Πρέπει να χρησιμοποιούμε πάντοτε τις υφιστάμενες μεταφράσεις για τα παραθέματα;

LinguaClash

Active member
Καλησπέρα! Δεν ξέρω αν έχει ήδη συζητηθεί αυτό το θέμα αλλά δεν κατάφερα να το βρω. Ήθελα να σας ρωτήσω, όταν σε ένα βιβλίο που μεταφράζετε παρατίθεται αυτούσιο ένα χωρίο από ένα άλλο βιβλίο, το οποίο τυγχάνει να έχει μεταφραστεί στα ελληνικά, πόσο αυστηροί είστε στο να βρείτε το υφιστάμενο μεταφρασμένο χωρίο και να το παραθέσετε στο κείμενό σας; Το ψάχνετε πάντα ή εξαρτάται από το μέγεθος του χωρίου ή τη σημασία του στο προς μετάφραση κείμενο; Ας πούμε αν πρόκειται για μια ολόκληρη παράγραφο, το να βρει κανείς το πώς έχει αποδοθεί στα ελληνικά (στο αντίστοιχο μεταφρασμένο βιβλίο) είναι μάλλον το πιο 'θεμιτό', αλλά αν π.χ. πρόκειται για μισή πρόταση ή έστω μια πρόταση, πόσο αυστηροί πρέπει να είμαστε ως προς το να βρούμε το αντίστοιχο μεταφρασμένο; Κι αν το βιβλίο στο οποίο γίνεται η παραπομπή είναι εξαντλημένο, πόσο σχολαστικοί άραγε πρέπει να είμαστε στο να το βρούμε;
 

nickel

Administrator
Staff member
Να προσθέσω κάτι στο παραπάνω ερώτημα: Και πες ότι βρίσκεις τη μετάφραση που κυκλοφορεί. Τι γίνεται αν διαφωνείς με κάποιο κομμάτι αυτής της μετάφρασης;
Άντε κι άλλο ένα ερώτημα: Και αν κυκλοφορούν πολλές μεταφράσεις, διαλέγουμε αυτή στην οποία έχουμε πρόσβαση ή ψάχνουμε να βρούμε ποια μας αρέσει περισσότερο;

(Ναι, έχω ζήσει όλα τα παραπάνω – και τούτα και τα ακόμα πιο πάνω...)
 

Earion

Moderator
Staff member
Όταν σε ένα βιβλίο που μεταφράζετε παρατίθεται αυτούσιο ένα χωρίο από ένα άλλο βιβλίο, το οποίο τυγχάνει να έχει μεταφραστεί στα ελληνικά, πόσο αυστηροί είστε στο να βρείτε το υφιστάμενο μεταφρασμένο χωρίο και να το παραθέσετε στο κείμενό σας;
Δεν είναι θέμα αυστηρότητας, είναι θέμα εξοικονόμησης χρόνου (και προσπάθειας :-) )

Το ψάχνετε πάντα ή εξαρτάται από το μέγεθος του χωρίου ή τη σημασία του στο προς μετάφραση κείμενο; Ας πούμε αν πρόκειται για μια ολόκληρη παράγραφο, το να βρει κανείς το πώς έχει αποδοθεί στα ελληνικά (στο αντίστοιχο μεταφρασμένο βιβλίο) είναι μάλλον το πιο 'θεμιτό', αλλά αν π.χ. πρόκειται για μισή πρόταση ή έστω μια πρόταση, πόσο αυστηροί πρέπει να είμαστε ως προς το να βρούμε το αντίστοιχο μεταφρασμένο; Κι αν το βιβλίο στο οποίο γίνεται η παραπομπή είναι εξαντλημένο, πόσο σχολαστικοί άραγε πρέπει να είμαστε στο να το βρούμε;
Το ψάχνουμε αν αξίζει ο κόπος. Κυρίως επειδή θέλουμε να δούμε πώς αντιμετωπίστηκε το κείμενο από άλλον μεταφραστή, ή από περισσότερους για να συγκρίνουμε.

Τι γίνεται αν διαφωνείς με κάποιο κομμάτι αυτής της μετάφρασης;
Το πετσοκόβεις ανηλεώς.

Και αν κυκλοφορούν πολλές μεταφράσεις, διαλέγουμε αυτή στην οποία έχουμε πρόσβαση ή ψάχνουμε να βρούμε ποια μας αρέσει περισσότερο;
Όχι μόνο διαλέγουμε, αλλά και συνθέτουμε. Λίγο από δω λίγο από κει, τσιμπολογούμε και καταλήγουμε σε κάτι "που μας εκφράζει" :giggle:

Γενικότερα: Από τη στιγμή που ένας μεταφραστής βάζει την υπογραφή του σε ένα κείμενο, επωμίζεται την ευθύνη της ποιότητας της μετάφρασης. Αυτό ισχύει για το σύνολο του κειμένου. Είτε με αυτούσια μεταφράσματα άλλων είτε με κοπτοραψίμματα, το τελικό κείμενο —και η ανάλογη ευθύνη— είναι δικά μας.
 

LinguaClash

Active member
Ευχαριστώ! Αυτή η απάντηση μου φαίνεται η πιο λογική! Ήθελα να ακούσω τις εμπειρίες σας και τα πιστεύω σας, γιατί πρόσφατα ένας γλωσσικός επιμελητής από έναν εκδοτικό μου είπε ότι αυστηρά πρέπει να βρίσκω το μεταφρασμένο και να το παραθέτω, είτε συμφωνώ είτε όχι, και αν υπάρχουν πολλές μεταφράσεις να βρίσκω την πλέον πρόσφατη. Είναι θέμα ηθικού κώδικα μου είπε μάλιστα και μου φάνηκε κάπως ακραίο και απόλυτο.
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
...πρόσφατα ένας γλωσσικός επιμελητής από έναν εκδοτικό μου είπε ότι αυστηρά πρέπει να βρίσκω το μεταφρασμένο και να το παραθέτω, είτε συμφωνώ είτε όχι, και αν υπάρχουν πολλές μεταφράσεις να βρίσκω την πλέον πρόσφατη. Είναι θέμα ηθικού κώδικα μου είπε μάλιστα και μου φάνηκε κάπως ακραίο και απόλυτο.

Υπάρχουν τόσο πολλά λογικά σφάλματα σε αυτή την άποψη που, μολονότι τα είπε ουσιαστικά όλα πιο πάνω ο Earion, ήθελα να προσθέσω και τη δική μου δεκαρούλα.

...αυστηρά πρέπει να βρίσκω το μεταφρασμένο...

Για να ξεκινήσουμε με το πιο σκληρό και κατανοητό: Σε βάρος του χρόνου τίνος άραγε; Χρόνου πληρωμένου από ποιον, άραγε; Και σε βάθος πόσου χρόνου; Αν η πιο πρόσφατη μετάφραση είναι π.χ. σε λογιωτατίστικα ελληνικά του 19ου αιώνα, τι κάνουμε;

...να το παραθέτω, είτε συμφωνώ είτε όχι...
Αστεία πράγματα. Έχω διαφωνήσει και έχω ζητήσει να μην εμφανίζεται το όνομά μου σε μια σημαντική μετάφραση από το αγγλικό πρωτότυπο επειδή ο Έλληνας συγγραφέας ήθελε να επιβάλει στα ελληνικά έναν αδόκιμο όρο με τον οποίο διαφωνούσα, κάθετα και τεκμηριωμένα.

...αν υπάρχουν πολλές μεταφράσεις να βρίσκω την πλέον πρόσφατη...
Υπάρχει π.χ. μια μετάφραση του Καζαντζάκη ή, ακόμη παλιότερα, του Παπαδιαμάντη, αλλά θα χρησιμοποιήσεις υποχρεωτικά τη μετάφραση που ξεπέταξε πέρσι ο drsiebenmal για τις Εκδόσεις «Η Αρπαχτή»...

...Είναι θέμα ηθικού κώδικα μου είπε μάλιστα και μου φάνηκε κάπως ακραίο και απόλυτο.
Και πολύ λογικά φαίνεται ακραίο και απόλυτο. Ο «ηθικός κώδικας» εδώ είναι δυο πράγματα: Πρώτον, αν, ΑΝ χρησιμοποιήσεις αυτολεξεί παράθεμα, να σημειώνσεις από πού είναι (ακόμη και αν προέρχεται από τον χειρότερο προσωπικό σου αντίπαλο και από εκδότη που θέλει να κλείσει τον δικό σου -- είναι δουλειά του επιμελητή να χειριστεί στη συνέχεια το ενδεχόμενο πρόβλημα) και δεύτερον ότι θα παραδώσεις τη βέλτιστη εργασία που μπορείς και όπως κρίνεις εσύ σύμφωνα με εύλογες εκδοτικές προδιαγραφές. (Δεν είναι εύλογη εκδοτική προδιαγραφή π.χ. να μεταφράζεις υποχρεωτικά προσθέτοντας στο όνομα του Τάδε πολιτικού ηγέτη τη φράση «δοξασμένο αιώνια το όνομά του» :) ).

Όμως (επειδή πάντα υπάρχει και ένα όμως) αν ο εκδότης σού ζητήσει στις προδιαγραφές της συνεργασίας σας να βρίσκεις τα παραθέματα και να τα αναφέρεις, έχοντας λύσει το ζήτημα των αυξημένων χρονικών και επομένως οικονομικών απαιτήσεων, τότε by all means, δίνε ό,τι βρίσκεις και πρόσθεσε σχόλια με τις ενστάσεις σου και τη δική σου εναλλακτική απόδοση. Αν η συνεργασία είναι καλόπιστη, θα βρείτε γρήγορα τη βέλτιστη ισορροπία.
 

chrissa

New member
H δική μου εμπειρία στην πράξη, και ως επιμελήτριας και ως μεταφράστριας, είναι ότι, προφανώς, αν χρησιμοποιήσεις υπάρχουσα μετάφραση, το λιγότερο που πρέπει να κάνεις δεοντολογικά είναι να αναφέρεις σε ΣτΜ τον μεταφραστή και όλα τα στοιχεία της έκδοσης, αλλά δεοντολογικά και νομικά, υποτίθεται ότι πρέπει να ζητήσεις και την άδεια του συγκεκριμένου εκδότη (τυπικά, μπορεί να απαιτήσει δικαιώματα, απ' όσο ξέρω, αν κάνω λάθος ας με διορθώσει κάποιος, για καλές πρακτικές στο μέλλον). Αυτό σαφώς περιπλέκει τα πράγματα, ειδικά όταν πρόκειται για παλιές εκδόσεις, εξαντλημένα βιβλία κλπ, κλπ., τα περιπλέκει επίσης και πρακτικά, γιατί κάπως θα πρέπει να αιτιολογείται η επιλογή αυτής ή εκείνης της μετάφρασης, αν υπάρχουν πολλές και μάλιστα (όπως μερικές φορές συμβαίνει) κοντινές στον χρόνο. Οπότε, συχνά οι εκδότες ζητάνε να μεταφράσεις ελεύθερα εσύ, ανάλογα βέβαια και με το μέγεθος και την "κλασικότητα" του παραθέματος.
 

Alexandra

Super Moderator
Staff member
...το λιγότερο που πρέπει να κάνεις δεοντολογικά είναι να αναφέρεις σε ΣτΜ τον μεταφραστή και όλα τα στοιχεία της έκδοσης, αλλά δεοντολογικά και νομικά, υποτίθεται ότι πρέπει να ζητήσεις και την άδεια του συγκεκριμένου εκδότη (τυπικά, μπορεί να απαιτήσει δικαιώματα, απ' όσο ξέρω, αν κάνω λάθος ας με διορθώσει κάποιος, για καλές πρακτικές στο μέλλον).
Όπως ίσως έχω αναφέρει παλιότερα, κάποτε μου ανέθεσαν να υποτιτλίσω τον Γλάρο του Τσέχοφ. Θεώρησα ότι πρέπει να συμβουλευτώ τη μετάφραση του Μάριου Πλωρίτη, και να αναφέρω στο τέλος ότι ο υποτιτλισμός στηρίχτηκε σ' αυτή τη μετάφραση. Έστειλα επιστολή στον Πλωρίτη στο ΒΗΜΑ και τον πληροφόρησα. Με πήρε τηλέφωνο την ίδια στιγμή, μου έδωσε την ευλογία του και με ευχαρίστησε θερμά, επειδή, όπως είπε, συνήθως τον κατακλέβουν χωρίς να αναφέρουν την πηγή. Όταν παρέδωσα τη μετάφρασή μου στην εταιρεία υποτιτλισμού, δυστρόπησαν, επειδή φοβήθηκαν ότι ο Πλωρίτης ή ο εκδότης του θα έρθουν και θα ζητάνε λεφτά. Ήμουν ανυποχώρητη ότι πρέπει να συμπεριληφθεί η σημείωση και ότι έχω την έγκριση του Πλωρίτη. Όπερ και έγινε, η ταινία προβλήθηκε με τη σημείωση στο τέλος.
 

LinguaClash

Active member
Ευχαριστώ πολύ, ήσασταν όλοι πολύ κατατοπιστικοί!
H δική μου εμπειρία στην πράξη, και ως επιμελήτριας και ως μεταφράστριας, είναι ότι, προφανώς, αν χρησιμοποιήσεις υπάρχουσα μετάφραση, το λιγότερο που πρέπει να κάνεις δεοντολογικά είναι να αναφέρεις σε ΣτΜ τον μεταφραστή και όλα τα στοιχεία της έκδοσης
Ναι φυσικά, νομίζω όλοι συμφωνούμε σε αυτό
Ο «ηθικός κώδικας» εδώ είναι δυο πράγματα: Πρώτον, αν, ΑΝ χρησιμοποιήσεις αυτολεξεί παράθεμα, να σημειώνσεις από πού είναι (ακόμη και αν προέρχεται από τον χειρότερο προσωπικό σου αντίπαλο και από εκδότη που θέλει να κλείσει τον δικό σου -- είναι δουλειά του επιμελητή να χειριστεί στη συνέχεια το ενδεχόμενο πρόβλημα)
Επανέρχομαι εδώ, και με αφορμή αυτό που έγραψε η Αλεξάνδρα, αν ψάχνεις να βρεις τη μετάφραση ενός όρου (π.χ. επιστημονικού) και τον βρεις μεταφρασμένο σε ένα βιβλίο, άραγε τι είναι το δεοντολογικά σωστό να κάνεις αν θες να τον χρησιμοποιήσεις, δεν μιλάμε για παράθεση εδώ.
 

Alexandra

Super Moderator
Staff member
Επανέρχομαι εδώ, και με αφορμή αυτό που έγραψε η Αλεξάνδρα, αν ψάχνεις να βρεις τη μετάφραση ενός όρου (π.χ. επιστημονικού) και τον βρεις μεταφρασμένο σε ένα βιβλίο, άραγε τι είναι το δεοντολογικά σωστό να κάνεις αν θες να τον χρησιμοποιήσεις, δεν μιλάμε για παράθεση εδώ.
Νομίζω ότι είναι απόλυτα θεμιτό να υιοθετήσουμε μια μετάφραση όρου που θεωρούμε σωστή χωρίς να αναφέρουμε πού τη βρήκαμε. Εξάλλου, γι' αυτό ψάχνουμε παντού για μεταφράσεις όρων, για να βρούμε κάποια πηγή που έχει μια επιτυχημένη μετάφραση. Ούτε είναι σίγουρο ότι ο συγγραφέας δεν βρήκε κάπου αλλού τη μετάφραση του όρου και την υιοθέτησε.
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Επανέρχομαι εδώ, και με αφορμή αυτό που έγραψε η Αλεξάνδρα, αν ψάχνεις να βρεις τη μετάφραση ενός όρου (π.χ. επιστημονικού) και τον βρεις μεταφρασμένο σε ένα βιβλίο, άραγε τι είναι το δεοντολογικά σωστό να κάνεις αν θες να τον χρησιμοποιήσεις, δεν μιλάμε για παράθεση εδώ.
Αν τον βρίσκεις μεταφρασμένο μόνο εκεί, σε εκείνο το βιβλίο, και ο χρήστης του όρου μοιάζει καταρτισμένος και έγκυρος και η απόδοση είναι λογική και έξυπνη και σου φαίνεται βγαλμένη από τα γεννοφάσκια της γλώσσας μας, τότε ναι, χρησιμοποιείς τον όρο όπως είναι και ευρίσκεται χωρίς περισσότερες τσιριτζάντζουλες.

Όμως :-)

1/ Αν είναι όρος που εφεύρε κάποιος και έρχεται σε αντίθεση με κάθε λογική ή συνήθη χρήση ή με όσα καταλαβαίνεις ως υπεύθυνος μεταφραστής του βιβλίου και, με λίγα λόγια, δεν θα τον χρησιμοποιούσες ποτέ, ούτε και αν σε κρέμαγαν ανάποδα, όχι βέβαια, μην τον χρησιμοποιήσεις, αλίμονο. Φυσικά, όλα αυτά θα τα πεις στον επιμελητή σου ή στον εκδότη σου, αν πάρουν εκείνοι την ευθύνη να χρησιμοποιήσουν τον όρο.

2/ Αν είναι κάποιος σπουδαίος όρος, όμως, που τον εμπνεύστηκε κάποιος και στη μία και μοναδική χρήση του συνοδεύει την εφεύρεσή του με μισή σελίδα ερμηνευτικές σημειώσεις για το πώς και το γιατί έφτασε στον όρο εκείνο, ίσως αξίζει τον δικό σου κόπο να τον αναφέρεις σε μια ΣτΜ με μια εύφημη μνεία για το ιστορικό του όρου («όρος που χρησιμοποιεί ο drsiebenmal στα Απομνημονεύματά του, τόμος 107, σελ. 123»). Και πάλι, εσύ κρίνεις κι εσύ υποστηρίζεις την άποψή σου προς τα πάνω και προς τα έξω, αν και εφόσον κρίνεις ότι αξίζει.

Σταματάω εδώ, μπορώ να σκεφτώ κι άλλες παραλλαγές. Γενικά, θα σε κατευθύνει το ένστικτό σου, η πείρα σου και κυρίως, η απλή λογική.
 
Top