Στο ιστολόγιο του Νίκου Σαραντάκου δημοσιεύτηκε προχτές ένα ενδιαφέρον άρθρο σχετικά με ένα εύρημα από τον καιρό της γερμανικής κατοχής (Η μπαλάντα του Στουρχάλη). Πρόκειται για ένα φυλλάδιο που περιέχει οδηγίες για τους νεοφερμένους στην Ελλάδα φαντάρους της Βέρμαχτ. Από τη μια πλευρά δίνονται οι «σοβαρές» οδηγίες και από την άλλη υπάρχει ένα ποιηματάκι, που παρουσιάζει τα θέματα με βάση τα παθήματα του πεζικάριου Sturheil. Η μετάφραση είναι δική μου και η συζήτηση (που θα τα βρείτε όλα στο σαραντάκειον) που ξεκίνησε από κάποιες μεταφραστικές επιλογές έδωσαν θέματα συζήτησης που εξελίχθηκε σε ενδιαφέροντα γλωσσικά μονοπάτια, όπως η αναζήτηση της ετυμολογίας της λέξης λαζαρέτο και οι πραγματικές νομισματικές ισοτιμίες της εποχής. Αναδημοσιεύω εδώ την μπαλάντα του Στουρχάλη (τα γερμανικά πρωτότυπα αναδημοσιεύονται επίσης στο σαραντάκειον), στην οποία έβαλε χρήσιμο χέρι επιμελητή και ο Νίκος (που τον ευχαριστώ και από εδώ, και για τη διασκεδαστική ευκαιρία και για την επιμέλεια).
Η ΘΛΙΒΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΕΖΙΚΑΡΙΟΥ ΣΤΟΥΡΧΑΛΗ
Μια μπαλάντα που αξίζει προσοχή
Ο Στουρχάλης ήρθε φρέσκος στα νοτιοανατολικά
και στεκόταν στη σκοπιά του άψογος, κανονικά.
Ήταν όμως το μοναδικό που έκανε σωστά
–όλα τ’ άλλα τα ’κανε εντελώς στραβά.
Α.
Στην Αθήνα όπως ξέρετε δεσπόζει
η Ακρόπολη, που όλοι να τη δουν αρμόζει·
κι όλοι πάνε να τη δουν –μα του Στουρχάλη
του ‘πεφτε η ανηφόρα της πολύ μεγάλη:
Για αρχαίες παλιατζούρες δηλαδή να ιδροκοπήσω;
Προτιμάω εκεί πέρα από κάτω να καθίσω!
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Αν της χώρας δεν γνωρίσεις την πανέμορφη μαγεία
πάντα θα ’σαι –είτε Βόρειος είσαι είτε Βαυαρός
κι απ’ το Ανόβερο ακόμα– ένας βλάκας και μισός.
Β.
Χρώμα ήθελε να πάρει ο Στουρχάλης μαύρο
ένα μεσημέρι ξάπλωσε στον ήλιο τον λάβρο
γδύθηκε ολόκληρος για ηλιοθεραπεία
—έλα όμως που ο ήλιος δεν καταλαβαίνει αστεία.
Άρχισε να ξεφλουδίζει, κόκκινος σαν τη φωτιά·
δεν μαυρίζει ο Στουρχάλης: έπεσε του θανατά.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Θέλει προσοχή πολλή του ήλιου η ακτινοβολία!
Μεσημέρι στον στρατώνα για έναν υπνάκο σκέτο
—να γλιτώσεις τις τρεχάλες ύστερα στο λαζαρέτο.
Γ.
Ο Στουρχάλης απ’ τη ζέστη νιώθει τώρα να’χει σκάσει
απ’ τη δίψα ο καημένος έχει τώρα κορακιάσει.
Ολόκληρο το μέσα του το νιώθει να κοχλάζει
βγαίνει ευθύς και παγωτά και φρούτα αγοράζει·
κατεβάζει λεμονάδες, πίνει βρόμικο νερό…
Μπαμ και πάλι πάρ’ τον κάτω, από το πολύ τσιρλιό.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
τα βακτήρια σου την έχουνε στημένη στη γωνία.
Να φυλάγεσαι συνέχεια από τα διαόλια αυτά
και το μόνο που σε σώζει να ’ναι όλα καθαρά.
Δ.
Ο Στουρχάλης καταλήγει: μόνο δυνατό ποτό,
με οινόπνευμα γεμάτο θα του κάνει πια καλό.
Κατεβάζει δέκα ούζα, μια κανάτα με κρασί
κι από πάνω τα ξεπλένει με μισό κιλό ρακή.
Όταν πια αποφασίζει στα ποδάρια να σταθεί
μπαμ και πάρ’ τον πάλι κάτω —τώρα πια παραληρεί…
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Πεζικάριε, όταν πίνεις, όχι πες στην ασωτεία·
τα ποτά τους εδώ κάτω παραείναι δυνατά
κι άμα το παραξηλώσεις σε βαράνε σαν σφυριά.
Ε.
Άει στον λύκο, λέει ο Στουρχάλης, όλα τούτα είναι χαζά
τι πειράζει άμα κάνω λίγη μαύρη αγορά;
Με τα μούτρα πέφτει μέσα, ασταμάτητος αλήτης
και σε λίγο έχει γίνει κορυφαίος μαυραγορίτης.
Τελικά τον πιάνει ο νόμος και τον χώνει στα βαθιά,
στη φυλάκα να σαπίσει, με ποινή που ’ναι βαριά.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Για να τη γλιτώνεις πάντα από τα στρατοδικεία,
κοίτα τις απαγορεύσεις· φρόντισε να κάνεις μόνον
όλα όσα επιτρέπουν οι διατάξεις των κανόνων.
Στ.
Ύστερα είχε ο Στουρχάλης άλλη φαεινή ιδέα,
ντόπιους φίλους του να κάνει και να γίνουνε παρέα.
Με γεμάτο πορτοφόλι, πετεινός καμαρωτός
τριγυρνάει, μα οι ντόπιοι τον αφήνουνε εκτός.
Στενοχώρια έχει μεγάλη: ίσα που θα καταφέρει
όλοι να τον αγνοούνε και κανείς να μην τον ξέρει.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Τον λαό στον ξένο τόπο δεν κερδίζει η αλαζονεία·
με τα φουσκωμένα λόγια και με τους κακούς σου τρόπους
πρώτα βλάφτεις τον εαυτό σου κι ύστερα και τους συντρόφους.
Ζ.
Η οργή και ο θυμός τον κατατρώνε τον Στουρχάλη,
που όλο βρίζει, καταριέται κι έχει απογίνει χάλι.
Πού τον βρίσκεις, πού τον χάνεις, όλο κάνει τσαμπουκάδες
και σηκώνει μπαϊράκι κι όλο μπλέκει σε μπελάδες.
Τελικά: για τους καβγάδες και τα επεισόδιά του,
για τη φυλακή κερδίζει πάλι τα διόδιά του.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Ν’ αποφεύγεις τους καβγάδες και την κάθε φασαρία!
Φέρσου πάντοτε καλά, χαμηλά κράτα τα μάτια
Κι ίσως τότε να γλιτώσεις κι απ’ των άλλων τα γινάτια.
Η.
Ο Στουρχάλης είναι τώρα μέχρι τέλους τρελαμένος
τα Ατεμπρίν για τη μαλάρια κοροϊδεύει ο χαμένος:
Η ελονοσία εμένα, σου το λέω, δεν με πιάνει
και το Ατεμπρίν, γιατρέ, καθόλου κέφι δεν μου κάνει!
–Τα χαπάκια του δεν πήρε ο κακόμοιρος χαζός
κι έπαθε ελονοσία, όπως είπε ο γιατρός!
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Για μαλάρια ανησυχία δεν υπάρχει ούτε μία
όταν καθημερινά, με τάξη, όπως λέει ο γιατρός σου
τα χαπάκια Ατεμπρίν σου καταπίνεις για καλό σου.
Θ.
Έτσι τέλειωσε η ζωή του και τον χώσανε στο χώμα
σ’ έναν τάφο τον Στουρχάλη, πεζικάριο ακόμα.
Στο επίγραμμα, στην πέτρα, χάραξαν πως τελικά
έκανε παλαβομάρες και εφέρθηκε τρελά.
Τ’ όνομά του ήταν Στουρχάλης κι ήταν όνομα και πράμα
χοντροκέφαλο ζαγάρι, στούρνος και χαζός αντάμα.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Λίγη ισχυρογνωμοσύνη δεν σε βλάφτει στην πορεία·
όμως πείσμα γαϊδουρίσιο όπως σε αυτό το ποίημα
είναι σαφώς υπερβολή που θα σε κάνει θύμα.
Ι.
Του Στουρχάλη είναι κρίμα να ξεχάσεις την μπαλάντα
θα σου πω γιατί αξίζει και να τη θυμάσαι πάντα:
Γιατί όλους θα γλιτώσεις, και συντρόφους και εσένα,
από μπόλικους μπελάδες, και δεν βλάφτεις και κανένα.
Γύρνα τώρα τη σελίδα να διαβάσεις κι απ’ την άλλη
έχει πράγματα να μάθεις, πούχουνε αξία μεγάλη.
Και το δίδαγμα που βγαίνει και μαζί η οδηγία:
Τα φυλλάδια καταλήγουν να σκουπίζουνε τους πάτους
κι εξυπηρετούν τους πάντες πάνω από τους αποπάτους.
Όμως πρόσεξε, φαντάρε: είναι χρήσιμα όσα λέν
πρώτα να τα μελετήσεις πριν τα πας στον καμπινέ.
Η ΘΛΙΒΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΕΖΙΚΑΡΙΟΥ ΣΤΟΥΡΧΑΛΗ
Μια μπαλάντα που αξίζει προσοχή
Ο Στουρχάλης ήρθε φρέσκος στα νοτιοανατολικά
και στεκόταν στη σκοπιά του άψογος, κανονικά.
Ήταν όμως το μοναδικό που έκανε σωστά
–όλα τ’ άλλα τα ’κανε εντελώς στραβά.
Α.
Στην Αθήνα όπως ξέρετε δεσπόζει
η Ακρόπολη, που όλοι να τη δουν αρμόζει·
κι όλοι πάνε να τη δουν –μα του Στουρχάλη
του ‘πεφτε η ανηφόρα της πολύ μεγάλη:
Για αρχαίες παλιατζούρες δηλαδή να ιδροκοπήσω;
Προτιμάω εκεί πέρα από κάτω να καθίσω!
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Αν της χώρας δεν γνωρίσεις την πανέμορφη μαγεία
πάντα θα ’σαι –είτε Βόρειος είσαι είτε Βαυαρός
κι απ’ το Ανόβερο ακόμα– ένας βλάκας και μισός.
Β.
Χρώμα ήθελε να πάρει ο Στουρχάλης μαύρο
ένα μεσημέρι ξάπλωσε στον ήλιο τον λάβρο
γδύθηκε ολόκληρος για ηλιοθεραπεία
—έλα όμως που ο ήλιος δεν καταλαβαίνει αστεία.
Άρχισε να ξεφλουδίζει, κόκκινος σαν τη φωτιά·
δεν μαυρίζει ο Στουρχάλης: έπεσε του θανατά.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Θέλει προσοχή πολλή του ήλιου η ακτινοβολία!
Μεσημέρι στον στρατώνα για έναν υπνάκο σκέτο
—να γλιτώσεις τις τρεχάλες ύστερα στο λαζαρέτο.
Γ.
Ο Στουρχάλης απ’ τη ζέστη νιώθει τώρα να’χει σκάσει
απ’ τη δίψα ο καημένος έχει τώρα κορακιάσει.
Ολόκληρο το μέσα του το νιώθει να κοχλάζει
βγαίνει ευθύς και παγωτά και φρούτα αγοράζει·
κατεβάζει λεμονάδες, πίνει βρόμικο νερό…
Μπαμ και πάλι πάρ’ τον κάτω, από το πολύ τσιρλιό.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
τα βακτήρια σου την έχουνε στημένη στη γωνία.
Να φυλάγεσαι συνέχεια από τα διαόλια αυτά
και το μόνο που σε σώζει να ’ναι όλα καθαρά.
Δ.
Ο Στουρχάλης καταλήγει: μόνο δυνατό ποτό,
με οινόπνευμα γεμάτο θα του κάνει πια καλό.
Κατεβάζει δέκα ούζα, μια κανάτα με κρασί
κι από πάνω τα ξεπλένει με μισό κιλό ρακή.
Όταν πια αποφασίζει στα ποδάρια να σταθεί
μπαμ και πάρ’ τον πάλι κάτω —τώρα πια παραληρεί…
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Πεζικάριε, όταν πίνεις, όχι πες στην ασωτεία·
τα ποτά τους εδώ κάτω παραείναι δυνατά
κι άμα το παραξηλώσεις σε βαράνε σαν σφυριά.
Ε.
Άει στον λύκο, λέει ο Στουρχάλης, όλα τούτα είναι χαζά
τι πειράζει άμα κάνω λίγη μαύρη αγορά;
Με τα μούτρα πέφτει μέσα, ασταμάτητος αλήτης
και σε λίγο έχει γίνει κορυφαίος μαυραγορίτης.
Τελικά τον πιάνει ο νόμος και τον χώνει στα βαθιά,
στη φυλάκα να σαπίσει, με ποινή που ’ναι βαριά.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Για να τη γλιτώνεις πάντα από τα στρατοδικεία,
κοίτα τις απαγορεύσεις· φρόντισε να κάνεις μόνον
όλα όσα επιτρέπουν οι διατάξεις των κανόνων.
Στ.
Ύστερα είχε ο Στουρχάλης άλλη φαεινή ιδέα,
ντόπιους φίλους του να κάνει και να γίνουνε παρέα.
Με γεμάτο πορτοφόλι, πετεινός καμαρωτός
τριγυρνάει, μα οι ντόπιοι τον αφήνουνε εκτός.
Στενοχώρια έχει μεγάλη: ίσα που θα καταφέρει
όλοι να τον αγνοούνε και κανείς να μην τον ξέρει.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Τον λαό στον ξένο τόπο δεν κερδίζει η αλαζονεία·
με τα φουσκωμένα λόγια και με τους κακούς σου τρόπους
πρώτα βλάφτεις τον εαυτό σου κι ύστερα και τους συντρόφους.
Ζ.
Η οργή και ο θυμός τον κατατρώνε τον Στουρχάλη,
που όλο βρίζει, καταριέται κι έχει απογίνει χάλι.
Πού τον βρίσκεις, πού τον χάνεις, όλο κάνει τσαμπουκάδες
και σηκώνει μπαϊράκι κι όλο μπλέκει σε μπελάδες.
Τελικά: για τους καβγάδες και τα επεισόδιά του,
για τη φυλακή κερδίζει πάλι τα διόδιά του.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Ν’ αποφεύγεις τους καβγάδες και την κάθε φασαρία!
Φέρσου πάντοτε καλά, χαμηλά κράτα τα μάτια
Κι ίσως τότε να γλιτώσεις κι απ’ των άλλων τα γινάτια.
Η.
Ο Στουρχάλης είναι τώρα μέχρι τέλους τρελαμένος
τα Ατεμπρίν για τη μαλάρια κοροϊδεύει ο χαμένος:
Η ελονοσία εμένα, σου το λέω, δεν με πιάνει
και το Ατεμπρίν, γιατρέ, καθόλου κέφι δεν μου κάνει!
–Τα χαπάκια του δεν πήρε ο κακόμοιρος χαζός
κι έπαθε ελονοσία, όπως είπε ο γιατρός!
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Για μαλάρια ανησυχία δεν υπάρχει ούτε μία
όταν καθημερινά, με τάξη, όπως λέει ο γιατρός σου
τα χαπάκια Ατεμπρίν σου καταπίνεις για καλό σου.
Θ.
Έτσι τέλειωσε η ζωή του και τον χώσανε στο χώμα
σ’ έναν τάφο τον Στουρχάλη, πεζικάριο ακόμα.
Στο επίγραμμα, στην πέτρα, χάραξαν πως τελικά
έκανε παλαβομάρες και εφέρθηκε τρελά.
Τ’ όνομά του ήταν Στουρχάλης κι ήταν όνομα και πράμα
χοντροκέφαλο ζαγάρι, στούρνος και χαζός αντάμα.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Λίγη ισχυρογνωμοσύνη δεν σε βλάφτει στην πορεία·
όμως πείσμα γαϊδουρίσιο όπως σε αυτό το ποίημα
είναι σαφώς υπερβολή που θα σε κάνει θύμα.
Ι.
Του Στουρχάλη είναι κρίμα να ξεχάσεις την μπαλάντα
θα σου πω γιατί αξίζει και να τη θυμάσαι πάντα:
Γιατί όλους θα γλιτώσεις, και συντρόφους και εσένα,
από μπόλικους μπελάδες, και δεν βλάφτεις και κανένα.
Γύρνα τώρα τη σελίδα να διαβάσεις κι απ’ την άλλη
έχει πράγματα να μάθεις, πούχουνε αξία μεγάλη.
Και το δίδαγμα που βγαίνει και μαζί η οδηγία:
Τα φυλλάδια καταλήγουν να σκουπίζουνε τους πάτους
κι εξυπηρετούν τους πάντες πάνω από τους αποπάτους.
Όμως πρόσεξε, φαντάρε: είναι χρήσιμα όσα λέν
πρώτα να τα μελετήσεις πριν τα πας στον καμπινέ.
