Λέξεις της χρονιάς (2010)
- Thread starter nickel
- Start date
-
- Tags
- neologisms
+1 SBE αλλά προτείνω χωρίς την παύλα, δηλ. ηλεμπλαμπλά :)
Προς το παρόν η ανακοίνωση της American Dialect Society για τις λέξεις της χρονιάς. Από το δελτίο τύπου και την ανακοίνωση εδώ. Άντε, έχουμε και την τιμητική μας.
WORD OF THE YEAR
app: application program for a computer or phone operating system. As in "there’s an app for that," an advertising slogan for the iPhone. 52/69 WINNER
nom: Onomatopoetic form connoting eating, esp. pleasurably. Can be used as an interjection or noun to refer to delicious food. 34/51.
junk as used in junk shot (attempt to fix BP oil spill), junk status (Greece’s credit rating), don’t touch my junk (protest against TSA pat-down procedure). 17
Wikileaks as proper noun, common noun, and verb. 12
trend verb: to exhibit a burst of online buzz. 12
MOST USEFUL
nom Onomatopoetic form connoting eating, esp. pleasurably. Can be used as an interjection or noun to refer to delicious food. 49/72 WINNER
fat-finger verb: to mistype, as by accidentally striking more than one key on a keyboard/pad. 16
junk junk shot (attempt to fix BP oil spill), junk status (Greece’s credit rating), don’t touch my junk (protest against TSA pat-down procedure). 46/42
vuvuzela: South African plastic trumpet used by fans during the FIFA World Cup matches.
MOST CREATIVE
prehab Preemptive enrollment in a rehab facility to prevent relapse of an abuse problem. 45/65 WINNER
-sauce Intensive suffix, as in awesome-sauce ‘great’ and lame-sauce ‘stupid’. 37/51
spillion An immense number, especially of gallons of oil in the Gulf spill. Also spillionaire, person made rich by money from BP’s spill cleanup fund. 29
phoenix firm A troubled company that reemerges under a new name. 13
MOST UNNECESSARY
refudiate Blend of refute and repudiate used by Sarah Palin on Twitter. 72/WINNER
ironic moustache Facial hair worn as a statement of retro hipsterdom. 6
star whacker Imagined celebrity killer (alleged by actor Randy Quaid and his wife Evi). 16
hipsterdom: the state of being hip beyond all recognition. So hip you're unhip. 14
MOST OUTRAGEOUS
gate rape Pejorative term for invasive new airport pat-down procedure. 55/67 WINNER
terror baby Baby born to a terrorist family on U.S. soil in order to establish citizenship. 52/56
bed intruder Perpetrator of a home invasion in Huntsville, Ala., made famous by viral video. 22
MOST EUPHEMISTIC
kinetic event Pentagon term for violent attacks on troops in Afghanistan. 84/WINNER
corn sugar Corn Refiners Association’s rebranding of high fructose corn syrup. 1.
enhanced pat-down TSA’s term for controversial new frisking procedure. 21
bed intruder Perpetrator of a home invasion in Huntsville, Ala., made famous by viral video. 19
MOST LIKELY TO SUCCEED
trend Verb: to exhibit a burst of online buzz. 73/WINNER
hacktivism Using computer hacking skills as a form of political or social activism. 34
-pad Combining form used by iPad and other tablet computers (ViewPad, WindPad, etc.). 22
telework Term used at federal level for work by an employee away from the office. 9
LEAST LIKELY TO SUCCEED
culturomics Research project from Google analyzing the history of language and culture 44/85 WINNER
fauxhemian Winner of a Gawker poll to replace the term “hipster.” 31
skyaking Jumping out of a plane in a kayak. 47/33
top kill / top hat / junk shot Various failed techniques to fix the BP oil spill. 11
ELECTION TERMS (new category)
All terms agreed to be losers. The entire category was deleted by acclamation.
Aqua Buddha Fictitious deity in collegiate scandal involving Rand Paul, raised during his Kentucky Senate campaign.
mama grizzly Sarah Palin’s term for a fiercely conservative female candidate.
man up Exhortation to be responsible or “act like a man,” used by Sharron Angle against Harry Reid in Nevada Senate race.
Obamacare Pejorative term for the Patient Protection and Affordable Care Act of 2010.
FAN WORDS (new category)
gleek A fan of the TV show “Glee” (Glee + geek) 90 WINNER
belieber A fan of pop singer Justin Bieber (Bieber + believer) 3
little monster A fan of pop singer Lady Gaga, so called by the singer herself. 0
Twihard A fan of the “Twilight” books and movies. 7
Yat Dat A native-born fan of the New Orleans Saints. 14
AMERICAN DIALECT SOCIETY VOTE TALLIES
The number after each nomination is the number of votes it received. Numbers separated by slash marks indicate a run-off. Voting totals for each category might not be identical because the number of voters might have changed for each category.
The number after each nomination is the number of votes it received. Numbers separated by slash marks indicate a run-off. Voting totals for each category might not be identical because the number of voters might have changed for each category.
WORD OF THE YEAR
app: application program for a computer or phone operating system. As in "there’s an app for that," an advertising slogan for the iPhone. 52/69 WINNER
nom: Onomatopoetic form connoting eating, esp. pleasurably. Can be used as an interjection or noun to refer to delicious food. 34/51.
junk as used in junk shot (attempt to fix BP oil spill), junk status (Greece’s credit rating), don’t touch my junk (protest against TSA pat-down procedure). 17
Wikileaks as proper noun, common noun, and verb. 12
trend verb: to exhibit a burst of online buzz. 12
MOST USEFUL
nom Onomatopoetic form connoting eating, esp. pleasurably. Can be used as an interjection or noun to refer to delicious food. 49/72 WINNER
fat-finger verb: to mistype, as by accidentally striking more than one key on a keyboard/pad. 16
junk junk shot (attempt to fix BP oil spill), junk status (Greece’s credit rating), don’t touch my junk (protest against TSA pat-down procedure). 46/42
vuvuzela: South African plastic trumpet used by fans during the FIFA World Cup matches.
MOST CREATIVE
prehab Preemptive enrollment in a rehab facility to prevent relapse of an abuse problem. 45/65 WINNER
-sauce Intensive suffix, as in awesome-sauce ‘great’ and lame-sauce ‘stupid’. 37/51
spillion An immense number, especially of gallons of oil in the Gulf spill. Also spillionaire, person made rich by money from BP’s spill cleanup fund. 29
phoenix firm A troubled company that reemerges under a new name. 13
MOST UNNECESSARY
refudiate Blend of refute and repudiate used by Sarah Palin on Twitter. 72/WINNER
ironic moustache Facial hair worn as a statement of retro hipsterdom. 6
star whacker Imagined celebrity killer (alleged by actor Randy Quaid and his wife Evi). 16
hipsterdom: the state of being hip beyond all recognition. So hip you're unhip. 14
MOST OUTRAGEOUS
gate rape Pejorative term for invasive new airport pat-down procedure. 55/67 WINNER
terror baby Baby born to a terrorist family on U.S. soil in order to establish citizenship. 52/56
bed intruder Perpetrator of a home invasion in Huntsville, Ala., made famous by viral video. 22
MOST EUPHEMISTIC
kinetic event Pentagon term for violent attacks on troops in Afghanistan. 84/WINNER
corn sugar Corn Refiners Association’s rebranding of high fructose corn syrup. 1.
enhanced pat-down TSA’s term for controversial new frisking procedure. 21
bed intruder Perpetrator of a home invasion in Huntsville, Ala., made famous by viral video. 19
MOST LIKELY TO SUCCEED
trend Verb: to exhibit a burst of online buzz. 73/WINNER
hacktivism Using computer hacking skills as a form of political or social activism. 34
-pad Combining form used by iPad and other tablet computers (ViewPad, WindPad, etc.). 22
telework Term used at federal level for work by an employee away from the office. 9
LEAST LIKELY TO SUCCEED
culturomics Research project from Google analyzing the history of language and culture 44/85 WINNER
fauxhemian Winner of a Gawker poll to replace the term “hipster.” 31
skyaking Jumping out of a plane in a kayak. 47/33
top kill / top hat / junk shot Various failed techniques to fix the BP oil spill. 11
ELECTION TERMS (new category)
All terms agreed to be losers. The entire category was deleted by acclamation.
Aqua Buddha Fictitious deity in collegiate scandal involving Rand Paul, raised during his Kentucky Senate campaign.
mama grizzly Sarah Palin’s term for a fiercely conservative female candidate.
man up Exhortation to be responsible or “act like a man,” used by Sharron Angle against Harry Reid in Nevada Senate race.
Obamacare Pejorative term for the Patient Protection and Affordable Care Act of 2010.
FAN WORDS (new category)
gleek A fan of the TV show “Glee” (Glee + geek) 90 WINNER
belieber A fan of pop singer Justin Bieber (Bieber + believer) 3
little monster A fan of pop singer Lady Gaga, so called by the singer herself. 0
Twihard A fan of the “Twilight” books and movies. 7
Yat Dat A native-born fan of the New Orleans Saints. 14
Εκτός από «λέξη της χρονιάς», οι Γερμανοί διάλεξαν και την «αντιλέξη (Unwort) του 2010». Η ειδική επιτροπή επέλεξε τη λέξη alternativlos («χωρίς εναλλακτική») την οποία πρωτοχρησιμοποίησε η Μέρκελ και είναι, ουσιαστικά, η μεταφορά στα γερμανικά του αξιώματος TINA ("there is no alternative") της Θάτσερ.
Ο όρος δείχνει κατά πολλούς σε ποια σημεία αλαζονείας έχει φτάσει η πολιτική («αυτό που λέμε είναι το μοναδικό, δεν υπάρχει άλλο»).
Σχετικό ρεπορτάζ στο stern εδώ, σε γκουγκλομετάφραση DΕ>EN εδώ (δεν θέλω παράπονα, με λίγη προσπάθεια καταλαβαίνει κανείς μέσες-άκρες και παράλληλα συνειδητοποιεί πόσο πίσω είναι ακόμα οι αυτόματες μεταφράσεις...
).
Ο όρος δείχνει κατά πολλούς σε ποια σημεία αλαζονείας έχει φτάσει η πολιτική («αυτό που λέμε είναι το μοναδικό, δεν υπάρχει άλλο»).
Σχετικό ρεπορτάζ στο stern εδώ, σε γκουγκλομετάφραση DΕ>EN εδώ (δεν θέλω παράπονα, με λίγη προσπάθεια καταλαβαίνει κανείς μέσες-άκρες και παράλληλα συνειδητοποιεί πόσο πίσω είναι ακόμα οι αυτόματες μεταφράσεις...
).Από το σημερινό ηλεδελτίο του Michael Quinion (WORLD WIDE WORDS, ISSUE 722):
The Macquarie Dictionary waits until a year has ended before it posts its selection of the words that have come to prominence during it; its decisions put a stop on the season of such announcements. The editorial committee has chosen as its Word of the Year 2010 GOOGLEGANGER, "a person with the same name as oneself, whose online references are mixed with one's own among search results for one's name". Runner-up with an honourable mention is VUVUZELA, the noisy plastic horn that so enlivened the football World Cup in South Africa. The People's Choice award, voted by the public, is SHOCKUMENTARY, either "a documentary film or television show featuring footage of accidents or violence" or "a documentary film or television show which gives damaging information, often presented in such a way as to magnify the inherent shock value of the facts".
Last edited by a moderator:
Με πρόλαβες, Λεξιμάνιακ. :)
The early bird catches the worm; the late one is sipping coffee and basking in the afternoon sun, on an empty stomach.
Ας προσθέσω τουλάχιστον την αναφορά του Κουίνιον στα γερμανικά:
The early bird catches the worm; the late one is sipping coffee and basking in the afternoon sun, on an empty stomach.
Ας προσθέσω τουλάχιστον την αναφορά του Κουίνιον στα γερμανικά:
English in German
As with other languages, the vocabulary of German is being strongly influenced by English. A jury chaired by Anatol Stefanowitsch, a professor of linguistics at Hamburg University, has this week given its inaugural selection of English terms that have recently entered German. Before Wikileaks, Germans used to speak of durchgesickerte Unterlagen, leaked documents; they have now learned to say geleakte Dokumente. The new verb leaken, to leak, was voted as the English import of the Year. The jury argued that it’s an enrichment of the German language, fitting perfectly into its sound system, morphology and grammar. That’s not so of the word that came third, whistleblower, a concept for which there hasn’t before been a simple German equivalent; that has to be pummelled somewhat to fit German pronunciation. Further showing the significance of the online world, second place went to entfreunden, a literal translation of the English verb unfriend that’s used on social networking sites.
As with other languages, the vocabulary of German is being strongly influenced by English. A jury chaired by Anatol Stefanowitsch, a professor of linguistics at Hamburg University, has this week given its inaugural selection of English terms that have recently entered German. Before Wikileaks, Germans used to speak of durchgesickerte Unterlagen, leaked documents; they have now learned to say geleakte Dokumente. The new verb leaken, to leak, was voted as the English import of the Year. The jury argued that it’s an enrichment of the German language, fitting perfectly into its sound system, morphology and grammar. That’s not so of the word that came third, whistleblower, a concept for which there hasn’t before been a simple German equivalent; that has to be pummelled somewhat to fit German pronunciation. Further showing the significance of the online world, second place went to entfreunden, a literal translation of the English verb unfriend that’s used on social networking sites.
nevergrown
New member
Να και οι 10 λέξεις της γαλλοφωνίας για το 2010
Εκτός από «λέξη της χρονιάς», οι Γερμανοί διάλεξαν και την «αντιλέξη (Unwort) του 2010». Η ειδική επιτροπή επέλεξε τη λέξη alternativlos («χωρίς εναλλακτική») την οποία πρωτοχρησιμοποίησε η Μέρκελ και είναι, ουσιαστικά, η μεταφορά στα γερμανικά του αξιώματος TINA ("there is no alternative") της Θάτσερ.
Ο όρος δείχνει κατά πολλούς σε ποια σημεία αλαζονείας έχει φτάσει η πολιτική («αυτό που λέμε είναι το μοναδικό, δεν υπάρχει άλλο»).
Σχετικό ρεπορτάζ στο stern εδώ, σε γκουγκλομετάφραση DΕ>EN εδώ (δεν θέλω παράπονα, με λίγη προσπάθεια καταλαβαίνει κανείς μέσες-άκρες και παράλληλα συνειδητοποιεί πόσο πίσω είναι ακόμα οι αυτόματες μεταφράσεις...
Εκτενές άρθρο της Ιωάννας Μεϊτάνη στην Αυγή (20/3/2011) για τον θεσμό, παλιότερες αντιλέξεις της χρονιάς κ.ά.:
Άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε
Ημερομηνία δημοσίευσης: 20/03/2011
Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΜΕΪΤΑΝΗ
Τα τελευταία είκοσι χρόνια, ο δρ Σλόσερ, καθηγητής στο Ινστιτούτο Γερμανικής Λογοτεχνίας και Διδακτικής του Πανεπιστημίου Γκαίτε της Φραγκφούρτης, έχει καθιερώσει το βραβείο για την «αντιλέξη» (Unwort) της χρονιάς, τη χειρότερη, την πιο άκυρη, δηλαδή, λέξη, από την άποψη της χρήσης της. Κάθε Γενάρη, μια ανεξάρτητη μόνιμη εξαμελής επιτροπή, αποτελούμενη από φιλολόγους, δημοσιογράφους και συγγραφείς, συνεδριάζει για να διαλέξει τη χειρότερη λέξη, αντλώντας υλικό από τις 1.700 περίπου επιστολές με προτάσεις πολιτών που δέχεται κάθε χρόνο. Οι υποψήφιες λέξεις και εκφράσεις πρέπει να προέρχονται από τον δημόσιο λόγο, η χρήση τους να είναι στρεβλή και ανάρμοστη, δηλαδή αναντίστοιχη με την έννοια που εκφράζουν, ή/και να είναι προσβλητικές για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Οι προτάσεις αντλούνται από οποιονδήποτε τομέα της δημόσιας ζωής, όπως την πολιτική, τη διοίκηση, την οικονομία, την τεχνολογία, την επιστήμη, τα ΜΜΕ κ.ά., και πρέπει πάντοτε να αναφέρουν την πηγή τους. Εκτός από την πιο άκυρη λέξη της χρονιάς, η επιτροπή διαλέγει και δυο-τρεις ακόμη λέξεις, τη χρήση των οποίων θεωρεί προβληματική.
* * *
Από την ιστορία του θεσμού και τις λέξεις που αναδεικνύει κάθε χρόνο, φαίνεται ότι η κριτική επιτροπή δεν χαρίζει κάστανα. Η αιτιολογία που συνοδεύει κάθε χρόνο την πιο άκυρη λέξη είναι λακωνική, εύστοχη και τσουχτερή. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που ως «αντιλέξη» της χρονιάς επιλέχθηκε μια λέξη ή μια έκφραση που είπε διακεκριμένο δημόσιο πρόσωπο. Το 1993 σχολίασαν την έκφραση του τότε καγκελάριου Χέλμουτ Κολ ότι η Γερμανία είναι «ένα απέραντο λούνα παρκ» (kollektiver Freizeitpark, ήταν από τις επιλαχούσες), επειδή οι Γερμανοί «θέλουν να έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο και να δουλεύουν λιγότερο απ’ ό,τι οι άλλοι λαοί» -- πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα η επιτροπή να έρθει σε σύγκρουση με την Εταιρεία Γερμανικής Γλώσσας, στην οποία εντασσόταν ως τότε, και να συνεχίσει την πορεία της ως αυτόνομος θεσμός.
Για να πάρουμε μια εικόνα της κατεύθυνσης στην οποία κινείται η κριτική επιτροπή, ορισμένα παραδείγματα από προηγούμενες χρονιές: μια από τις εκφράσεις που κατακρίθηκαν το 1991 ήταν τα «έξυπνα όπλα» (intelligente Waffensysteme), που χρησιμοποιήθηκε στον πόλεμο του Κόλπου· «παράπλευρες απώλειες» (Kollateralschaden) ήταν η χειρότερη λέξη της χρονιάς το 1999, όπως χρησιμοποιήθηκε από αξιωματικούς του ΝΑΤΟ στον πόλεμο του Κοσσόβου· «ανθρώπινο κεφάλαιο» ( Humankapital) το 2004, έκφραση που υποβιβάζει τους ανθρώπους σε μετρήσιμο μέγεθος σε οικονομικά συμφραζόμενα· την ίδια χρονιά, μια από τις λέξεις που κατέκρινε η επιτροπή ήταν τα «κέντρα υποδοχής» (Begrüßungszentren), όπως ονομάστηκαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης μεταναστών· «εθελούσια έξοδος» (freiwillige Ausreise) το 2006, όπως χαρακτηρίστηκε η εκδίωξη προσφύγων από τη Γερμανία των οποίων η αίτηση ασύλου δεν είχε εγκριθεί, έπειτα από έντονη «φιλική παρότρυνση και συμβουλή» των αρχών στα λεγόμενα «κέντρα αναχώρησης»· «αναξιοπαθούσες τράπεζες» (notleidende Banken) το 2008, λέξη η οποία αντιστρέφει εντελώς τη σχέση αιτίου και αιτιατού στην παγκόσμια οικονομική κρίση.
* * *
Φέτος η επιτροπή διάλεξε ως πιο άκυρη λέξη της χρονιάς το επίθετο alternativlos, που σημαίνει «δίχως εναλλακτική» -- με άλλα λόγια, «μονόδρομος». Το σκεπτικό της επιτροπής είχε ως εξής: «Η λέξη χρησιμοποιείται άστοχα και στρεβλά και υπονοεί ότι σε μια διαδικασία λήψης αποφάσεων είναι σαφές εκ των προτέρων πως δεν υπάρχουν εναλλακτικές, άρα δεν υπάρχει ανάγκη για οποιαδήποτε συζήτηση και επιχειρηματολογία. Τέτοιου είδους ισχυρισμοί ακούστηκαν πολλοί το 2010, και το μόνο που πετυχαίνουν είναι να ενισχύσουν την καχυποψία του κόσμου απέναντι στους πολιτικούς». Η λέξη αυτή χρησιμοποιήθηκε κυρίως από την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, όταν αναφερόταν στο «πακέτο διάσωσης» της ελληνικής οικονομίας. Κι άλλοι πολιτικοί προσπάθησαν να πουν ότι «δεν υπάρχει εναλλακτική», όταν μιλούσαν για τη μεταρρύθμιση στον τομέα της υγείας, για την επέκταση του αεροδρομίου της Φραγκφούρτης, όπως και για το τεράστιο έργο του σιδηροδρομικού κόμβου της Στουτγάρδης, γνωστό με το όνομα «Stuttgart 21», το οποίο ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων. Αν κατακρίνεται η χρήση της έκφρασης «δίχως εναλλακτική» όπως τη χρησιμοποίησε η γερμανική κυβέρνηση σε σχέση με την κρίση στην Ελλάδα, φανταστείτε πώς θα ακουγόταν στα αυτιά της επιτροπής ο «μονόδρομος» της ελληνικής κυβέρνησης που προσβάλλει τη νοημοσύνη μας έναν χρόνο τώρα.
Είναι γνωστό ότι οι πολιτικοί δεν λένε τα πράγματα με το όνομά τους. Είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούν συχνά ευφημισμούς. Μια επιτροπή όμως που εντοπίζει την ανάρμοστη και ακατάλληλη χρήση των λέξεων δεν είναι κάτι αυτονόητο. Δεν είναι αυτονόητο να κολλάς στον τοίχο έναν πολιτικό για τις γλωσσικές του επιλογές. Ούτε να κριτικάρεις δημοσίως και να ξεγυμνώνεις έννοιες που χρησιμοποιούνται ακριβώς για να παραπλανήσουν. Πρόκειται εδώ για μια πράξη γλωσσικής κριτικής που στρέφεται ενάντια ακριβώς στο μέσο επιβολής της απάνθρωπης πολιτικής: την ίδια τη γλώσσα και τη διαστρέβλωσή της. Ίσως βέβαια αναρωτηθεί κανείς πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η κριτική μιας επιτροπής επιστημόνων και πόσο μπορεί να αλλάξει την ουσία των πραγμάτων. Δύο σχόλια για απάντηση. Πρώτον, όταν το 1995 η επιτροπή διάλεξε ως χειρότερη έκφραση της χρονιάς την «αναπροσαρμογή των βουλευτικών αποζημιώσεων» (Diätenanpassung), η οποία χρησιμοποιούνταν τότε αντί της «αύξησης των βουλευτικών αποζημιώσεων», οι πολιτικοί σταμάτησαν να χρησιμοποιούν την έκφραση και μιλούσαν πλέον ανοιχτά για αύξηση. Δεύτερον, μια προσωπική άποψη: δεν πρόκειται εδώ απλώς για στείρα ακαδημαϊκή γλωσσική κριτική. Η γλώσσα είναι μέσο επιβολής της εξουσίας, γι’ αυτό και δίνεται πάντα τόση σημασία στην επιλογή των λέξεων.
Ιδίως εν καιρώ κρίσεων, στον δημόσιο πολιτικό λόγο χρησιμοποιούνται λέξεις που διαστρεβλώνουν τις έννοιες (π.χ. πακέτο διάσωσης της ελληνικής οικονομίας), αντιστρέφουν την οπτική γωνία (π.χ. αποκρατικοποίηση αντί για ιδιωτικοποίηση), χρησιμοποιούνται με οργουελικό τρόπο (π.χ. Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη), κατασκευάζουν κενό κέλυφος (π.χ. ηλεκτρονική διαβούλευση)· χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι η εξουσία επιμένει να χρησιμοποιεί λέξεις των οποίων την έννοια και τη βαθύτερη ουσία απαξιώνει συστηματικά: Γιατί άραγε ακούμε τόσο συχνά τώρα τελευταία τη λέξη δημοκρατία από επίσημα χείλη; Απέναντι στην εξαιρετικά καλοζυγισμένη επιλογή λέξεων εκ μέρους της εξουσίας, πιστεύω ότι «Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις» και να τρυπάνε τις κούφιες λέξεις της εξουσίας· να είναι η γλωσσική κριτική διαρκής και ανελέητη.
ΣτDr7x: Με γκρίζο χρώμα πρόσθεσα στο άρθρο τις αντίστοιχες γερμανικές λέξεις. Πηγή: Unwort-WikipediaΗμερομηνία δημοσίευσης: 20/03/2011
Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΜΕΪΤΑΝΗ
Τα τελευταία είκοσι χρόνια, ο δρ Σλόσερ, καθηγητής στο Ινστιτούτο Γερμανικής Λογοτεχνίας και Διδακτικής του Πανεπιστημίου Γκαίτε της Φραγκφούρτης, έχει καθιερώσει το βραβείο για την «αντιλέξη» (Unwort) της χρονιάς, τη χειρότερη, την πιο άκυρη, δηλαδή, λέξη, από την άποψη της χρήσης της. Κάθε Γενάρη, μια ανεξάρτητη μόνιμη εξαμελής επιτροπή, αποτελούμενη από φιλολόγους, δημοσιογράφους και συγγραφείς, συνεδριάζει για να διαλέξει τη χειρότερη λέξη, αντλώντας υλικό από τις 1.700 περίπου επιστολές με προτάσεις πολιτών που δέχεται κάθε χρόνο. Οι υποψήφιες λέξεις και εκφράσεις πρέπει να προέρχονται από τον δημόσιο λόγο, η χρήση τους να είναι στρεβλή και ανάρμοστη, δηλαδή αναντίστοιχη με την έννοια που εκφράζουν, ή/και να είναι προσβλητικές για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Οι προτάσεις αντλούνται από οποιονδήποτε τομέα της δημόσιας ζωής, όπως την πολιτική, τη διοίκηση, την οικονομία, την τεχνολογία, την επιστήμη, τα ΜΜΕ κ.ά., και πρέπει πάντοτε να αναφέρουν την πηγή τους. Εκτός από την πιο άκυρη λέξη της χρονιάς, η επιτροπή διαλέγει και δυο-τρεις ακόμη λέξεις, τη χρήση των οποίων θεωρεί προβληματική.
* * *
Από την ιστορία του θεσμού και τις λέξεις που αναδεικνύει κάθε χρόνο, φαίνεται ότι η κριτική επιτροπή δεν χαρίζει κάστανα. Η αιτιολογία που συνοδεύει κάθε χρόνο την πιο άκυρη λέξη είναι λακωνική, εύστοχη και τσουχτερή. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που ως «αντιλέξη» της χρονιάς επιλέχθηκε μια λέξη ή μια έκφραση που είπε διακεκριμένο δημόσιο πρόσωπο. Το 1993 σχολίασαν την έκφραση του τότε καγκελάριου Χέλμουτ Κολ ότι η Γερμανία είναι «ένα απέραντο λούνα παρκ» (kollektiver Freizeitpark, ήταν από τις επιλαχούσες), επειδή οι Γερμανοί «θέλουν να έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο και να δουλεύουν λιγότερο απ’ ό,τι οι άλλοι λαοί» -- πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα η επιτροπή να έρθει σε σύγκρουση με την Εταιρεία Γερμανικής Γλώσσας, στην οποία εντασσόταν ως τότε, και να συνεχίσει την πορεία της ως αυτόνομος θεσμός.
Για να πάρουμε μια εικόνα της κατεύθυνσης στην οποία κινείται η κριτική επιτροπή, ορισμένα παραδείγματα από προηγούμενες χρονιές: μια από τις εκφράσεις που κατακρίθηκαν το 1991 ήταν τα «έξυπνα όπλα» (intelligente Waffensysteme), που χρησιμοποιήθηκε στον πόλεμο του Κόλπου· «παράπλευρες απώλειες» (Kollateralschaden) ήταν η χειρότερη λέξη της χρονιάς το 1999, όπως χρησιμοποιήθηκε από αξιωματικούς του ΝΑΤΟ στον πόλεμο του Κοσσόβου· «ανθρώπινο κεφάλαιο» ( Humankapital) το 2004, έκφραση που υποβιβάζει τους ανθρώπους σε μετρήσιμο μέγεθος σε οικονομικά συμφραζόμενα· την ίδια χρονιά, μια από τις λέξεις που κατέκρινε η επιτροπή ήταν τα «κέντρα υποδοχής» (Begrüßungszentren), όπως ονομάστηκαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης μεταναστών· «εθελούσια έξοδος» (freiwillige Ausreise) το 2006, όπως χαρακτηρίστηκε η εκδίωξη προσφύγων από τη Γερμανία των οποίων η αίτηση ασύλου δεν είχε εγκριθεί, έπειτα από έντονη «φιλική παρότρυνση και συμβουλή» των αρχών στα λεγόμενα «κέντρα αναχώρησης»· «αναξιοπαθούσες τράπεζες» (notleidende Banken) το 2008, λέξη η οποία αντιστρέφει εντελώς τη σχέση αιτίου και αιτιατού στην παγκόσμια οικονομική κρίση.
* * *
Φέτος η επιτροπή διάλεξε ως πιο άκυρη λέξη της χρονιάς το επίθετο alternativlos, που σημαίνει «δίχως εναλλακτική» -- με άλλα λόγια, «μονόδρομος». Το σκεπτικό της επιτροπής είχε ως εξής: «Η λέξη χρησιμοποιείται άστοχα και στρεβλά και υπονοεί ότι σε μια διαδικασία λήψης αποφάσεων είναι σαφές εκ των προτέρων πως δεν υπάρχουν εναλλακτικές, άρα δεν υπάρχει ανάγκη για οποιαδήποτε συζήτηση και επιχειρηματολογία. Τέτοιου είδους ισχυρισμοί ακούστηκαν πολλοί το 2010, και το μόνο που πετυχαίνουν είναι να ενισχύσουν την καχυποψία του κόσμου απέναντι στους πολιτικούς». Η λέξη αυτή χρησιμοποιήθηκε κυρίως από την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, όταν αναφερόταν στο «πακέτο διάσωσης» της ελληνικής οικονομίας. Κι άλλοι πολιτικοί προσπάθησαν να πουν ότι «δεν υπάρχει εναλλακτική», όταν μιλούσαν για τη μεταρρύθμιση στον τομέα της υγείας, για την επέκταση του αεροδρομίου της Φραγκφούρτης, όπως και για το τεράστιο έργο του σιδηροδρομικού κόμβου της Στουτγάρδης, γνωστό με το όνομα «Stuttgart 21», το οποίο ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων. Αν κατακρίνεται η χρήση της έκφρασης «δίχως εναλλακτική» όπως τη χρησιμοποίησε η γερμανική κυβέρνηση σε σχέση με την κρίση στην Ελλάδα, φανταστείτε πώς θα ακουγόταν στα αυτιά της επιτροπής ο «μονόδρομος» της ελληνικής κυβέρνησης που προσβάλλει τη νοημοσύνη μας έναν χρόνο τώρα.
Είναι γνωστό ότι οι πολιτικοί δεν λένε τα πράγματα με το όνομά τους. Είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούν συχνά ευφημισμούς. Μια επιτροπή όμως που εντοπίζει την ανάρμοστη και ακατάλληλη χρήση των λέξεων δεν είναι κάτι αυτονόητο. Δεν είναι αυτονόητο να κολλάς στον τοίχο έναν πολιτικό για τις γλωσσικές του επιλογές. Ούτε να κριτικάρεις δημοσίως και να ξεγυμνώνεις έννοιες που χρησιμοποιούνται ακριβώς για να παραπλανήσουν. Πρόκειται εδώ για μια πράξη γλωσσικής κριτικής που στρέφεται ενάντια ακριβώς στο μέσο επιβολής της απάνθρωπης πολιτικής: την ίδια τη γλώσσα και τη διαστρέβλωσή της. Ίσως βέβαια αναρωτηθεί κανείς πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η κριτική μιας επιτροπής επιστημόνων και πόσο μπορεί να αλλάξει την ουσία των πραγμάτων. Δύο σχόλια για απάντηση. Πρώτον, όταν το 1995 η επιτροπή διάλεξε ως χειρότερη έκφραση της χρονιάς την «αναπροσαρμογή των βουλευτικών αποζημιώσεων» (Diätenanpassung), η οποία χρησιμοποιούνταν τότε αντί της «αύξησης των βουλευτικών αποζημιώσεων», οι πολιτικοί σταμάτησαν να χρησιμοποιούν την έκφραση και μιλούσαν πλέον ανοιχτά για αύξηση. Δεύτερον, μια προσωπική άποψη: δεν πρόκειται εδώ απλώς για στείρα ακαδημαϊκή γλωσσική κριτική. Η γλώσσα είναι μέσο επιβολής της εξουσίας, γι’ αυτό και δίνεται πάντα τόση σημασία στην επιλογή των λέξεων.
Ιδίως εν καιρώ κρίσεων, στον δημόσιο πολιτικό λόγο χρησιμοποιούνται λέξεις που διαστρεβλώνουν τις έννοιες (π.χ. πακέτο διάσωσης της ελληνικής οικονομίας), αντιστρέφουν την οπτική γωνία (π.χ. αποκρατικοποίηση αντί για ιδιωτικοποίηση), χρησιμοποιούνται με οργουελικό τρόπο (π.χ. Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη), κατασκευάζουν κενό κέλυφος (π.χ. ηλεκτρονική διαβούλευση)· χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι η εξουσία επιμένει να χρησιμοποιεί λέξεις των οποίων την έννοια και τη βαθύτερη ουσία απαξιώνει συστηματικά: Γιατί άραγε ακούμε τόσο συχνά τώρα τελευταία τη λέξη δημοκρατία από επίσημα χείλη; Απέναντι στην εξαιρετικά καλοζυγισμένη επιλογή λέξεων εκ μέρους της εξουσίας, πιστεύω ότι «Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις» και να τρυπάνε τις κούφιες λέξεις της εξουσίας· να είναι η γλωσσική κριτική διαρκής και ανελέητη.
Last edited:
Aurelia
¥
Στην αρχή έχει μια διαφήμιση...και ακολουθούν οι 10 λέξεις της γαλλοφωνίας για το 2011.
http://bcove.me/myqmd6rm
http://bcove.me/myqmd6rm
Και τώρα μία φράση που κτγμ πάει για έκφραση της χρονιάς (ήταν πρόσφατα "λέξη" τής ημέρας στο urban):
killing two pigs with one bird = μ' έναν γλάρο δυο γουρούνια
Εμπνευσμένο από το περιβοήτο Angry Birds, το οποίο παίζω και στο πισί εδώ: http://www.play181.com/games/11792/angry-birds.html.
Εγώ ζω σ' έναν παράλληλο κόσμο...
Λεπτομέρειες, οδηγίες εδώ: http://en.wikipedia.org/wiki/Angry_Birds (μμμ, ίδιο με το δικό σου, εγώ πήγα κι έπεσα κατευθείαν στο γλυκό)
(Γιατί, Ζαζ, γιατί; Δεν τράβηξα αρκετά πριν από δύο δεκαετίες με τα Lemmings; )
Λεπτομέρειες, οδηγίες εδώ: http://en.wikipedia.org/wiki/Angry_Birds (μμμ, ίδιο με το δικό σου, εγώ πήγα κι έπεσα κατευθείαν στο γλυκό)
(Γιατί, Ζαζ, γιατί; Δεν τράβηξα αρκετά πριν από δύο δεκαετίες με τα Lemmings; )
sarant
¥
Ανασταίνω το νήμα για να σας σκουντήσω να ετοιμαζόμαστε για τις φετινές λέξεις της χρονιάς.
Το δικό μου, εδώ:
http://sarantakos.wordpress.com/2011/12/12/2011woty/
Το dictionary.com διάλεξε το tergiversate.
Το δικό μου, εδώ:
http://sarantakos.wordpress.com/2011/12/12/2011woty/
Το dictionary.com διάλεξε το tergiversate.
Το επόμενο επεισόδιο της σειράς στις «Λέξεις της χρονιάς (2011)».