Οι δασυνόμενες λέξεις

[AoratiMelani]

Και μια σχετική σελίδα με παρόμοια ποιηματάκια, εδώ.

Ἅδης ἅγιος ἁγνός
ἅμα ἅμαξα ἁπλός
αἷμα ἁμαρτία ἅρμα
ἅμιλα ἁφὴ καὶ ἅλμα
ἁπαλός ἁψύς ἁψίδα
ἁλυκὴ καὶ ἁλυσίδα
ἁρμόζω κι ἁρμυρίζω
ἁρπάζω κι ἁλωνίζω

Ἕνα ἕξι καὶ ἑπτά
ἑκατὸ καὶ ἑρπετά
Ἑρμῆς, Ἕλλη καὶ Ἑλένη
ἡ Ἑλλάδα ἡ ξακουσμένη
ἕδρα ἕτοιμος ἑνώνω
μιὰ ἑβδομάδα σιδερώνω

Ἕνα ἕξι ἑκατό
ἕδρα ἕλκος ἑρπετό
Ἕκτωρ Ἕλλη καὶ Ἑλλάς
Ἑλικών καὶ ἑβδομάς
ἕλος εἵλωτας Ἑλένη
ἕνωση καὶ εἱμαρμένη
ἑορτή ἑστία Ἑρμῆς
ἑαυτός εὑρίσκω ἑξῆς
ἑπτά ἑσπέρα ἑρμηνεία
ἑταῖρος καὶ ἑταιρεία
Ἕβρος εὕρημα Ἑβραῖος
ἑπομένως καὶ τὸ ἕως

ΕΜΕΙΣ ΤΟ 1966 ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΙΣ ΜΑΘΑΙΝΑΜΕ ΕΤΣΙ:
ΑΔΗΣ ΑΓΙΟΣ ΑΓΝΟΣ,
ΑΔΡΟΣ ΑΜΑΞΑ ΑΠΑΛΟΣ,
ΑΙΜΟΣ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΟΣ,
ΑΛΥΣΙΔΑ ΑΙΡΕΤΟΣ,
ΑΜΑ ΑΙΜΑ ΑΜΑΡΤΙΑ,
ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΑΛΙΕΙΑ,
ΑΠΛΟΣ ΑΜΙΛΛΑ ΑΦΗ,
ΑΛΙΑΚΜΩΝ ΑΛΥΚΗ,
ΑΒΡΟΣ ΑΛΩΣΗ ΚΑΙ ΑΛΜΑ,
ΑΛΜΥΡΟΣ ΚΑΙ ΑΡΜΑ,
ΑΛΩΝΙΖΩ ΚΑΙ ΑΡΜΟΖΩ,
ΑΛΑΤΙΖΩ ΚΙ ΑΛΜΥΡΙΖΩ,
ΑΡΠΑΖΩ ΚΑΙ ΑΠΛΩΝΩ.

 

[SBE]

Τουλάχιστον τις μαθαίνατε. Εμένα δεν μου τις έμαθε κανένας και εκτός απο το αίμα, έβαζα ό,τι μου κατέβαινε και με λέγανε ανορθόγραφη μέχρι που επιτέλους εφαρμόστηκε το μονοτονικό και ησύχασα. Εβαζα και στο επιθετό μου δασεία, γιατί έτσι.

 

[Duke_of_Waltham]

Κάποτε έκανα λίγη έρευνα πάνω σ' αυτό το θέμα… Υπάρχει σημαντική επικάλυψη με τη λίστα του Φιλίππου, όμως όχι πλήρης.

Εκτός λοιπόν από τα hermit και hesthogenous, που φέρουν το αρκτικό h ασχέτως δασείας, βλέπω και κάποιες λέξεις που χρησιμοποιήθηκαν αλλού με δασεία και αλλού χωρίς. Ο ιβίσκος είναι ένα τέτοιο παράδειγμα (αγγλιστί hibiscus), ενώ η αλκυόνη μού κάνει μεγαλύτερη εντύπωση επειδή τη συναντώ κυρίως με ψιλή· τα ευρήματα στο Google ίσως να μην είναι ο καλύτερος τρόπος να κρίνει κανείς, αλλά το halcyon δημιουργεί ορισμένες προσδοκίες. Το ήκιστος επίσης διττογραφείται, αν και εδώ βρίσκω περισσότερες δασείες. Ως αντίστοιχες περιπτώσεις θα προσέθετα την Εκάλη, που ταιριάζει με την Ἑκάβη και την Ἑκάτη (έστω και συμπτωματικά), και την Έρση.

Ως ξεχωριστές ρίζες, η λίστα προσθέτει ακόμα τον ἑλλέβορο και την ἕλμινθα. Από τον κύριο κατάλογο απουσιάζουν επίσης η αἱμασιὰ (άσχετη από το αἷμα όσο και ο Αἷμος), ο Ἅλιμος (από τον αρχαίο Ἁλιμούντα), η Ἅρπυια (Harpy, μάλλον αλλά όχι σίγουρα από το ἁρπάζω), ο ἕωλος και ο Ἑωσφόρος (όπου ἕως είναι αττικός τύπος του ἠώς = «αυγή»), ο ἵμερος και το ἵζημα (από το ἵζω, ομόρριζο με την ἕδρα· πρβλ. καθίζω και καθιζάνω > καθίζηση). Το helepole αντιστοιχεί στην πολεμική μηχανή ἑλέπολις (εκ του αἱρῶ). Η ἅλως εκπροσωπείται μεν από το ἁλώνι αλλά διατηρείται ακομα σε επιστημονική χρήση, συν ότι η συμπερίληψή της μας επιτρέπει ν’ αναφέρουμε και το αγγλικό halo. (Ο Φίλιππος παραθέτει μόνο το πρόθεμα halo-, που αναφέρεται σε λέξεις σχετικές με άλατα, όπως halogen και halophile.) Η ἁμαμηλίς προκύπτει από τον σύνδεσμο ἅμα (σημαίνει «μαζί με καρπό», όπως οι νύμφες Ἁμαδρυάδες είναι δρύες και γυναίκες ταυτόχρονα), η ἑλξίνη από το ἕλκω και ο ὁρμαθὸς από τον ὅρμο (ο οποίος με τη σειρά του φαίνεται πως είναι ομόρριζος του εἱρμοῦ).

Η ἕψηση σώζεται πλέον σε τεχνικές χρήσεις (που συμπεριλαμβάνουν την παρασκευή του Αγίου Μύρου), όμως αφήνει πίσω της παράγωγα όπως το αφέψημα. Αντίστοιχα, υπάρχουν άλλες λέξεις που χάθηκαν εντελώς από τη γλώσσα, αφήνοντας όμως πολλούς απογόνους: τα ἱκανός και ἱκέτης έχουν κοινή ρίζα το ἵκω (= «φθάνω»), που μας άφησε επίσης τα αφικνούμαι και εφικτός, ενώ από το σημαντικό ἵημι προκύπτουν τα αφήνω, εφέτης, καθετήρας και ύφεση (και πολλά άλλα χωρίς δασύτητα).

Η Ἱερουσαλὴμ όντως γράφεται συνήθως με δασεία, πιθανότατα λόγω παρετυμολογικής έλξης του ἱερός. Θα υπάρχουν και άλλα τέτοια παραδείγματα… Γενικά όμως το κυνήγι των δασειών προσφέρεται για αναδίφηση του οικογενειακού δέντρου της γλώσσας.

 

[nickel]

Για το halcyon, δες πώς τα λέει το OED:

halcyon, n. and a.​

Forms: 4 alceon, alicion, 6 alcion, halsion, 6–7 halcion, 7 alcian, 6– alcyon, halcyon. ​

​

[a. L. halcyon, more properly alcyon, a. Gr. ἀλκυών kingfisher. ​

The spelling ἁλ- hal- is supposed to have arisen out of the fancy that the word was f. ἅλ-ς sea + κύων conceiving, connected with the fable that the halcyon broods upon her nest floating on the calm sea in the ‘halcyon days’.] ​

 

[anepipsogos]

Στο λήμμα «αλκυών» ο πολύς Ζηκίδης στο Λεξικό του επισημαίνει : «μετά ψιλού πνεύματος».

Το «ήκιστος»=βραδύτατος, ηρεμώτατος, με ψιλή (υπερθ. επίθ. από το επίρρημα ήκα)
Το «ήκιστος»= χείριστος, ελάχιστος, με δασεία (υπερθ. του συγκριτ. ήσσων)

 

[Duke_of_Waltham]

Α, έπρεπε να το ψάξω περισσότερο.

Άλλη περίπτωση που μπορεί να μπερδέψει: το ουσιαστικό ἴνα («κλωστή») ψιλούται, ενώ ο σύνδεσμος ἵνα δασύνεται.