Παρουσίαση της ελληνικής γλώσσας σε αμερικάνικο σχολείο

[NicholasVOLVO]

Καλημέρα σας! Μέσω μιας γνωστής μου, δασκάλας σε αμερικάνικο σχολείο που φοιτούν και Ελληνόπουλα, κανόνισα να πάω στο μάθημα Ελληνικών για προχωρημένα (κυρίως "ελληνάκια") να τους κάνω μια μικρή παρουσίαση για την ελληνική γλώσσα. Δεν είμαι φιλόλογος, μάλλον τυπικά είμαι στο αντίθετο άκρο, είμαι μηχανικός, αλλά - παραδόξως - έχω έρωτα με τη γλώσσα μας. Σκοπός μου είναι να τους δείξω ελληνικές λέξεις που έχουν περάσει και στην αγγλική κλπ. Θα το εκτιμούσα αν είχα κάποια συμβουλή από σας σχετικά με το πού μπορώ να βρω χρήσιμο υλικό. Ανάμεσα στα άλλα, θυμάμαι μια σύντομη ραδιοφωνική εκπομπή που άκουγα που ο παρουσιαστής πέρναγε από τη μία λέξη στην άλλη, δείχνοντας τη σχέση τους και συνδυάζοντας νοήματα. Μήπως θυμάται κανείς το όνομα εκπομπής/παρουσιαστή; Συγγνώμη αν σας κούρασα, ευχαριστώ εκ των προτέρων για την όποια βοήθεια!

 

[drsiebenmal]

Καλημέρα,

Ίσως βρεις χρήσιμα στοιχεία για ξεκίνημα εδώ: English words of Greek origin

 

[nickel]

Ανάμεσα στα άλλα, θυμάμαι μια σύντομη ραδιοφωνική εκπομπή που άκουγα που ο παρουσιαστής πέρναγε από τη μία λέξη στην άλλη, δείχνοντας τη σχέση τους και συνδυάζοντας νοήματα.

Δεν έχω ακούσει τις εκπομπές, αλλά είχα διαβάσει κάποια απ' όσα έγραφε σε στήλες εφημερίδας (της Ελευθεροτυπίας) ο γιατρός Ν. Βαρδιάμπασης. Κυκλοφορούν (;) πέντε βιβλία με τον τίτλο Ιστορία μιας λέξης και θα βρεις κι άλλα στοιχεία στη βάση biblionet, αλλά το υλικό δεν νομίζω ότι είναι κατάλληλο για αυτό που ζητάς (πέρα από κάποια αμφισβήτηση που βλέπω να υπάρχει, π.χ. εδώ).

Ήθελα κάποτε να γράψω ένα σχετικό βιβλίο (και θέλω ακόμα, το χρόνο δεν βλέπω να βρίσκω). Θα σου δώσω σε λίγο την κεντρική ιδέα και θα δεις ότι ίσως είναι ένας καλός τρόπος προσέγγισης του θέματος στα παιδιά.

 

[nickel]

Να ένα κείμενο που μπορεί να φανεί χρήσιμο (και) σ' αυτή την περίπτωση:

Και όμως είναι ελληνικές
Γ. Μπαμπινιώτης, Το Βήμα 12/03/2000

Ο Γ. Μπαμπινιώτης αναλύει την ετυμολογική προέλευση λέξεων της σύγχρονης αγγλικής γλώσσας οι οποίες, σε μια πρώτη εξέταση, δείχνουν ότι ουδεμία σχέση μπορεί να έχουν με τα ελληνικά

Αν σας ρωτήσει κανείς, θέλοντας να ελέγξει τις ετυμολογικές γνώσεις σας στην Αγγλική ή στην Ελληνική, αν λέξεις όπως λ.χ. butter «βούτυρο», paper «χαρτί», church «εκκλησία», sketch «σκαρίφημα - θεατρικό σκετς», bomb «βόμβα», clergy «κλήρος» και clerk «υπάλληλος», chart «χάρτης» και card «κάρτα», calm «νηνεμία, γαλήνη», pain «πόνος», pirate «πειρατής», diploma «δίπλωμα», channel «δίαυλος», priest «ιερέας», buffalo «βουβάλι», monk «μοναχός», bishop «επίσκοπος» κ.ά. προέρχονται από την Ελληνική ή είναι αμιγώς αγγλικές, μη βιαστείτε να απαντήσετε ότι δεν σας φαίνονται ελληνικές. Η πραγματικότητα είναι ότι περνώντας μέσα από διάφορους, συχνά δαιδαλώδεις και σκολιούς, γλωσσικούς δρόμους οι λέξεις αυτές έφτασαν στην Αγγλική, έχοντας ξεκινήσει από την ελληνική γλώσσα. Είναι δάνειες λέξεις τής Αγγλικής από την Ελληνική. Μια ματιά σε έγκυρα λεξικά τής Αγγλικής (Webster, Random House, Longman, Oxford κ.ά.) μπορεί να σας πείσει.

Το αρχ. ελληνικό βούτυρον / βούτυρος (βους + τυρός), μέσω τού λατιν. butyrum, έδωσε το αρχ., αγγλ. butere, απ' όπου το σύγχρονο αγγλ. butter (και τα γερμ. Butter, γαλλ. beurre, ιταλ. burro κ.ά.). Το αρχ. ελλην. πάπυρος, που δήλωσε την πρώτη μορφή γραφικής ύλης από το ομώνυμο φυτό το οποίο ευδοκιμούσε στην Αίγυπτο, έδωσε το αγγλ. paper (γαλλ. papier, γερμ. Papier κ.ά.) μέσω τού λατιν. papyrum, απ' όπου το μεσαιων. γαλλ. papier και το μεσαιων. αγγλ. papir. Πιο σύνθετη είναι η προέλευση τής λέξης που δήλωσε στην Αγγλική «την εκκλησία», τής λ. church. Ξεκίνησε από το ελληνιστ. κυριακόν (δώμα) «ο οίκος τού Κυρίου» (από το Κύριος), το οποίο, μέσω τού αρχ. γερμ. kirihha (απ' όπου το νέο γερμ. Kirche «εκκλησία») και των αρχ. αγγλ. cirice και μεσαιων. αγγλ. chirche, έδωσε το νέο αγγλ. church. Οι ίδιοι οι Έλληνες χριστιανοί χρησιμοποίησαν το αρχ. εκκλησία (εκκλησία τού δήμου «η συγκέντρωση του λαού / των πολιτών ως θεσμικό όργανο») με νέο περιεχόμενο: χώρος όπου συγκεντρώνονται οι πιστοί για να λατρεύσουν τον Θεό (ενώ οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τη λ. ναός, με την αντίληψη ότι αποτελεί χώρο όπου ναίουν, όπου κατοικούν οι θεοί).

Ενδιαφέρον έχει, για τις περιπέτειές της, η λέξη sketch «σκαρίφημα - θεατρικό σκετς». Ποιος το φαντάζεται, εκ πρώτης όψεως, ότι προέρχεται από την ελλην. λ. σχέδιο; Η αρχαία ελλ. λ. σχέδιον (από το αρχ. σχέδιος που σήμαινε «προσωρινός, αυτοσχέδιος», προερχόμενη από τη λ. σχεδόν κι αυτή από το έχω), μέσω τού λατιν. schedium, έδωσε το ιταλ. schizzo, που πέρασε στα ολλανδικά ως schets, από όπου το αγγλ. sketch. Το περίεργο για τη ζωή των λέξεων είναι ότι το ελλην. σχέδιο επανήλθε στους νεότερους χρόνους στην Ελληνική, δηλ. ως «αντιδάνειο» (ως δάνειο δανείου!...), μέσα από δύο ξένες γλώσσες: από την Ιταλική ως σκίτσο και από την Αγγλική ως σκετς. Ανάλογη είναι η περίπτωση τού αγγλ. scene «σκηνή». Προέρχεται από το ελλην. σκηνή, μέσω τού λατιν. scaena / scena. Από το υποκοριστικό τού λατιν. scene, από το scenarium, προήλθε το ιταλ. scenario που πέρασε σε διάφορες γλώσσες (αγγλ. scenario, γαλλ. scenario κ.ά.) και επανήλθε στα Ελληνικά ως σενάριο (αντιδάνειο). Από το θέμα σχ- (τού έχω, πβ. κατά-σχ-ω, παρά-σχ-ω, σχ-εδόν) που είδαμε και στο σχέδιο, προήλθε και η λ. σχήμα που έδωσε, μέσω τού λατιν. schema, το αγγλ. scheme.

Μια λέξη που θα ξάφνιαζε ίσως όταν κανείς διαπιστώσει ότι είναι ελληνική, είναι η αγγλική λ. pain «πόνος». Η λέξη αυτή προήλθε από την ελλην. λ. ποινή που σήμαινε αρχικά «τιμή αίματος, εκδίκηση (για έγκλημα)» και μετά «τιμωρία». Μέσω τού λατ. poena, που έδωσε το γαλλ. peine (αρχικά σήμαινε «τα βασανιστήρια των μαρτύρων τής πίστεως»), προήλθε το αγγλ. pain με τη σημ. «πόνος» ως απόρροια των πόνων από τα βασανιστήρια και ως επακόλουθο τής τιμωρίας γενικότερα. Εξίσου ίσως θα ξάφνιαζε και η αγγλική λ. calm «κάλμα, νηνεμία».

Κι αυτή προήλθε από ελληνική λέξη, το αρχ. καύμα, που δήλωνε τον καύσωνα και το θέρος, οδηγώντας συνεκδοχικά στη σημ. τής ηρεμίας τής θάλασσας, τής έλλειψης δυνατών ανέμων. Στην Αγγλική έφτασε η λέξη από το ιταλ. calma που ανάγεται σε όψιμο λατιν. cauma από το καύμα. Οτι η λ. ξαναγύρισε στην Ελληνική μέσω τής Ιταλικής ως κάλμα, δηλ. ως αντιδάνειο, είδαμε ότι αποτελεί συχνό φαινόμενο. Το αρχ. πειρώμαι «προσπαθώ, αποπειρώμαι, τολμώ» έδωσε στη μεταγενέστερη Ελληνική τη λ. πειρατής που προφανώς θα σήμαινε αρχικά αυτόν που αποτολμά παράτολμα και παράνομα εγχειρήματα. Μέσω τού λατιν. pirata η λ. έδωσε το αγγλ. pirate.

Στην εκκλησιαστική γλώσσα μια σειρά από αγγλικές λέξεις προέρχονται από την Ελληνική, χωρίς αυτό να είναι αμέσως αισθητό στον μη ειδικό. Τέτοιες είναι οι αγγλικές λέξεις priest, clergy (και clerc), bishop, monk κ.ά. Συγκεκριμένα το ελλην. πρεσβύτερος (αρχική σημ. «γεροντότερος») έδωσε το όψιμο λατ. presbyter. Από αυτό, με ορισμένες μεταβολές, προήλθε το αρχ. αγγλ. preost και κατόπιν το μεσαιων. αγγλ. preist, που έδωσε το νεότ. αγγλ. priest. Το ελλην. κληρικός (από τη λ. κλήρος) «αυτός που τού πέφτει ο κλήρος, που τού ανατίθεται ένα έργο» έδωσε το όψιμο λατιν. clericus απ' όπου τα αρχ. αγγλ. cleric και clerc. Από αυτά προήλθε το αγγλ. clerk «λόγιος» - «υπάλληλος εξουσιοδοτημένος με συγκεκριμένο έργο» - «απλός υπάλληλος». Το αρχ. αγγλ. clerc έδωσε και τον εκκλησιαστικό όρο clergy «κληρικοί, ιερωμένοι». Το ελλην. επίσκοπος είναι η λέξη απ’ όπου προήλθε το αγγλ. bishop «επίσκοπος», μέσω τού όψιμου λατιν. episcopus, απ' όπου τα αρχ. αγγλ. bisceop και μεσαιων. αγγλ. bishhop που προηγήθηκαν τού νεότερου αγγλικού bishop. Ως προς το αγγλ. monk «μοναχός» προήλθε από το μεταγεν. ελλην. μοναχός μέσω τού όψιμου λατιν. monachus, απ' όπου το αρχ. αγγλ. munuc και μετέπειτα το νεοτ. αγγλ. monk.

Το αγγλ. chart «χάρτης» αλλά και το card «κάρτα» προήλθαν από το ελλην. χάρτης. Το bomb «βόμβα» από το αρχ. ελλην. βόμβος. Το «πολύ αμερικάνικο» buffalo από το ελλην. βούβαλος. Το ελλην. δίπλωμα (από διπλώνω, διπλούς) με τη σημ. «επίσημο έγγραφο» έδωσε το diploma και από αυτό το diplomat «διπλωμάτης» κ.ο.κ.

Όπως έγινε, ελπίζω, φανερό, ένα πλήθος από ξένες λέξεις, εν προκειμένω αγγλικές, έλκουν την καταγωγή τους από την ελληνική γλώσσα, απευθείας ή, πιο συχνά, μέσω τής λατινικής γλώσσας. Όσα γράφονται εδώ δεν δίδονται για να αποτελέσουν αφορμή κομπασμού αλλά ως νύξεις για γλωσσική αυτογνωσία και περίσκεψη, για το πόσα έχει κανείς να κερδίσει από μια ετυμολογική περιδιάβαση στους δρόμους τής γλώσσας μας.

Ο κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης είναι καθηγητής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=120243​

Ξέχασε ωστόσο το χάος που έγινε γκάζι:
http://lexilogia.gr/forum/showthread.php?2528-Εν-αρχή-ην-το-γκάζι

 

[drsiebenmal]

Εντυπωσιακή (αν και φανερή, αν το σκεφτεί κανείς λίγο) είναι και η συσχέτιση της αστυνομίας, police, με την πολιτεία.

 

[nickel]

Δυο σχετικά βιβλία που έχουμε αναφέρει είναι αυτά. Ωστόσο, δεν γνωρίζω πόσο καλά είναι.

It's All Greek Indeed!
You speak Greek, you just don't know it

Αυτό που μπορώ ανεπιφύλακτα να συστήσω σε κάθε Αγγλοσάξονα που ενδιαφέρεται να μάθει ευχάριστα δυο πράγματα για τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό (και εμμέσως μόνο για τη γλώσσα) είναι το πρόσφατο:
It's All Greek to Me
http://www.amazon.com/Its-All-Greek-Me-Hippocratic-ebook/dp/B003AYZBBQ/
http://lexilogia.gr/forum/showthread.php?2014-It-s-All-Greek-to-Me-by-Charlotte-Higgins

 

[SBE]

Το βιβλίο της Χίγκινς είναι γραμμένο με καλές προθέσεις αλλά έχει λάθη, τουλάχιστον η πρώτη έκδοση που είχα διαβάσει. Οπότε το διαβάζουμε προσεκτικά.

 

[Earion]

Επίσης διαβάζουμε προσεκτικά, πολύ προσεκτικά τον Βαρδιάμπαση.

 

[JimAdams]

Ανατρέχοντας στο Word Origins, του John Ayto (2005), βλέπουμε και τα εξής ενδιαφέροντα σε κάποια λήμματα:

pirate [15] A pirate is etymologically someone who makes an ‘attempt’ or ‘attack’ on someone. The word comes via Latin pīrāta (where the notion of a ‘sea-robber’ first emerged) from Greek peirātés ‘attacker, marauder’, a derivative of the verb peiran ‘attempt, attack’. This came from the same base, *per- ‘try’, as produced English experience, expert, peril, repertory, etc.

Όσο για την σχέση police με πολιτεία, το αντίστοιχο λήμμα:

police [16] Etymologically, the police are in charge of the administration of a ‘city’. In fact, police is essentially the same word as policy ‘plan of action’. Both go back to Latin polītīa ‘civil administration’, a descendant of Greek pólis ‘city’. In medieval Latin a variant polītia emerged, which became French police. English took it over, and at first continued to use it for ‘civil administration’ (Edmund Burke as late as 1791 described the Turks as ‘a barbarous nation, with a barbarous neglect of police, fatal to the human race’). Its specific application to the administration of public order emerged in France in the early 18th century, and the first body of public-order officers to be named police in England was the Marine Police, a force set up around 1798 to protect merchandise in the Port of London.

 

[nickel]

Το βιβλίο της Χίγκινς είναι γραμμένο με καλές προθέσεις αλλά έχει λάθη, τουλάχιστον η πρώτη έκδοση που είχα διαβάσει. Οπότε το διαβάζουμε προσεκτικά.

Καλημέρα. Δεν θυμάμαι κανένα από τα λάθη και έχω ξεχάσει τα περισσότερα απ' όσα διάβασα (ακόμα και όσα δεν γνώριζα, ίσως). Αλλά μου άρεσε ο γνήσιος (σχεδόν νεανικός) ενθουσιασμός της με το θέμα. Είχε τον μεταδοτικό ενθουσιασμό που συχνά βοηθά να έχει και ο δάσκαλος όταν μπαίνει στην αίθουσα διδασκαλίας — σαν να έκανε χτες μια ανακάλυψη και να έρχεται σήμερα να τη μοιραστεί με τους υπόλοιπους.

πέρα από κάποια αμφισβήτηση που βλέπω να υπάρχει, π.χ. εδώ

Επίσης διαβάζουμε προσεκτικά, πολύ προσεκτικά τον Βαρδιάμπαση.

Α, μάλιστα, δίπλωσε.

 

[Palavra]

Α, μάλιστα, δίπλωσε.

Τρίπλωσε :) Το έχω το βιβλίο (τα βιβλία, μάλλον), για όποιον ενδιαφέρεται να τους ρίξει μια ματιά. Η γνώμη μου είναι ότι η μεθοδολογία που ακολουθείται δεν είναι σωστή και ότι τα συμπεράσματα είναι μάλλον αυθαίρετα σε κάποια σημεία. Θα δώσω κανένα λήμμα το βράδυ για να καταλάβετε τι εννοώ.