαμηλές για να του παρέχουν επαρκές εισόδημα και, όταν οι πελάτες του αμελούσαν να τον πληρώσουν ήταν υπερβολικά ευγενής για να τους στείλει υπενθυμίσεις. Επιπρόσθετα, οι πολλές ώρες που ευσυνείδητα αφιέρωνε σε αυτή τη δραστηριότητα του άφηναν πολύ λίγο χρόνο εργασίας πάνω στο δικό του πρωτότυπο υλικό.
Σε απελπιστική ανάγκη να βρει χρήματα, ο Λάβκραφτ έστρεψε το ταλέντο του στη λογοτεχνική επιμέλεια και τη συγγραφή ιστοριών με φαντάσματα, αν και οι τιμές που χρέωνε ήταν πολύ χαμηλές για να του παρέχουν επαρκές εισόδημα και, όταν οι πελάτες του αμελούσαν να τον πληρώσουν ήταν υπερβολικά ευγενής για να τους στείλει υπενθυμίσεις. Επιπρόσθετα, οι πολλές ώρες που ευσυνείδητα αφιέρωνε σε αυτή τη δραστηριότητα του άφηναν πολύ λίγο χρόνο εργασίας πάνω στο δικό του πρωτότυπο υλικό.
Αν το πρωτότυπο είναι ασαφές, προσπαθούμε να κρατήσουμε την ίδια ασάφεια και στη μετάφραση, εφόσον είναι εφικτό. Δηλαδή, μια που βολεύει στην περίπτωσή μας, μιλάμε για το "περιεχόμενό του" και αφήνουμε τον αναγνώστη να χτυπιέται να καταλάβει αν εννοεί "του κόσμου" ή "του μυαλού".
Θυμάμαι πρόσφατα στο LEA τον ποιητή, μεταφρασή και καθηγητή μετάφρασης Τομάς Σεγόβια να λέει ότι "το πρόβλημα στη μετάφραση δεν είναι ότι χάνεται η ακρίβεια, αλλά ότι χάνεται η αμφισημία". Αν ο συγγραφέας άφησε ασάφειες, είτε επίτηδες είτε κατά λάθος, δουλειά μας είναι να τις διατηρήσουμε.
Αυτά βέβαια τα λέω εγώ, που όταν μεταφράζω παιδικά βιβλία γνώσεων όχι απλώς διορθώνω το περιεχόμενο, αλλά το ξαναγράφω μερικές φορές. Η εφαρμογή λοιπόν της παραπάνω συμβουλής θα έλεγα ότι εξαρτάται από το είδος του κειμένου και το κοινό στόχο, ίσως και από άλλες παραμέτρους που θα αξιολογήσει ο μεταφραστής. Στη λογοτεχνία, ιδίως στην ποίηση, σίγουρα πρέπει να κρατάμε την ασάφεια, αλλά σε ένα τεχνικό εγχειρίδιο καλύτερα όχι.
Θυμάμαι πρόσφατα στο LEA τον ποιητή, μεταφρασή και καθηγητή μετάφρασης Τομάς Σεγόβια να λέει ότι "το πρόβλημα στη μετάφραση δεν είναι ότι χάνεται η ακρίβεια, αλλά ότι χάνεται η αμφισημία". Αν ο συγγραφέας άφησε ασάφειες, είτε επίτηδες είτε κατά λάθος, δουλειά μας είναι να τις διατηρήσουμε.
Αυτά βέβαια τα λέω εγώ, που όταν μεταφράζω παιδικά βιβλία γνώσεων όχι απλώς διορθώνω το περιεχόμενο, αλλά το ξαναγράφω μερικές φορές. Η εφαρμογή λοιπόν της παραπάνω συμβουλής θα έλεγα ότι εξαρτάται από το είδος του κειμένου και το κοινό στόχο, ίσως και από άλλες παραμέτρους που θα αξιολογήσει ο μεταφραστής. Στη λογοτεχνία, ιδίως στην ποίηση, σίγουρα πρέπει να κρατάμε την ασάφεια, αλλά σε ένα τεχνικό εγχειρίδιο καλύτερα όχι.
Να κρατάμε την ασάφεια, όταν είναι εσκεμμένη, αλλά να μην την κρατάμε όταν δεν υπάρχει λόγος και πρέπει όπως εδώ να καταλάβει ο αναγνώστης τι θέλει να πει ο "ποιητής". Στην ποίηση πολλές φορές οι λέξεις είναι επιλεγμένες επίτηδες για να σημαίνουν 2-3 πράγματα. Στον πεζό λόγο πρέπει πάντα να σκεφτόμαστε ότι ο συγγραφέας δεν είναι πάντα η αυθεντία-γλωσσολόγος-φιλόλογος-μεταφραστής-... που θα γράφει σωστά και κατανοητά.
Cadmian
New member
Καιρό τώρα ήθελα να ανεβάσω τα αποσπάσματα...
Νομίζω ότι το πιο σπλαχνικό πράγμα στον κόσμο είναι η αδυναμία του ανθρώπινου νου να συσχετίσει όλα όσα περιέχει. Ζούμε σε μία γαλήνια νησίδα άγνοιας καταμεσής στις μαύρες θάλασσες του απείρου και δεν είμαστε φτιαγμένοι για μακρινές περιπλανήσεις. Οι επιστήμες, που η καθεμιά τους αγωνίζεται στο δικό της δρόμο, δεν μας έχουν προκαλέσει και τόσο μεγάλη ζημιά ως τώρα. Κάποια μέρα όμως ο συνδυασμός των ώς τώρα ασύνδετων γνώσεων θ’ ανοίξει μπροστά μας τρομακτικούς ορίζοντες από άλλες πραγματικότητες και θα μας αποκαλύψει τη φοβερή θέση που κατέχουμε ανάμεσα τους. Και τότε, είτε θα χάσουμε τα λογικά μας από την αποκάλυψη της αλήθειας είτε θα τραπούμε σε φυγή μακριά από το θανάσιμα άπλετο φως της, αποζητώντας καταφύγιο στη γαλήνη και τη σιγουριά ενός καινούριου σκοτεινού Μεσαίωνα.
Το κάλεσμα του Κθούλου, μτφ. Γ. Μπαλανός, Ιστορίες Διαστημικού τρόμου, Εκδόσεις Πήγασος, Αθήνα 1987
Έχω τη γνώμη πως ότι αξίζει τη μεγαλύτερη επιείκεια στον κόσμο, είναι η αδυναμία του ανθρώπινου μυαλού να συσχετίσει τις γνώσεις του. Ζούμε σε ένα μακάριο νησί άγνοιας, που βρίσκεται στη μέση των μαύρων θαλασσών της αιωνιότητας και δε νοείται να ταξιδέψουμε μακριά απ’ αυτό. Ως τα τώρα, οι επιστήμες, που η καθεμιά τραβάει το δικό της δρόμο, μας έχουν βλάψει λίγο. Αλλά κάποια μέρα οι σκόρπιες γνώσεις θα ενωθούν και τότε θα μας αποκαλυφθεί τόσο τρομερή η πραγματικότητα και η θέση που κατέχουμε σ’ αυτήν, που ή θα τρελαθούμε από την αποκάλυψη ή θα ξαναγυρίσουμε, απορρίπτοντας αυτό το θανατηφόρο φως, στον εφησυχασμό, την άγνοια και την ασφάλεια ενός νέου μεσαίωνα.
Το κάλεσμα του Κθούλου, μτφ. Γ. Πανώριος – Π. Σκαγιάννης – Γ. Ντούμας, Εκδόσεις Αίολος, Αθήνα 1986
Ζαζ, κι εγώ τον Λάβκραφτ απ' τον Μπαλανό τον έμαθα. Η δε μετάφραση που έχει κάνει στα Βουνά της Τρέλας είναι κατ' εμέ ανώτερη κι απ' το ίδιο το πρωτότυπο.
Νομίζω ότι το πιο σπλαχνικό πράγμα στον κόσμο είναι η αδυναμία του ανθρώπινου νου να συσχετίσει όλα όσα περιέχει. Ζούμε σε μία γαλήνια νησίδα άγνοιας καταμεσής στις μαύρες θάλασσες του απείρου και δεν είμαστε φτιαγμένοι για μακρινές περιπλανήσεις. Οι επιστήμες, που η καθεμιά τους αγωνίζεται στο δικό της δρόμο, δεν μας έχουν προκαλέσει και τόσο μεγάλη ζημιά ως τώρα. Κάποια μέρα όμως ο συνδυασμός των ώς τώρα ασύνδετων γνώσεων θ’ ανοίξει μπροστά μας τρομακτικούς ορίζοντες από άλλες πραγματικότητες και θα μας αποκαλύψει τη φοβερή θέση που κατέχουμε ανάμεσα τους. Και τότε, είτε θα χάσουμε τα λογικά μας από την αποκάλυψη της αλήθειας είτε θα τραπούμε σε φυγή μακριά από το θανάσιμα άπλετο φως της, αποζητώντας καταφύγιο στη γαλήνη και τη σιγουριά ενός καινούριου σκοτεινού Μεσαίωνα.
Το κάλεσμα του Κθούλου, μτφ. Γ. Μπαλανός, Ιστορίες Διαστημικού τρόμου, Εκδόσεις Πήγασος, Αθήνα 1987
Έχω τη γνώμη πως ότι αξίζει τη μεγαλύτερη επιείκεια στον κόσμο, είναι η αδυναμία του ανθρώπινου μυαλού να συσχετίσει τις γνώσεις του. Ζούμε σε ένα μακάριο νησί άγνοιας, που βρίσκεται στη μέση των μαύρων θαλασσών της αιωνιότητας και δε νοείται να ταξιδέψουμε μακριά απ’ αυτό. Ως τα τώρα, οι επιστήμες, που η καθεμιά τραβάει το δικό της δρόμο, μας έχουν βλάψει λίγο. Αλλά κάποια μέρα οι σκόρπιες γνώσεις θα ενωθούν και τότε θα μας αποκαλυφθεί τόσο τρομερή η πραγματικότητα και η θέση που κατέχουμε σ’ αυτήν, που ή θα τρελαθούμε από την αποκάλυψη ή θα ξαναγυρίσουμε, απορρίπτοντας αυτό το θανατηφόρο φως, στον εφησυχασμό, την άγνοια και την ασφάλεια ενός νέου μεσαίωνα.
Το κάλεσμα του Κθούλου, μτφ. Γ. Πανώριος – Π. Σκαγιάννης – Γ. Ντούμας, Εκδόσεις Αίολος, Αθήνα 1986
Ζαζ, κι εγώ τον Λάβκραφτ απ' τον Μπαλανό τον έμαθα. Η δε μετάφραση που έχει κάνει στα Βουνά της Τρέλας είναι κατ' εμέ ανώτερη κι απ' το ίδιο το πρωτότυπο.
