Από καιρό θέλω να ανοίξω μια συζήτηση για τη μεταγραφή των ισπανικών στα ελληνικά, γιατί μου φαίνεται απορίας άξιο πώς μια γλώσσα με τόσο σαφείς κανόνες προφοράς και με φωνήματα τόσο παραπλήσια με την ελληνική εξακολουθεί να μεταγράφεται διαφορετικά από τον κάθε μεταφραστή και συχνά τελείως λανθασμένα. Αφού κατορθώσαμε να ξεπεράσουμε αποδόσεις τόσο καθιερωμένες όσο ο Τσε Γκουεβάρα, που τον τραγουδήσαμε όλοι, και μάθαμε πια να λέμε Τσε Γκεβάρα, δε βλέπω το λόγο να μην καταφέρουμε να αποκαθιερώσουμε και άλλες (Γκερνίκα-Γκουέρνικα σημειώσατε 1). Πάμε λοιπόν:
Δεν θα σταθώ πολύ σε λεπτές φωνητικές αποχρώσεις, γιατί εδώ μας ενδιαφέρει η μεταγραφή. Όπου λοιπόν η μεταγραφή δεν παρουσιάζει πρόβλημα, την παραθέτω χωρίς εξηγήσεις και χωρίς φωνητικά σύμβολα.
Οι λέξεις που φέρουν τόνο τονίζονται εκεί που έχουν τον τόνο (εύκολο!).
Οι άτονες λέξεις που λήγουν σε -s, -n ή φωνήεν τονίζονται στην παραλήγουσα.
Οι άτονες λέξεις που λήγουν σε σύμφωνο πλην των -s, -n τονίζονται στη λήγουσα.
a, e, i, o, u = α, ε, ι, ο, ου.
f, j, k, l, m, n, p, r, s, t = φ, χ, κ, λ, μ, ν, π, ρ, σ, τ
h = άηχο (μόνο στην αρχή λέξης ακούγεται σαν ελαφρύ γ ή χ: huevo, αλλά στη μεταγραφή το παραλείπουμε)
ch = /tʃʼ/ (παχύ τσ) μεταγραφή τσ.
x = ξ
Εξαιρέσεις: ορισμένα κατάλοιπα παλιάς ορθογραφίας όπου είναι χ: México, Oaxaca, Quixote, Xavier = Μέχικο, Οαχάκα, Κιχότε, Χαβιέρ. Μετά από σύμφωνο συχνά προφέρεται σ (Extremadura = Εστρεμαδούρα) και παρόλο που αυτή η προφορά θεωρείται "λαϊκή" εγώ συχνά την προτιμώ.
w = γου (μόνο σε ξένες λέξεις: waterpolo, windsurfing, whisky, που θα το δείτε και güisqui).
c (συνδυασμοί ca, co, cu) = κ
z, c (συνδυασμοί ce, ci) = θ σε όλη σχεδόν την Ισπανία, σ σε Αμερική, Κανάρια Νησιά και Ανδαλουσία.
Περισσότερα για το ceceo και το seseo εδώ.
y = /ʝ/ μεταξύ φωνηέντων (μεταγραφή γι), /i/ μετά από σύμφωνο (μεταγραφή ι).
ll = /ʝ/ σχεδόν παντού (μεταγραφή γι), /ʎ/ σε λίγες περιοχές της Αμερικής και Ισπανίας (μεταγραφή λι).
Αν έχουμε αμφιβολία προτιμάμε το γι ως πιο διαδεδομένο.
Περισσότερα για το yeísmo εδώ.
Στα παραπάνω δεν λαμβάνω υπόψη μου την ιδιαιτερότητα της προφοράς της Αργεντινής (η οποία επεκτείνεται σε κάποιο βαθμό και σε Παραγουάη και Ουρουγουάγη), όπου το ll και το y προφέρονται σχεδόν σαν ζ ή σ. Προτείνω να αγνοηθεί η ιδιαιτερότητα αυτή για να μη δυσκολέψουμε τη ζωή μας περισσότερο απ’ όσο χρειάζεται (αλλά αυτό το συζητάμε αν θέλετε).
q = κ (οι συνδυασμοί que, qui διαβάζονται κε, κι αντίστοιχα).
g (συνδυασμοί ge, gi) = χ μετά από ε, ι.
g (συνδυασμοί ga, go, gu, gue, gui) = /ɡ/ μετά από m, n ή ως αρχικό (μεταγραφή γ), /ɣ/ σε κάθε άλλη περίπτωση (μεταγραφή γ).
Οι συνδυασμοί gue, gui διαβάζονται γκε, γκι (γε, γι) εκτός κι αν το u φέρει διαλυτικά: güe, güi διαβάζονται γκουε, γκουι (γουε, γουι).
d = /d/ μετά από l, n ή ως αρχικό (μεταγραφή ντ), /ð̞/ σε κάθε άλλη περίπτωση (μεταγραφή δ).
b, v = /b/ μετά από m, n ή ως αρχικό (μεταγραφή μπ), /β/ σε κάθε άλλη περίπτωση (μεταγραφή β).
Μια αρκετά καλή σύνοψη θα βρείτε στο Omniglot.
Δεν θα σταθώ πολύ σε λεπτές φωνητικές αποχρώσεις, γιατί εδώ μας ενδιαφέρει η μεταγραφή. Όπου λοιπόν η μεταγραφή δεν παρουσιάζει πρόβλημα, την παραθέτω χωρίς εξηγήσεις και χωρίς φωνητικά σύμβολα.
Οι λέξεις που φέρουν τόνο τονίζονται εκεί που έχουν τον τόνο (εύκολο!).
Οι άτονες λέξεις που λήγουν σε -s, -n ή φωνήεν τονίζονται στην παραλήγουσα.
Οι άτονες λέξεις που λήγουν σε σύμφωνο πλην των -s, -n τονίζονται στη λήγουσα.
a, e, i, o, u = α, ε, ι, ο, ου.
f, j, k, l, m, n, p, r, s, t = φ, χ, κ, λ, μ, ν, π, ρ, σ, τ
h = άηχο (μόνο στην αρχή λέξης ακούγεται σαν ελαφρύ γ ή χ: huevo, αλλά στη μεταγραφή το παραλείπουμε)
ch = /tʃʼ/ (παχύ τσ) μεταγραφή τσ.
x = ξ
Εξαιρέσεις: ορισμένα κατάλοιπα παλιάς ορθογραφίας όπου είναι χ: México, Oaxaca, Quixote, Xavier = Μέχικο, Οαχάκα, Κιχότε, Χαβιέρ. Μετά από σύμφωνο συχνά προφέρεται σ (Extremadura = Εστρεμαδούρα) και παρόλο που αυτή η προφορά θεωρείται "λαϊκή" εγώ συχνά την προτιμώ.
w = γου (μόνο σε ξένες λέξεις: waterpolo, windsurfing, whisky, που θα το δείτε και güisqui).
c (συνδυασμοί ca, co, cu) = κ
z, c (συνδυασμοί ce, ci) = θ σε όλη σχεδόν την Ισπανία, σ σε Αμερική, Κανάρια Νησιά και Ανδαλουσία.
Περισσότερα για το ceceo και το seseo εδώ.
y = /ʝ/ μεταξύ φωνηέντων (μεταγραφή γι), /i/ μετά από σύμφωνο (μεταγραφή ι).
ll = /ʝ/ σχεδόν παντού (μεταγραφή γι), /ʎ/ σε λίγες περιοχές της Αμερικής και Ισπανίας (μεταγραφή λι).
Αν έχουμε αμφιβολία προτιμάμε το γι ως πιο διαδεδομένο.
Περισσότερα για το yeísmo εδώ.
Στα παραπάνω δεν λαμβάνω υπόψη μου την ιδιαιτερότητα της προφοράς της Αργεντινής (η οποία επεκτείνεται σε κάποιο βαθμό και σε Παραγουάη και Ουρουγουάγη), όπου το ll και το y προφέρονται σχεδόν σαν ζ ή σ. Προτείνω να αγνοηθεί η ιδιαιτερότητα αυτή για να μη δυσκολέψουμε τη ζωή μας περισσότερο απ’ όσο χρειάζεται (αλλά αυτό το συζητάμε αν θέλετε).
q = κ (οι συνδυασμοί que, qui διαβάζονται κε, κι αντίστοιχα).
g (συνδυασμοί ge, gi) = χ μετά από ε, ι.
g (συνδυασμοί ga, go, gu, gue, gui) = /ɡ/ μετά από m, n ή ως αρχικό (μεταγραφή γ), /ɣ/ σε κάθε άλλη περίπτωση (μεταγραφή γ).
Οι συνδυασμοί gue, gui διαβάζονται γκε, γκι (γε, γι) εκτός κι αν το u φέρει διαλυτικά: güe, güi διαβάζονται γκουε, γκουι (γουε, γουι).
d = /d/ μετά από l, n ή ως αρχικό (μεταγραφή ντ), /ð̞/ σε κάθε άλλη περίπτωση (μεταγραφή δ).
b, v = /b/ μετά από m, n ή ως αρχικό (μεταγραφή μπ), /β/ σε κάθε άλλη περίπτωση (μεταγραφή β).
Μια αρκετά καλή σύνοψη θα βρείτε στο Omniglot.
