Θησέα, μια διευκρίνιση για να μη σε μπερδέψει ο τονισμός αυτού του οπου = ο οποίος, he who (που δεν έχει καμία σχέση με το τοπικό όπου). Ο καθιερωμένος τονισμός που θα βρεις σε ανθολογίες δημοτικών τραγουδιών, λαϊκών παραμυθιών κτλ., είναι οπού. Ο λόγος είναι απλός: πρόκειται για συνένωση σε μία λέξη του άτονου άρθρου ο (έπαιρνε δασεία αλλά όχι τόνο) και του άλλοτε τονιζόμενου πού.
Σύμφωνα με τους σημερινούς κανόνες τονισμού, αυτό το που δεν παίρνει τόνο, ενώ αντίθετα τονίζεται το ερωτηματικό πού, το οποίο παλιά έπαιρνε περισπωμένη. Η προσπάθεια να προσαρμοστεί ο τονισμός αυτού του οπού στα σημερινά δεδομένα καταντούσε τετραγωνισμός του κύκλου: αφενός η συνένωση δύο άτονων λέξεων φαινόταν λογικό να μην παίρνει τόνο, αφετέρου η νέα λέξη ήταν δισύλλαβη και έπρεπε να παίρνει τόνο.
Η μόνη λογική προσπάθεια παράκαμψης του προβλήματος θα ήταν να κρατηθούν χωριστά τα δύο συνθετικά, αλλά μια τέτοια λύση ήταν διπλά υπονομευμένη. Πρώτον, το οπού είχε ευρεία χρήση ανεξαρτήτως γένους και αριθμού, δεν υπήρχε δηλαδή ισχυρή δήλωση αρσενικού γένους στον ενικό. Ο χωρισμός των δύο συστατικών θα άφηνε μόνο του το άρθρο ο και εντελώς αταίριαστο αν είχαμε θηλυκό γένος και/ή πληθυντικό αριθμό. Είναι δυνατόν σε καταγραφές λαϊκού λόγου να συναντήσεις η που ή τα που, αλλά θα είναι πάντα χωρισμένες οι λέξεις. Αυτές οι συνάψεις, σαφώς σπανιότερες, δεν έχουν τη γενική εμβέλεια του οπού. Δεύτερον, στον παραδοσιακό λαϊκό λόγο, που απεχθανόταν την έλλειψη ρυθμού και κυματισμού στη φράση και συχνά πρόσθετε φωνήεντα για λόγους ευφωνίας, ήταν διαδεδομένο και ένα ευφωνικό που με τη μορφή οπου (π.χ. το σπίτι οπου θέλω). Αυτό ήταν βέβαια άλλο από το οπού για το οποίο συζητάμε, αλλά συνήθως γραφόταν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο.
Βάσει όλων αυτών, εγώ προσωπικά εξακολουθώ να χρησιμοποιώ τον καθιερωμένο τύπο οπού. Κάποτε είχαμε συζητήσει το θέμα στη Λεξιλογία, αλλά δεν βρίσκω τη συζήτηση εκείνη. Απ' όσο θυμάμαι, είχαν διατυπωθεί όλες οι απόψεις και μάλλον πλειοψηφούσε η άποψη για ένα άτονο δισύλλαβο οπου. Νομίζω όμως ότι, αν ποτέ γινόταν αποδεκτό ένα άτονο δισύλλαβο, θα έπρεπε μάλλον να το φυλάξουμε για το ευφωνικό που, αφήνοντας περιθώριο και για μια ανάλογη γενικότερη αντιμετώπιση άλλων λέξεων (π.χ. ογια αντί για), τις οποίες τώρα συχνά θα βρεις γραμμένες με ενωτικό (ο-για).
Τελεσίδικη πάντως απάντηση στο ζήτημά μας δεν υπάρχει.
mg:
