Έτσι ονομάζεται το νέο βιβλίο του Νίκου Σαραντάκου, που κυκλοφόρησε χτες από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, με υπότιτλο “και άλλες 1000 παγιωμένες εκφράσεις”. Όπως γράφει σήμερα ο Ν.Σ. στο ιστολόγιό του, στο σχετικό εκτενές σημείωμά του:
[...] Οι παγιωμένες εκφράσεις είναι ένα ελκυστικό κομμάτι της ελληνικής και κάθε άλλης γλώσσας· δίνουν χρώμα και πλούτο στη γλώσσα, επιτρέπουν να εκφρασθούν λεπτές αποχρώσεις, ενώ συχνά ακόμα και η ιστορία της γέννησης τους είναι γοητευτικά ενδιαφέρουσα. Είναι όμως κι ένα κομμάτι φευγαλέο· πολλές εκφράσεις είναι εφήμερες, άλλες συγχέονται με τις παροιμίες, στα λεξικά δεν είναι πάντοτε εύκολος ο εντοπισμός τους. Ακόμα και το όνομα τους είναι αμφιλεγόμενο: ο μεγάλος Μ. Τριανταφυλλίδης προτιμούσε τον όρο «ιδιωτισμοί», κρατώντας τον όρο «ιδιωματισμοί» για τα διαλεκτικά στοιχεία (π.χ. την κρητική λέξη ‘μπέτης’ ή την ηπειρώτικη ‘ζάρκος’). Ωστόσο, ο όρος “ιδιωτισμός” δεν έχει επικρατήσει κι εγώ τελικά, ύστερα από πολλή σκέψη, αποφάσισα να μην ακολουθήσω την επιλογή αυτή.
Άλλοι πάλι, όπως ο Α.Α. Παπαδόπουλος, έκαναν λόγο για «φρασεολογικά στοιχεία» ή «φρασεολογισμούς». Η άποψη αυτή είναι βάσιμη, εφόσον μάλιστα οι εκφράσεις αυτές ανήκουν στον κλάδο της φρασεολογίας. Μπορεί κανείς επίσης να μιλήσει για παροιμιακές εκφράσεις (αλλά αυτό θολώνει ακόμα περισσότερο τη διαχωριστική γραμμή με τις παροιμίες) ή για στερεότυπες εκφράσεις, ή για κλισέ ή για μεταφορικές εκφράσεις. Στα αγγλικά επικρατεί ο όρος idiom, ενώ η γαλλική βιβλιογραφία είναι εξίσου αμήχανη με την ελληνική (expressions et locutions, expressions imagées, expressions idiomatiques). Την προηγούμενη φορά που είχα ασχοληθεί με αυτό το θέμα, είχα επιλέξει τον (εσκεμμένα ανακριβή) όρο «ιδιωματικές εκφράσεις». Στο μεταξύ άλλαξα γνώμη και τώρα υιοθετώ τον όρο «παγιωμένες εκφράσεις». Για την ορολογία δείτε τη διδακτορική διατριβή της Αλεξάνδρας Χιώτη Οι παγιωμένες εκφράσεις της νέας ελληνικής: ιστορική διάσταση, ταξινόμηση και στερεοτυπικότητα (υπάρχει ονλάιν στο Διαδίκτυο). [...]
