Το Ξυδούς είναι τυπική περίπτωση οικογενειακού επωνύμου που προέρχεται από μητρικό όνομα (μητρωνυμικό). Δηλαδή είναι ο γιος της ξυδούς, της συζύγου του ξυδά, του παραγωγού ή/και πωλητή ξιδιού (με τη νέα ορθογραφία). Δεν είναι σε πτώση ονομαστική, είναι σε γενική (της Τάδε), με υπονοοούμενο το: ο γιος της ... Άρα παραμένει άκλιτο.
Δώδεκα χρόνια έχουν περάσει αφότου έδωσα εκείνη την απάντηση. Ήταν η θέση που επέλεξα όταν πρωτοβρέθηκα μπροστά στο ερώτημα. Τώρα, με την ωριμότητα (θέλω να πιστεύω) που δίνει ο χρόνος, έχω αλλάξει. Βρίσκω την άρνησή μου εκείνου του καιρού ανεπίτρεπτα φορμαλιστική.
Το ουσιώδες σε αυτή την κατηγορία των ονομάτων κατά τη γνώμη μου είναι η θεμελιώδης αντίθεση στην κλίση των ουσιαστικών:
τα μεν αρσενικά έχουν ονομαστική που λήγει σε σίγμα και γενική άσιγμη (ο πατέρας-του πατέρα, ο καιρός-του καιρού, ο λεκές-του λεκέ)
τα δε θηλυκά, το αντίστροφο, έχουν ονομαστική άσιγμη και γενική με σίγμα (η χαρά-της χαράς, η τιμή-της τιμής), με εξαίρεση τα αρχαιόκλιτα που κλίνονται σαν αρσενικά (η οδός-της οδού).
Έτσι προσλαμβάνει το ενεργό γλωσσικό αισθητήριο και τα οικογενειακά ονόματα που συζητάμε. Γι' αυτό η Ξυδού-της Ξυδούς, η Μπουρνού-της Μπουρνούς (θηλυκά), ενώ ο Ξυδούς-του Ξυδού, ο Μπουρνούς-του Μπουρνού (αρσενικά). Για τον ίδιο λόγο ο Καμπούρογλους-του Καμπούρογλου.
(Και φυσικά για τον ίδιο λόγο ο Μαριάς-του Μαριά, ο Κουφοντίνας-του Κουφοντίνα).
