Οι παρεμβάσεις του ΣΜΕΔ για τον υποτιτλισμό (Αρχικός τίτλος: Αμάν πια!)

[rogne]

Και μην ξεχνάς άλλωστε ότι για τον καναλάρχη το ίδιο το φιλμ ή το ντοκιμαντέρ είναι εργαλείο (για προσέλκυση διαφημιστικών εσόδων) κι ο υποτιτλισμός (ή η μεταγλώττισή του) είναι ένα βοηθητικό εργαλείο για να μπορέσει να λειτουργήσει αυτό το πρωταρχικό προϊόν του — όπως άλλωστε είναι και η ροή, το κοντρόλ κλπ.

Επουσιώδες, αλλά νομίζω ότι το κάνεις όλο και χειρότερο το παράδειγμα. Και αυτό δεν έχει να κάνει με το μέγεθος της υπερβολής, ούτε με την ανάγκη ταξικής ανάλυσης, αλλά απλώς με μια λογική αντιστροφή που ακυρώνει τον συλλογισμό: η Microsoft παράγει εργαλεία με τη μορφή προϊόντος (τεχνολογίας) που υπάγεται στην πνευματική ιδιοκτησία, ο μεταφραστής/υποτιτλιστής παράγει επίσης προϊόντα πνευματικής ιδιοκτησίας (έστω δυνητικά), άρα και ο μεταφραστής/υποτιτλιστής παράγει εργαλεία. Ο ίδιος άκυρος συλλογισμός βάσει του οποίου πλείστοι όσοι εργαζόμενοι μετατρέπονται σε "ελεύθερους επαγγελματίες", "προμηθευτές", "πιστωτές" και άλλα τέτοια, κι έτσι στοιχίζονται πίσω από τράπεζες και χονδρέμπορους όταν π.χ. βάζει λουκέτο μια εταιρεία και καλείται να ρυθμίσει τις οφειλές της. Η μαύρη αλήθεια όμως είναι ότι δεν παράγουμε όλοι εμπορεύματα. Το ότι πουλάμε τη δουλειά μας ως εμπόρευμα δεν μας κάνει έμπορους. Ούτε η απουσία μισθού ημών των ελεύθερων επαγγελματιών μάς κάνει κάτι λιγότερο από εργαζόμενους. Το αντίθετο, μας κάνει κάτι περισσότερο από εργαζόμενους: δημιουργούς.

 

[Zazula]

Rogne, δεν ξέρω ποιος χειροτερεύει τι, αλλά ένα πράγμα μπορώ να το γνωρίζω: Οι δημιουργοί (ένας στιχουργός ή ένας συνθέτης, φερειπείν) όταν η δισκογραφική φαλιρίσει θα πάνε κι αυτοί στην ίδια σειρά με τους υπόλοιπους προμηθευτές και τις τράπεζες.

Αυτό με τα εργαλεία που είπες αρχικά (για να αντιδιαστείλεις την εταιρεία λογισμικού από τον υποτιτλιστή), εγώ σου είπα πώς το βλέπει ο καναλάρχης, όχι πώς το βλέπω εγώ. Αλλά, από την άλλη, εσύ διαπιστώνω ότι το προσεγγίζεις με ακριβώς ενιαίο τρόπο: Η εταιρεία λογισμικού σου παρέχει δικαίωμα χρήσης πάνω σε ένα διανοητικό προϊόν την κυριότητα του οποίου διατηρεί εκείνη. Ε, αυτό δεν θα θέλαμε ιδανικά να ισχύει και για τους μεταφραστές (ενν. με τους χρονικούς περιορισμούς που θέτει ο νόμος);

 

[Dimi]

Νομίζω ότι μερικοί δεν αντιλαμβάνονται το πρόβλημα γιατί το προσεγγίζουν καθαρά βάσει προσωπικής εμπειρίας. Για να πω και εγώ το κομμάτι μου, αν για παράδειγμα σου ζητήσουν τα πτυχία σου, χωρίς να σου πουν το λόγο και χωρίς να σου ζητήσουν να υπογράψεις άδεια χρήσης των πτυχίων και του βιογραφικού σου για συγκεκριμένου σκοπό, εσύ απλά θα τα δώσεις; Όχι φυσικά! Ρίχνω τη σπόντα και ο νοών νοήτο σε τι αναφέρομαι προς το παρόν.

 

[rogne]

Η εταιρεία λογισμικού σου παρέχει δικαίωμα χρήσης πάνω σε ένα διανοητικό προϊόν την κυριότητα του οποίου διατηρεί εκείνη. Ε, αυτό δεν θα θέλαμε ιδανικά να ισχύει και για τους μεταφραστές (ενν. με τους χρονικούς περιορισμούς που θέτει ο νόμος);

Αυτό θα θέλαμε ιδανικά, ναι, με τη διαφορά ότι τούτο δεν σημαίνει αντιστρόφως πως θα θέλαμε οι εταιρείες λογισμικού να ελέγχουν τη φορολογική μας δήλωση και να μας ζητάνε ποσοστά επί των κερδών μας από τη χρήση των εργαλείων τους. Αν την τραβήξουμε κι άλλο την αναλογία, θα θέλαμε ωστόσο να έχουμε το δικαίωμα να παραχωρούμε τη χρήση του προϊόντος της δουλειάς μας για μία μόνο φορά, και για κάθε νέα χρήση να το χρεώνουμε ξανά (όπως κάνει η Microsoft με ένα αντίγραφο των Windows). Αλλά επειδή η πραγματικότητα θα παρέμβει αργά η γρήγορα, η αναλογία είναι μάλλον μοιραίο ν' αποδειχθεί παραπλανητική (και πολύ φοβάμαι εις βάρος μας κιόλας). Σε κάθε περίπτωση, έγραψα ήδη ότι δεν είναι αυτή η συζήτηση η ουσιαστική, κτγμ. Στο ουσιώδες δεν βλέπω να διαφωνούμε.

 

[Alexandra]

Παραθέτω το σχετικό απόσπασμα από το συμβόλαιο που υπογράφω με μία από τις εταιρείες κάθε φορά που πληρώνομαι:

• Ποσοστό 10% της συνολικής αμοιβής αφορά την εξόφληση των αξιώσεων του ΣΥΝΕΡΓΑΤΗ για τη χρήση των πνευματικών του δικαιωμάτων επί του παραγόμενου έργου, όσον αφορά την χρήση της μεταγλώττισης σε τηλεοπτικές μεταδόσεις (περιλαμβανομένων των μεταδόσεων μέσω πομπών, δορυφόρων και καλωδιακών δικτύων) και ανεξαρτήτως του αριθμού αυτών.
• Ποσοστό 10% της συνολικής αμοιβής αφορά την εξόφληση των αξιώσεων του ΣΥΝΕΡΓΑΤΗ για τη χρήση των πνευματικών του δικαιωμάτων επί του παραγόμενου έργου, όσον αφορά την χρήση της μεταγλώττισης σε κινηματογραφικές προβολές και ανεξαρτήτως του αριθμού αυτών.
• Ποσοστό 10% της συνολικής αμοιβής αφορά την εξόφληση των αξιώσεων του ΣΥΝΕΡΓΑΤΗ για τη χρήση των πνευματικών του δικαιωμάτων επί του παραγόμενου έργου, όσον αφορά την ενσωμάτωση της μεταγλώττισης σε οιοδήποτε άλλο υλικό φορέα ήχου ή εικόνας ή εικόνας και ήχου (όπως DVD, CDI, CDV,CDROM κτλ) και ανεξαρτήτως του αριθμού των επί μέρους ανά είδος ποσοτήτων αναπαραγωγής.

 

[rogne]

@ Alexandra: Θα ήταν πολύτιμο αν μπορούσαμε να έχουμε στη διάθεσή μας (του ΣΜΕΔ εννοώ) ένα τέτοιο συμβόλαιο, πρόκειται για σπάνιο εύρημα... Απ' ό,τι βλέπω, η αμοιβή είναι ποσοστιαία και αφορά πνευματικά δικαιώματα, οπότε αναγνωρίζεται τουλάχιστον το καθεστώς του δημιουργού. Δυστυχώς είναι (είσαι) η εξαίρεση του κανόνα, και φοβάμαι ότι ο κανόνας και οι εξαιρέσεις υπάρχουν και στο εσωτερικό της κάθε εταιρείας, δεν είναι δηλαδή μόνο θέμα "καλών" και "κακών" εταιρειών (χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ποιοτικές διαφορές μεταξύ των εταιρειών).

 

[Palavra]

Πέρα από τις εταιρείες πάντως, καλό θα ήταν να τονίσουμε εδώ και γενικώς ότι πρέπει για κάθε δουλειά που αναλαμβάνουμε να ζητάμε να υπογράφουμε συμβάσεις, τις οποίες πρέπει πρώτα να τις διαβάζουμε πολύ καλά, και να μη βιαζόμαστε να υπογράψουμε, όσο και αν μας πιέζουν οι συνθήκες, γιατί αργότερα μπορεί να το πληρώσουμε.

 

[lefty]

αν για παράδειγμα σου ζητήσουν τα πτυχία σου, χωρίς να σου πουν το λόγο και χωρίς να σου ζητήσουν να υπογράψεις άδεια χρήσης των πτυχίων και του βιογραφικού σου για συγκεκριμένου σκοπό, εσύ απλά θα τα δώσεις; Όχι φυσικά! Ρίχνω τη σπόντα και ο νοών νοήτο σε τι αναφέρομαι προς το παρόν.

Dimi, ενδιαφέρουσα σπόντα κι εγώ τσίμπησα!

Αν υποθέσουμε ότι η εταιρεία ζητάει ανανεωμένα βιογραφικά και αντίγραφα πτυχίων απ' τους εξωτερικούς της συνεργάτες όποτε θέλει να υποβάλλει καινούργια προσφορά σε κανάλι ή να πάρει μέρος σε κάποιο διαγωνισμό... δεν ξέρω γιατί, ας πούμε για να δείξει το υψηλό επίπεδο των συνεργατών της, τι πρόβλημα μπορεί να προκύψει; Τι είναι αυτή η άδεια χρήσης κι από τι μας προφυλάσσει;

 

[Dimi]

Αν και τα πράγματα στον υποτιτλισμό είναι πιο ελεγχόμενα (ως ένα βαθμό, καθαρά επειδή οι υποτιτλιστές είναι λιγότεροι) από τον κόσμο της γενικής μετάφρασης, διασφαλίζεις ότι τα στοιχεία σου δεν χρησιμοποιούνται εν αγνοία σου για να κερδίσει μια εταιρεία συμβόλαια από τα οποία δεν θα δεις δεκάρα, παρά το γεγονός ότι τα κέρδισαν στην πλάτη σου. Επίσης, η υπογραφή της παροχής άδειας (υπάρχουν διάφορες διατυπώσεις, το συνηθέστερο είναι η υπογραφή της φόρμας του βιογραφικού με μια δήλωση ότι δέχεσαι εργασία από τη συγκεκριμένη εταιρεία) είναι ένα είδος σύμβασης και αποδεικτικό για την αρχή ανάθεσης ότι τηρούνται κάποιες βασικές αρχές απασχόλησης/ανάθεσης της μετάφρασης. Αν δεν τα έχεις και αύριο-μεθαύριο θέλεις να κάνεις ασφαλιστικά μέτρα στην εκταμίευση των χρημάτων της σύμβασης αυτής λόγω μη πληρωμής, πώς θα το αποδείξεις (για να μην μιλήσω για πνευματικά δικαιώματα); Διασφαλίζει επίσης ότι στην περίπτωση που υπάρχει όρος ότι ο μεταφραστής δεν πρέπει να έχει δηλώσει συνεργασία με άλλη ανταγωνίστρια εταιρεία για τη σύμβαση, ότι εσύ έχεις τη δύναμη να διαλέξεις τον πιο συμφέροντα πελάτη/εργοδότη (και όχι το ανάποδο), ενδεχομένως αποτρέποντας μια στρέβλωση στην αγορά, όπου εταιρείες που πληρώνουν καλύτερα εκτοπίζονται από τις συμβάσεις επειδή εταιρεία που πληρώνει πολύ χαμηλότερα μαζεύει βιογραφικά από άτομα που δεν κατανοούν τις επιπτώσεις των πράξεών τους (τι τρέχει, ένα βιογραφικό είναι μόνο - αυτό ίσως πάλι να είναι πιο σχετικό στη γενική μετάφραση).

 

[pax]

Παραθέτω το σχετικό απόσπασμα από το συμβόλαιο που υπογράφω με μία από τις εταιρείες κάθε φορά που πληρώνομαι:

• Ποσοστό 10% της συνολικής αμοιβής αφορά την εξόφληση των αξιώσεων του ΣΥΝΕΡΓΑΤΗ για τη χρήση των πνευματικών του δικαιωμάτων επί του παραγόμενου έργου, όσον αφορά την χρήση της μεταγλώττισης σε τηλεοπτικές μεταδόσεις (περιλαμβανομένων των μεταδόσεων μέσω πομπών, δορυφόρων και καλωδιακών δικτύων) και ανεξαρτήτως του αριθμού αυτών.
• Ποσοστό 10% της συνολικής αμοιβής αφορά την εξόφληση των αξιώσεων του ΣΥΝΕΡΓΑΤΗ για τη χρήση των πνευματικών του δικαιωμάτων επί του παραγόμενου έργου, όσον αφορά την χρήση της μεταγλώττισης σε κινηματογραφικές προβολές και ανεξαρτήτως του αριθμού αυτών.
• Ποσοστό 10% της συνολικής αμοιβής αφορά την εξόφληση των αξιώσεων του ΣΥΝΕΡΓΑΤΗ για τη χρήση των πνευματικών του δικαιωμάτων επί του παραγόμενου έργου, όσον αφορά την ενσωμάτωση της μεταγλώττισης σε οιοδήποτε άλλο υλικό φορέα ήχου ή εικόνας ή εικόνας και ήχου (όπως DVD, CDI, CDV,CDROM κτλ) και ανεξαρτήτως του αριθμού των επί μέρους ανά είδος ποσοτήτων αναπαραγωγής.

Πάντως οι παραπάνω όροι ακούγονται ελαφρώς καταχρηστικοί ή έστω άνισοι για τον υποτιτλιστή. Θα ήταν π.χ. σαν ο εκδότης ενός βιβλίου να σου πληρώνει την εφάπαξ αμοιβή (όπως κάνει και τώρα) και να βάζει όρο ότι ένα κομμάτι της αποτελεί εξόφληση των πνευματικών δικαιωμάτων ανεξαρτήτως των αντιτύπων που θα πουληθούν.
Νομίζω ότι από τη στίγμή που θεωρούμε τη δουλειά του υποτιτλιστή πλήρη μετάφραση (όπως άλλωστε φαίνεται ότι πιστεύει και η συγκεκριμένη εταιρεία) θα πρέπει η αμοιβή για τα πνευματικά δικαιώματα να συναρτάται με τον αριθμό προβολών του έργου, αντιτύπων DVD που θα πουληθούν κλπ, και να είναι ανεξάρτητη από την αρχική εφάπαξ αμοιβή. Όπως πάνω κάτω (πρέπει να) συμβαίνει και στα βιβλία...