Όποιος γράφει στην ελληνική γλώσσα έρχεται συχνά αντιμέτωπος με διλημματικές καταστάσεις αναφορικά με την ορθογράφηση κάποιων λέξεων, οικογενειών λέξεων, θεμάτων, παραθημάτων και καταλήξεων. Ένας από τους βασικούς ρόλους τού παρόντος φόρουμ είναι και το να δίνονται απαντήσεις ακριβώς σε τέτοιου είδους ερωτήματα, και η εμπειρία έχει δείξει ότι τα ρήματα έχουν κάποιες καταλήξεις των οποίων η ορθογραφία ταλαιπωρεί ακόμη και πεπειραμένους χρήστες της ελληνικής — γι' αυτό και θα βρείτε στο φόρουμ αναρτήσεις που απαντούν σε ερωτήματα όπως λ.χ. «-εται ή -ετε;» και «-είστε ή -ήστε ή -ίστε ή-οίστε ή -ύστε;».
Ένα ακόμη επεισόδιο στη σειρά αυτών των ορθογραφικών διλημμάτων που σχετίζονται με τα ρήματα της ελληνικής είναι και το παρόν σημειωματάκι. Το θέμα μας σήμερα αφορά το πώς θα γράψουμε σωστά την κατάληξη -δοθí που βρίσκουμε στο απαρέμφατο αορίστου τής παθητικής φωνής κ.α.: εκδοθεί ή εκδωθεί, παραδοθεί ή παραδωθεί, ευοδοθεί ή ευοδωθεί κλπ;
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι το να διακρίνουμε ότι τα συγκεκριμένα ρήματα που μας προβληματίζουν ανήκουν σε δύο διαφορετικές οικογένειες: Από τη μια υπάρχουν τα δίνω / δίδω και τα σύνθετά τους (αναμεταδίδω, ανταποδίδω, αποδίδω, διαδίδω, εκδίδω, επανεκδίδω, επιδίδω, καταδίδω, μεταδίδω, ξαναδίνω, παραδίδω, προδίδω, προσδίδω). Από την άλλη υπάρχουν τα ρήματα σε -δώνω, τα οποία προέρχονται από ρήματα σε -δώ (-δόω) και περιλαμβάνουν ρήματα κάποια καθημερινά (π.χ. βιδώνω, καρυδώνω, κλειδώνω, λαδώνω κλπ), κάποια μάλλον λόγια (π.χ. εμπεδώνω, ευοδώνω, κατευοδώνω, κηλιδώνω κλπ) και τέλος άλλα πιο τεχνικά (π.χ. επιμολυβδώνω, οξειδώνω κλπ).
Στα ίδια ρήματα έχουμε το αντίστοιχο δίλημμα και στο απαρέμφατο αορίστου τής ενεργητικής φωνής (κ.α.), για το -δósi: εκδόσει ή εκδώσει, παραδόσει ή παραδώσει, ευοδόσει ή ευοδώσει κλπ; Ενώ στο προηγούμενο δίλημμα τη σύγχυση τη δημιουργεί η ταυτόχρονη ύπαρξη άλλων ρημάτων που σωστά ορθογραφούνται σε -δοθεί και άλλων σε -δωθεί, εδώ πηγή για τη σύγχυση εκτιμώ πως είναι το γεγονός ότι όλα τα ρήματα της πρώτης ομάδας έχουν ουσιαστικά σε -δοση (δηλ. που γράφονται με όμικρον): δόση, αναμετάδοση, ανταπόδοση, απόδοση, διάδοση, έκδοση, επανέκδοση, επίδοση, κατάδοση, μετάδοση, παράδοση, (κατα)πρόδοση, πρόσδοση. Ωστόσο, εδώ τα πράγματα είναι ξεκάθαρα: Όλα τα προαναφερθέντα ρήματα, και των δύο ομάδων δηλαδή, ορθογραφούνται σε -δώσει. Αυτό το ωμέγα υπάρχει σε όλες τις καταλήξεις του ενεργητικού αορίστου αυτών των ρημάτων (δηλ. -δωσα στην οριστική, -δώσω στην υποτακτική, -δωσε / -δώστε στην προστακτική). Επομένως: εκδώσει (όχι *εκδόσει), εκδώσω (όχι *εκδόσω), έκδωσαν (όχι *έκδοσαν) κ.ο.κ.
Ένα ακόμη επεισόδιο στη σειρά αυτών των ορθογραφικών διλημμάτων που σχετίζονται με τα ρήματα της ελληνικής είναι και το παρόν σημειωματάκι. Το θέμα μας σήμερα αφορά το πώς θα γράψουμε σωστά την κατάληξη -δοθí που βρίσκουμε στο απαρέμφατο αορίστου τής παθητικής φωνής κ.α.: εκδοθεί ή εκδωθεί, παραδοθεί ή παραδωθεί, ευοδοθεί ή ευοδωθεί κλπ;
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι το να διακρίνουμε ότι τα συγκεκριμένα ρήματα που μας προβληματίζουν ανήκουν σε δύο διαφορετικές οικογένειες: Από τη μια υπάρχουν τα δίνω / δίδω και τα σύνθετά τους (αναμεταδίδω, ανταποδίδω, αποδίδω, διαδίδω, εκδίδω, επανεκδίδω, επιδίδω, καταδίδω, μεταδίδω, ξαναδίνω, παραδίδω, προδίδω, προσδίδω). Από την άλλη υπάρχουν τα ρήματα σε -δώνω, τα οποία προέρχονται από ρήματα σε -δώ (-δόω) και περιλαμβάνουν ρήματα κάποια καθημερινά (π.χ. βιδώνω, καρυδώνω, κλειδώνω, λαδώνω κλπ), κάποια μάλλον λόγια (π.χ. εμπεδώνω, ευοδώνω, κατευοδώνω, κηλιδώνω κλπ) και τέλος άλλα πιο τεχνικά (π.χ. επιμολυβδώνω, οξειδώνω κλπ).
- Τα ρήματα της πρώτης ομάδας (-δίνω -> -δίνομαι, -δίδω -> -δίδομαι) ορθογραφούνται σε -δοθεί. Αυτό το όμικρον υπάρχει σε όλες τις καταλήξεις της παθητικής φωνής αυτών των ρημάτων (δηλ. -δόθηκα στην οριστική αορίστου, -δοθώ στην υποτακτική αορίστου, -δοθείτε στο β' πληθ. τής προστακτικής αορίστου, -δομένος / -δοσμένος στη μετοχή παρακειμένου). Μοναδική εξαίρεση είναι το β' ενικ. της προστακτικής αορίστου: -δώσου.
- Τα ρήματα της δεύτερης ομάδας (-δώνω -> δώνομαι) ορθογραφούνται σε -δωθεί. Αυτό το ωμέγα υπάρχει σε όλες τις καταλήξεις της παθητικής φωνής αυτών των ρημάτων (δηλ. -δώθηκα στην οριστική αορίστου, -δωθώ στην υποτακτική αορίστου, -δώσου / -δωθείτε στην προστακτική αορίστου, -δωμένος στη μετοχή παρακειμένου).
| Δίλημμα | Ορθή απάντηση | Δίλημμα | Ορθή απάντηση |
|---|---|---|---|
| δοθεί ή δωθεί; | δοθεί | δοσμένος ή δωσμένος; | δοσμένος |
| αποδοθεί ή αποδωθεί; | αποδοθεί | αποδόθηκε ή αποδώθηκε; | αποδόθηκε |
| διαδοθεί ή διαδωθεί; | διαδοθεί | διαδοθείτε ή διαδωθείτε; | διαδοθείτε |
| εκδοθεί ή εκδωθεί; | εκδοθεί | εκδόθηκαν ή εκδώθηκαν; | εκδόθηκαν |
| επιδοθεί ή επιδωθεί; | επιδοθεί | επιδομένη ή επιδωμένη; | επιδομένη |
| καταδοθεί ή καταδωθεί; | καταδοθεί | καταδόθηκα ή καταδώθηκα; | καταδόθηκα |
| μεταδοθεί ή μεταδωθεί; | μεταδοθεί | μεταδοθώ ή μεταδωθώ; | μεταδοθώ |
| ξαναδοθεί ή ξαναδωθεί; | ξαναδοθεί | ξαναδοθείτε ή ξαναδωθείτε; | ξαναδοθείτε |
| παραδοθεί ή παραδωθεί; | παραδοθεί | παραδόσου ή παραδώσου; | παραδώσου |
| προδοθεί ή προδωθεί; | προδοθεί | προδομένος ή προδωμένος; | προδομένος |
| προσδοθεί ή προσδωθεί; | προσδοθεί | προσδοθούν ή προσδωθούν; | προσδοθούν |
| εμπεδοθεί ή εμπεδωθεί; | εμπεδωθεί | εμπεδόθηκε ή εμπεδώθηκε; | εμπεδώθηκε |
| ευοδοθεί ή ευοδωθεί; | ευοδωθεί | ευοδομένος ή ευοδωμένος; | ευοδωμένος |
| κατευοδοθεί ή κατευοδωθεί; | κατευοδωθεί | κατευοδόθηκαν ή κατευοδώθηκαν; | κατευοδώθηκαν |
Στα ίδια ρήματα έχουμε το αντίστοιχο δίλημμα και στο απαρέμφατο αορίστου τής ενεργητικής φωνής (κ.α.), για το -δósi: εκδόσει ή εκδώσει, παραδόσει ή παραδώσει, ευοδόσει ή ευοδώσει κλπ; Ενώ στο προηγούμενο δίλημμα τη σύγχυση τη δημιουργεί η ταυτόχρονη ύπαρξη άλλων ρημάτων που σωστά ορθογραφούνται σε -δοθεί και άλλων σε -δωθεί, εδώ πηγή για τη σύγχυση εκτιμώ πως είναι το γεγονός ότι όλα τα ρήματα της πρώτης ομάδας έχουν ουσιαστικά σε -δοση (δηλ. που γράφονται με όμικρον): δόση, αναμετάδοση, ανταπόδοση, απόδοση, διάδοση, έκδοση, επανέκδοση, επίδοση, κατάδοση, μετάδοση, παράδοση, (κατα)πρόδοση, πρόσδοση. Ωστόσο, εδώ τα πράγματα είναι ξεκάθαρα: Όλα τα προαναφερθέντα ρήματα, και των δύο ομάδων δηλαδή, ορθογραφούνται σε -δώσει. Αυτό το ωμέγα υπάρχει σε όλες τις καταλήξεις του ενεργητικού αορίστου αυτών των ρημάτων (δηλ. -δωσα στην οριστική, -δώσω στην υποτακτική, -δωσε / -δώστε στην προστακτική). Επομένως: εκδώσει (όχι *εκδόσει), εκδώσω (όχι *εκδόσω), έκδωσαν (όχι *έκδοσαν) κ.ο.κ.
