Η πρώτη γυναίκα μεταφράστρια της «Οδύσσειας» στα αγγλικά

[nickel]

Ή η πρώτη μετάφραση της Οδύσσειας στα αγγλικά από γυναίκα.

Ωστόσο, την περίμενε μια μεγάλη έκπληξη, ολοκληρώνοντας τη μετάφραση. Οταν συνέκρινε κάποια αποσπάσματα από διάφορες μεταφράσεις, διαπίστωσε ότι πολλοί μεταφραστές είχαν προσθέσει σεξιστικούς ή μισογυνικούς όρους που δεν υπήρχαν στο πρωτότυπο. Στη σκηνή, για παράδειγμα, που ο Τηλέμαχος επιβλέπει το κρέμασμα των γυναικών δούλων που κοιμήθηκαν με τους μνηστήρες, οι περισσότερες μεταφράσεις χρησιμοποιούν υποτιμητική γλώσσα, μολονότι το ελληνικό κείμενο δεν προχωρά σε χαρακτηρισμούς. Η Ουίλσον δεν «στέκεται» στους όρους που έχουν χρησιμοποιηθεί. «Με ενδιαφέρουν περισσότερο οι ανεπαίσθητες επιλογές που κάνουν οι μεταφραστές οι οποίες επηρεάζουν τους ρόλους των φύλων και τους άλλους κοινωνικούς ρόλους. Για παράδειγμα, πέρα από το εάν ο μεταφραστής βάζει τον Τηλέμαχο να αποκαλεί τις δούλες “πόρνες” ή όχι, υπάρχουν ερωτήματα για το πόσο η αφήγηση μας επιτρέπει να συμπάσχουμε με τα θύματα της δολοφονίας. Πιστεύω ότι το ελληνικό κείμενο επιτρέπει πολύ μεγαλύτερη συμπάθεια σε αυτό το σημείο, και γενικά έχει πολύ μεγαλύτερη αμφισημία, πολύ περισσότερη αφηγηματική πολυπλοκότητα από ό,τι πολλές μεταφράσεις».
http://www.kathimerini.gr/964511/ar...ynaika-metafrastria-ths-odysseias-sta-agglika

Νομίζω ότι θα την πάρω αυτή τη μετάφραση — έστω και χωρίς να καταλαβαίνω γιατί έχει τις μινωίτισσες στο εξώφυλλο.

https://www.amazon.com/Odyssey-Homer/dp/0393089053/

 

[Palavra]

Ψάχνω να βρω μια κριτική που είχα διαβάσει όταν είχε πρωτοβγεί το βιβλίο, αλλά φεύ!

Τέλος πάντων, βρήκα αυτή τη συνέντευξη της μεταφράστριας και αυτήν εδώ την κριτική από τους FT.

Αυτό που έχει μεγάλο ενδιαφέρον είναι το πώς έχει φερθεί στο κείμενο γενικότερα. Απόσπασμα από τους FT:

Three small instances demonstrate where her sympathies lie. She refuses to translate dmoe, literally “female-house-slave”, as “maid” or “domestic servant”, calling them simply “slaves”. In another instance, the episode where slave women are murdered for sleeping with the suitors who have laid siege to Penelope, Wilson found that the original used value-neutral language for the women. “Most translations introduce derogatory language (‘sluts’ or ‘whores’), suggesting that these women are being punished for a genuinely objectionable pattern of behaviour, as if their sexual history actually justified their deaths.” She rejects these terms, referring simply to the women who “lay with” the suitors. Translators often injected the sexism of their times, a reminder that Homer’s original could be fairer to women.

But my favourite instance of the translator’s art at work here is in a section concerning Penelope, where her hands are referred to, in many translations, as “steady”, while the original is pachus or “thick”. “There is a problem here,” Wilson writes, “since in our culture, women are not supposed to have big, thick, or fat hands — and yet Penelope is clearly being presented in a positive light.”
​

Και η αρχή της μετάφρασης, από εδώ:

Tell me about a complicated man.
Muse, tell me how he wandered and was lost
when he had wrecked the holy town of Troy,
and where he went, and who he met, the pain
he suffered in the storms at sea, and how
he worked to save his life and bring his men
back home. He failed to keep them safe; poor fools,
they ate the Sun God’s cattle, and the god
kept them from home. Now goddess, child of Zeus,
tell the old story for our modern times.
Find the beginning.​

 

[Irini]

Κι ερχόμουν εδώ να αρχίσω νήμα για το ίδιο θέμα. Βρήκα την ακόλουθη συνέντευξη στην εφημερίδα New York Times* εξαιρετικά ενδιαφέρουσα τόσο για τη μεταφράστρια και το έργο της όσο και για κάποια διλήμματα του μεταφραστή γενικα.

https://mobile.nytimes.com/2017/11/...an-to-translate-the-odyssey-into-english.html

*Δηλώνω απερίφραστα κότα λειράτη όσον αφορά το άρθρο.

 

[Zazula]

Βλέπω π.χ. το «κύον αδεές» (τ 91) το κάνει «shameless dog», παρότι είναι ξεκάθαρο ότι η Πηνελόπη χρησιμοποιεί την κλητική του θηλυκού — για να μην πει «bitch» αυτό που στο πρωτότυπο είναι «σκύλα». Και δεν καταπιάνομαι καν με το ότι προκειμένου να αποφύγει την (όπως την αντιλαμβάνεται για κάποιον λόγο, σεξιστικά φορτισμένη) λέξη «δμωή», την κάνει «σκλάβα» — που απ' όσο γνωρίζω έχει πραγματολογική απόσταση.

ΥΓ Εντωμεταξύ βλέπω τη μετάφραση του Α.Τ. Murray (1919): «shameless thing» λέει στο πρώτο· το δε «δμωαί γυναίκες» το έχει «female servants» — εκεί όπου η "πρώτη γυναίκα μεταφράστρια της Οδύσσειας στα αγγλικά" το λέει «female slaves» (χ 421). Ένας αιώνας μεταφραστικού σεξισμού , δηλαδή, τελικά κατέπεσε.

 

[Earion]

Το ανήρ πολύτροπος μεταφράζεται στα αγγλικά a complicated man; Ας μας πουν οι αγγλόφωνοι γνώστες της κλασικής λογοτεχνίας.

 

[Palavra]

Ένας αιώνας μεταφραστικού σεξισμού , δηλαδή, τελικά κατέπεσε.

Δεν χρησιμοποιεί τη λέξη «σκλάβα» για φεμινιστικούς λόγους και για να καταρρίψει έναν αιώνα μεταφραστικού σεξισμού, αλλά σε μια προσπάθεια να δείξει τις συνήθειες και τους κοινωνικούς ρόλους της εποχής. Επειδή, δηλαδή, δεν επρόκειτο περί οικειοθελώς ασκούμενου επαγγέλματος.

Γιατί όμως λες ότι δμωή δεν σημαίνει σκλάβα; Οι ορισμοί που βλέπω για το δμως δίνουν σκλάβος.

Για το complicated, εξηγεί πώς κατέληξε ετυμολογικά σε αυτήν την επιλογή. Γενικώς, εξηγεί και τα παραπάνω περί σκλάβων κ.λπ.

 

[Zazula]

 

[Palavra]

Μμ, πολύ ενδιαφέρον, δεν το ήξερα.

Μεταφέρω εδώ πάντως και το σκεπτικό της μεταφράστριας, από τη συνέντευξή της. Βλέπουμε πως και η ίδια αναγνωρίζει ότι ο όρος δεν είναι ακριβώς αντίστοιχος, εξηγεί όμως πώς έκανε αυτήν την επιλογή.

The elite households represented in The Odyssey all include a large staff of domestic slaves to work in the house, preparing and serving food and taking care of their masters' clothes, and field slaves to work the estate and tend the animals. The language used to describe these people poses a particular challenge to the translator. To translate a domestic female slave, called in the original a dmoe ("female-house-slave"), as a "maid" or "domestic servant" would imply that she was free. I have often used "slave," although it is less specific than many of the terms for types of slaves in the original. The need to acknowledge the fact and the horror of slavery, and to mark the fact that the idealized society depicted in the poem is one where slavery is shockingly taken for granted, seems to me to outweigh the need to specify, in every instance, the type of slave. I have also used the terms "house girl" and "house boy." The analogy with a slave-owning plantation in the antebellum American South is certainly not exact, but it is at least a little closer than the alternative analogies—of a Victorian stately home or a modern nightclub.​

Γενικώς, αυτό που μου έκανε εντύπωση στη συγκεκριμένη συνέντευξη, αλλά και σε άλλες δικές της που έχω διαβάσει αλλού, είναι ότι φαίνεται πως σκέφτηκε πολύ πριν κάνει την κάθε μεταφραστική επιλογή - εξηγεί μέχρι και το σκεπτικό με το οποίο διάλεξε το μέτρο. Είναι σίγουρα απόλαυση να εξηγείται ο μόχθος του μεταφραστή που κρύβεται πίσω από τις λέξεις, ακόμα και για όσους από εμάς δεν συμφωνούμε με όλες, ή και με καμία.

 

[Zazula]

Αυτό που παρατηρεί κάποιος είναι ότι απλώς προσαρμόζει τα δεδομένα στην προαποφασισμένη αντίληψη που έχει. Δεν είναι θέμα μεταφραστικής επιλογής ή θαυμασμού του μεταφραστικού μόχθου, όταν αυτό για το οποίο έχει μοχθήσει ο μεταφραστής είναι απλώς να δώσει μια στρατευμένη εικόνα.

Στις (σπανιότατες) φορές που ο Όμηρος αναφέρεται στη δουλεία (ή δουλοσύνη), οι μεταφραστές αποδίδουν κανονικά· δες λ.χ. πάλι από τον A.T. Murray (1919), στο χ 421-423.: «Fifty women servants hast thou in the halls, women that we have taught to do their work, to card the wool and bear the lot of slaves». Η Emily Wilson το έχει: «In this house we have fifty female slaves whom we have trained to work, to card the wool, and taught to tolerate their life as slaves.» Πρόσεξε όμως πως στην ουσία οι δύο μεταφράσεις διαφέρουν — η δεύτερη θεωρεί δεδομένο ότι είναι σκλάβες (κι όχι ότι ζουν όπως οι σκλάβες).

Καταλαβαίνω το marketing hype, και πόσο βολικό είναι να παίξει κάποιος το χαρτί πως είναι "η πρώτη γυναίκα κλπ" — το οποίο ισχυροποιείται με το να το συνδυάσει με το ότι δεν μετέφρασε απλώς, αλλά εξουδετέρωσε μια μακρά σεξιστική μεταφραστική παράδοση. Το πώς αυτό έγινε με το ότι ένα «shameless thing» γίνεται «shameless dog» ή με το ότι θέλει οπωσδήποτε να εδραιώσει στην αντίληψη του αναγνώστη μια αναχρονιστική αναλογική ταύτιση με ένα άλλο κοινωνικό πλαίσιο (τον αμερικανικό Νότο), είναι κάτι που οφείλει να κριθεί μακριά από marketing (και από feminist) hype. Μπορεί αν μελετούσε σε λίγο μεγαλύτερο βάθος (και/ή αν είχε λιγότερο ακλόνητες πεποιθήσεις για το τι "πρέπει να σημαίνει" αυτό που διάβαζε), να μην παρασυρόταν σε μια τόσο ασπρόμαυρη απεικόνιση.

 

[nickel]

Δεν προλαβαίνω τώρα να εντρυφήσω, αλλά θυμίζω ότι και οι Les Bonnes (The Maids) του Ζενέ μεταφράστηκαν Οι δούλες.

 

[Zazula]

Δεν προλαβαίνω τώρα να εντρυφήσω, αλλά θυμίζω ότι και οι Les Bonnes (The Maids) του Ζενέ μεταφράστηκαν Οι δούλες.

Βρε υπάρχει και το δουλικό, υπάρχει και το doula — όμως εδώ μιλάμε για συνειδητή δημιουργία ατμόσφαιρας αμερικανικού Νότου με σκλάβους στην ομηρική αφήγηση.