Λεξικό των πιο απαιτητικών λέξεων τής Νέας Ελληνικής (Γ. Μπαμπινιώτη)

[Zazula]

http://lexicon.gr/lexica/lex_apetitikon.php

Κυκλοφόρησε από το Κέντρο Λεξικολογίας το Λεξικό των πιο απαιτητικών λέξεων τής Νέας Ελληνικής, με την υπογραφή του κου Γ. Μπαμπινιώτη. Τα 4000 λήμματα του λεξικού έχουν επιλεχθεί με κριτήριο το ότι πρόκειται για λέξεις που «χρησιμοποιούνται σε πιο απαιτητικό επίπεδο επικοινωνίας και συμβάλλουν σημαντικά στη δημιουργική και αποτελεσματική χρήση τής γλώσσας».

Τα λήμματα περιέχουν σύντομους και απλούς ορισμούς, επιλεγμένα συνώνυμα και ορισμένες επιλεγμένες φράσεις, συνοδεύονται δε όλα από σύντομες ετυμολογικές πληροφορίες. Τα 15.000 παρατιθέμενα παραδείγματα είναι στην πλειονότητά τους αυθεντικά, προερχόμενα από ηλεκτρονικά σώματα κειμένων και άλλες πηγές, ενώ είναι εμπλουτισμένο με 1100 επιλεγμένα παραθέματα από τη νεοελληνική γραμματεία (από Παπαδιαμάντη, Ροΐδη, Παλαμά, Σεφέρη, Ελύτη, Εμπειρίκο, Αναγνωστάκη κ.ά.), τα οποία αναδεικνύουν τη λογοτεχνική διάσταση και αξιοποίηση των λέξεων. Τέλος, υπάρχουν και 300 εκτενή κατατοπιστικά σχόλια για την καλύτερη κατανόηση των λέξεων.

Το λεξικό μπορείτε ενδεικτικά να το φυλλομετρήσετε εδώ: http://lexicon.gr/lexica/flip_apetitikon/index.html

 

[sarant]

Υπάρχουν τάχα "απαιτητικές λέξεις"; Μου φαίνεται στα όρια της ακυρολεξίας. Απαιτητικό κείμενο, ναι. Δύσκολες λέξεις, ναι. Αλλά απαιτητικές λέξεις;

Πάντως, το λεξικό ξεκινάει με το λήμμα "αβδηριτισμός" :)

 

[drsiebenmal]

Γιατί όχι, εδώ που τα λέμε, αν και θα μου άρεσε καλύτερα ένας λιγότερο επιθετικός τίτλος. Είναι χρήσιμα πάντως τέτοια λεξικά, ιδίως σε συνδυασμό με τις απαιτήσεις που προκύπτουν από το διευρωπαϊκό πλαίσιο για την αναγνώριση του επιπέδου γνώσης ξένων γλωσσών. Θέλεις π.χ. να πάρεις πιστοποίηση επιπέδου Β2; Πρέπει να γνωρίζεις το λεξιλόγιο των τάδε λεξικών.

 

[Zazula]

Υπάρχουν τάχα "απαιτητικές λέξεις"; Μου φαίνεται στα όρια της ακυρολεξίας. Απαιτητικό κείμενο, ναι. Δύσκολες λέξεις, ναι. Αλλά απαιτητικές λέξεις;

Νομίζω είναι αποδεκτή η σύναψη· εύλογη γλωσσική απόρροια της δοκιμότατης σύναψης «απαιτητικό λεξιλόγιο» (βλ. ΧΛΝΓ).

 

[drsiebenmal]

Θα έχει ενδιαφέρον πάντως να διαπιστωθεί κατά πόσον η κυκλοφορία και χρήση ενός λεξικού με δακτυλοδεικτούμενο ως ποιοτικό λεξιλόγιο θα συμβάλει στη διεύρυνση της χρήσης των λημμάτων του. Ελπίζω το Κέντρο Λεξικολογίας ή άλλοι ειδικοί να μπορούν να παρακολουθήσουν βραχυμεσοπρόθεσμα τέτοιες τάσεις.

 

[nickel]

Καλημέρα. Ενδιαφέρον — και στα χνάρια πάμπολλων παρόμοιων βιβλίων της αγγλοσαξονικής βιβλιογραφίας. Αρκεί να μην το χρησιμοποιήσουν κάποιοι για να χτίσουν ρετιρέ χωρίς να έχουν φροντίσει να φτιάξουν γερά τα μεσοπατώματα.

 

[SBE]

Αναρωτιέμαι αν αυτό το λεξικό θα με βοηθήσει να κατανοήσω τις ασυναρτησίες που γράφουν κατά καιρούς διάφοροι με ανάλογο ύφος ή αν νομίσουν ότι τους χαλάει την πιάτσα.

 

[daeman]

... Αρκεί να μην το χρησιμοποιήσουν κάποιοι για να χτίσουν ρετιρέ χωρίς να έχουν φροντίσει να φτιάξουν γερά τα μεσοπατώματα.

Αναμενόμενο, δυστυχώς, γιατί είναι πολλοί της λογικής «Τι του λείπει του ψωριάρη; Σκούφια με μαργαριτάρι».
Θα δούμε κάμποσα κείμενα της συνομοταξίας της δηθενιάς, με βούλα πλέον. Και της ενωμοταρχίας, εν μια νυκτί.
Θα στενάξει το Slip.

~ Κάσσανδρος

---

[h=1]Λέξεις για φιγούρα και για τρικλοποδιές[/h]

 

[Earion]

Γεώργιος Μπαμπινιώτης: «Δύσκολα» ελληνικά για απαιτητικούς χρήστες
4.000 λέξεις, 15.000 αυθεντικά παραδείγματα, 1.100 επιλεγμένα παραθέματα από τη Νεοελληνική Γραμματεία, 300 κατατοπιστικά σχόλια. Μιλάει στο Βήμα για το νέο, όγδοο, λεξικό του και τις λέξεις που εμπλουτίζουν τον λόγο μας

Το ΒΗΜΑ 30/05/2015

Σε ποιους απευθύνεται το Λεξικό των πιο απαιτητικών λέξεων της Νέας Ελληνικής;
Είναι ένα λεξικό το οποίο θα χαρακτήριζα πρωτότυπο και συγχρόνως ιδιαίτερο έως ιδιόμορφο, με την έννοια ότι έχει μια επιλογή λέξεων που χρησιμοποιούνται σε έναν πιο απαιτητικό λόγο. Απευθύνεται σε ανθρώπους που ήδη έχουν έναν οπλισμό στη γλώσσα και θέλουν να τον βελτιώσουν, επειδή κάτι δεν τους είναι σαφές ή επειδή ψάχνουν μια άλλη χρήση κάποιας λέξης ή επειδή θέλουν να μάθουν μια λέξη που δεν ήξεραν. Υπάρχει, για παράδειγμα, στο λεξικό η λέξη «αρχολίπαρος», η οποία σημαίνει το πρόσωπο που επιθυμεί και επιδιώκει πάρα πολύ τα αξιώματα. Μαζί με αυτό θα βρει ο χρήστης και τα συνώνυμα «αρχομανής», «σπουδάρχης», «σπουδαρχίδης», «φίλαρχος», «θεσιθήρας». Επομένως, κινείται σε ένα επίπεδο με διάφορες επιλογές. Πρόκειται για λέξεις που κουβαλούν επάνω τους μια ιστορικότητα στη χρήση τους και μια ετυμολογική σύνδεση με οικογένειες λέξεων και έχουν επίσης το στοιχείο της έκπληξης.

Αναφέρετε στην εισαγωγή σας ότι πρόκειται για λέξεις που χρησιμοποιούνται σε έναν προσεγμένο ποιοτικό λόγο. Ποιος είναι αυτός;
Ο προσεγμένος ποιοτικός λόγος είναι ο λόγος που θηρεύει την αρμόζουσα λέξη, την πιο πρόσφορη για ένα συγκεκριμένο περιβάλλον, αναζητεί τη σημασία σε όλο της το χρωματικό φάσμα, αναζητεί τις συνάψεις των λέξεων και των φράσεων, τη γραμματική τους δήλωση και το όλο ύφος του κειμένου. Ο ίδιος άνθρωπος έχει μια σειρά από μορφές επικοινωνίας και με ένα «κλικ» αλλάζει τον κώδικα και περνά από την απλή συζήτηση που κάνουμε δυο άνθρωποι οι οποίοι έχουμε οικειότητα μεταξύ μας σε ένα άλλο επίπεδο λόγου.

Βρίσκω στο λεξικό σας λέξεις οικείες, όπως «λατομείο» και «στρατηλάτης», λέξεις και φράσεις ανοίκειες όπως «τέναγος» και «όμφακες εισί», και λέξεις που τοποθετούνται μεταξύ αυτών των δύο στον άξονα οικείο - ανοίκειο, όπως «νεότευκτος», «εκατέρωθεν», «αέναος». Πώς έγινε η επιλογή των 4.000 λημμάτων;
Δεν υπάρχουν απόλυτοι κανόνες. Ο λεξικογράφος αφήνει την πείρα του, τη διαίσθησή του, την επαφή του με τον λόγο, με τα κείμενα, να λειτουργήσει. Και επειδή έχω ασχοληθεί πάρα πολύ με τα κείμενα και την κειμενολογία, είναι ένας χώρος που μου είναι οικείος. Τι επιλέγει λοιπόν ο λεξικογράφος; Επιλέγει λέξεις που ξέρει ότι έχουν ένα άλλο άκουσμα, ένα άλλο κύρος, μια δυσκολία μεγαλύτερη, μια απαίτηση μεγαλύτερη στη χρήση τους ώστε να χρησιμοποιηθούν σε ένα απαιτητικό κείμενο. Να σας δώσω ένα παράδειγμα, μπορώ να χρησιμοποιήσω τη λέξη «ανοησίες», «σαχλαμάρες», «μπούρδες» κ.τ.λ. Όταν πω «φληναφήματα», αυτομάτως βρίσκομαι σε ένα άλλο επίπεδο επικοινωνίας. Όταν θέλω να πω ότι κάτι «είναι γεμάτο από...», δεν θα πω «είναι φίσκα ή τίγκα», θα πω «βρίθει», «γέμει». Θέλω να πω τον δραστήριο, τον ενεργητικό, με διευκολύνει εδώ το «ρέκτης». Ξέρετε, αυτές οι λέξεις έχουν συχνά μια ιδιαιτερότητα και ακουστικά.

Πολλές είναι λέξεις αρχαιοπρεπείς. Είναι λέξεις ακόμη ενεργές;
Βέβαια! Αλλο αρχαιοπρεπής και άλλο απαρχαιωμένος. Ο απαρχαιωμένος είναι ο καταργημένος, ο αρχαιοπρεπής είναι αυτός που έχει την πατίνα του χρόνου. Την πατίνα του χρόνου τη χρειαζόμαστε. Υπάρχει στο λεξικό η ωραία λέξη «αρχαιοπινής», που προέρχεται από το «αρχαίος + πίνος». «Πίνος» είναι η σκουριά. Οι αρχαιοπρεπείς λέξεις είναι λοιπόν οι λέξεις που έχουν τη σκουριά του παλιού, τη σκουριά του χρόνου, τη σκουριά της ιστορικότητας που έχουν άλλωστε όλες οι λέξεις.

Πώς συνιστάτε να χρησιμοποιήσουμε μια απαιτητική λέξη που ξεσηκώσαμε από το λεξικό;
Με προσοχή και όταν υπάρχει το κατάλληλο ύφος. Δεν μπορεί να μιλάμε σε ύφος ενός ορισμένου τύπου και να πετάξουμε μια ελληνικούρα. Το περιβάλλον είναι δεσμευτικό για τον ομιλητή —λέγοντα ή γράφοντα—, διότι δεν ταιριάζει οτιδήποτε οπουδήποτε. Γι’ αυτό αναφέρομαι σε λόγο προσεγμένο, ο οποίος «σηκώνει» λέξεις όπως «αχλύς» και «άλως». Διαφορετικά, οι λέξεις αυτές είναι παράταιρες και καταλήγουν στοιχείο εντυπωσιασμού, λέξεις που τις εκθέτουμε αντί να τις αναδεικνύουμε. Υποθέτουμε ότι εκείνος που κάνει αυτή την προσπάθεια να εμπλουτίσει το λεξιλόγιό του έχει και αίσθηση ορίων και αίσθηση του γλωσσικού περιβάλλοντος.

 

[drsiebenmal]

Αρχαιοπινής; Αρχαιοπινής;

Θα κλάψουν μανούλες...

 

[Earion]

Θεωρώ σημαντική την τελευταία παράγραφο. Την ξαναβάζω, για να εντυπωθεί:

Πώς συνιστάτε να χρησιμοποιήσουμε μια απαιτητική λέξη που ξεσηκώσαμε από το λεξικό;
Με προσοχή και όταν υπάρχει το κατάλληλο ύφος. Δεν μπορεί να μιλάμε σε ύφος ενός ορισμένου τύπου και να πετάξουμε μια ελληνικούρα. Το περιβάλλον είναι δεσμευτικό για τον ομιλητή —λέγοντα ή γράφοντα—, διότι δεν ταιριάζει οτιδήποτε οπουδήποτε. Γι’ αυτό αναφέρομαι σε λόγο προσεγμένο, ο οποίος «σηκώνει» λέξεις όπως «αχλύς» και «άλως». Διαφορετικά, οι λέξεις αυτές είναι παράταιρες και καταλήγουν στοιχείο εντυπωσιασμού, λέξεις που τις εκθέτουμε αντί να τις αναδεικνύουμε. Υποθέτουμε ότι εκείνος που κάνει αυτή την προσπάθεια να εμπλουτίσει το λεξιλόγιό του έχει και αίσθηση ορίων και αίσθηση του γλωσσικού περιβάλλοντος.