Ο ύπνος του δικαίου

[drsiebenmal]

Με μεγάλη μου έκπληξη διαπίστωσα σε μια συζήτηση σήμερα ότι αυτό που εγώ θεωρούσα ως ερμηνεία αυτής της φράσης (δηλ. ο ατάραχος ύπνος του «δίκαιου» ανθρώπου, που δεν βασανίζεται από σκοτούρες, ταραχές κλπ) μάλλον δεν ισχύει -άραγε ίσχυε κάποτε;

Είδα, μάλιστα, ότι έχουν αναπτυχθεί μια σειρά από διαφορετικές ερμηνείες:

Μια, η ειρωνική, αυτού που «κοιμάται και δεν παίρνει χαμπάρι», άρα του αναίσθητου σε όσα συμβαινουν γύρω του, ακόμη και όσων τεκταίνονται σε βάρος του.
Μια δεύτερη, αυτού που «κοιμάται του καλού καιρού», αδιαφορώντας για όσα συμβαίνουν.

Εδώ, π.χ., το λήμμα από το λεξικό της Ακαδημίας:
κοιμάται τον ύπνο του δικαίου 1. (μτφ.) για άνθρωπο που χαρακτηρίζεται από αφέλεια, που δεν αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει γύρω του και ειδικότ. τις ενέργειες εις βάρος του: Οι συνάδελφοί του συνωμοτούν για να τον διώξουν κι αυτός ~ ~. 2. κοιμάται βαθιά, ήρεμα: Αν και έχει τόση φασαρία, αυτός ~ ~ (= του καλού καιρού). [< γαλλ. dormir du sommeil du juste]

Όμως είδα και άλλη ερμηνεία, σε θρησκευτικό ιστολόγιο. Ότι πρόκειται για τον ύπνο του ανθρώπου που δεν μπορεί να κοιμηθεί ήσυχα επειδή βρίσκεται σε εγρήγορση για να δράσει υπέρ του δικαίου: Στην πραγματικότητα ο δίκαιος όχι μόνο δεν "κοιμάται" ποτέ αλλά είναι και ο μόνος ξύπνιος ενώ στην αντίθετη πλευρά ο άδικος είναι αυτός που κοιμάται.

Τι λέτε κι εσείς;

 

[nickel]

Από μια γαλλική πηγή:

Dormir du sommeil du juste

Signification: Dormir d'un sommeil paisible et profond.

Origine:
L'expression sommeil du juste renvoie au roman de Victor Hugo Les Misérables. Lors du passage fameux où Jean Valjean vole l'argenterie de l'évêque Bienvenu Myriel, il profite du sommeil calme et profond de ce dernier pour commettre son larcin. Et dans le roman, Valjean surnomme Myriel le juste.

Σημασία: Κάνω βαθύ, γαλήνιο ύπνο.

Προέλευση:
Η έκφραση sommeil du juste παραπέμπει στο μυθιστόρημα του Ουγκό Les Misérables. Στο πασίγνωστο απόσπασμα όπου ο Γιάννης Αγιάννης / Ζαν Βαλζάν κλέβει τα ασημικά του επισκόπου Μυριήλ, εκμεταλλευόμενος τον ήσυχο και βαθύ ύπνο του Μυριήλ για να διαπράξει την κλοπή του. Και στο μυθιστόρημα, ο Αγιάννης αποκαλεί τον Μυριέλ «ο δίκαιος».

Dormir du sommeil du juste : signification et origine de lexpression

Πάω να ψάξω κι άλλο.

 

[nickel]

Από το λεξικό της Γαλλικής Ακαδημίας:

Dormir du sommeil du juste, des justes, d’un sommeil paisible, qui n’est troublé par aucun remords.

Κοιμάμαι τον ύπνο του δικαίου, κάνω έναν ύπνο γαλήνιο, που δεν διαταράσσεται από ενοχές

juste | Dictionnaire de l’Académie française | 9e édition

Définition de JUSTE : Conforme à la justice, au droit, à la raison.

www.dictionnaire-academie.fr

 

[cougr]

...(δηλ. ο ατάραχος ύπνος του «δίκαιου» ανθρώπου, που δεν βασανίζεται από σκοτούρες, ταραχές κλπ)...

Είδα, μάλιστα, ότι έχουν αναπτυχθεί μια σειρά από διαφορετικές ερμηνείες:

Μια, η ειρωνική, αυτού που «κοιμάται και δεν παίρνει χαμπάρι», άρα του αναίσθητου σε όσα συμβαινουν γύρω του, ακόμη και όσων τεκταίνονται σε βάρος του.
Μια δεύτερη, αυτού που «κοιμάται του καλού καιρού», αδιαφορώντας για όσα συμβαίνουν.

Στα ελληνικά, τη φράση την έχω συναντήσει με όλες τις παραπάνω ερμηνείες. Στα αγγλικά* μόνο με την πρώτη.

*Παλαιότερα, η φράση "the sleep of the just" αναφερόταν στον θάνατο ή στην ταφή.

sleep of the just - Wiktionary, the free dictionary

en.wiktionary.org

 

[AoratiMelani]

Εγώ πάντως το ήξερα με αυτές τις δύο σημασίες που σε ξάφνιασαν. :)

 

[SBE]

Eγώ ήξερα ότι κυριολεκτικά σημαίνει ότι αυτός που είναι δίκαιος κοιμάται μια χαρά, αλλά όταν χρησιμοποιείται συνήθως είναι μεταφορικά, "αυτός κοιμάται τον ύπνο του δικαίου" (και δεν παίρνει χαμπάρι κλπ., κλπ).

 

[Duke_of_Waltham]

Κι εγώ με την ειρωνική έννοια το ήξερα, ή αλλιώς «κοιμάται με τα τσαρούχια».

 

[Earion]

Για εμένα προέχει η κυριολεκτική σημασία (αυτός που κοιμάται βαθιά, ήρεμα), και δευτερευόντως η μεταφορική / ειρωνική (αυτός που δεν αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει γύρω του).
Η τρίτη (αυτός που δεν μπορεί να κοιμηθεί ήσυχα επειδή βρίσκεται σε εγρήγορση για να δράσει υπέρ του δικαίου) είναι καθαρά προσωπική ερμηνεία του θεολόγου ιεροκήρυκα. Παραδοξολογία θα την χαρακτήριζα. Για να υπογραμμίσει το μήνυμά του.

 

[m_a_a_]

Για εμένα προέχει η κυριολεκτική σημασία (αυτός που κοιμάται βαθιά, ήρεμα)

FWIW, κι εγώ μ' αυτή τη σημασία θαρρώ το τσίμπησα από πατεράδες, θείους και λοιπούς πρεσβύτερους και μ' αυτήν το χρησιμοποιώ.
Μου 'ρχεται σχεδόν αυτόματα όταν βλέπω αδέσποτο σκύλο να κοιμάται αμέριμνος σε κεντρικό πεζοδρόμιο πόλης ενώ γύρω του οι ανθρώποι [sic] ζουν τη λεγόμενη «ώρα αιχμής»...