Πριν από ενάμισι μήνα κυκλοφόρησε το τέταρτο λεξικό του Κέντρου Λεξικολογίας του καθηγητή της Γλωσσολογίας κ. Γ. Μπαμπινιώτη. Έχω ήδη αναφερθεί σ’ αυτό και το χρησιμοποιώ με κάθε ευκαιρία, συχνά για να δω πώς εξελίσσεται η ελληνική γλώσσα μέσα στους τέσσερις τοίχους του Κέντρου. Διότι το νέο αυτό λεξικό περιέχει αξιοσημείωτες διαφορές από τα προηγούμενα, όπως βέβαια και αρκετές ομοιότητες σε θέματα αμφιλεγόμενα.
Στο διάστημα που μεσολάβησε από το τέλος του Φλεβάρη, ο Γιάννης Η. Χάρης αφιέρωσε στο Ορθογραφικό λεξικό και τα τρία τακτικά (ανά δύο Σάββατα) σημειώματά του στα Νέα. Στην πλήρη τους μορφή θα τα βρείτε στο ιστολόγιό του:
http://yannisharis.blogspot.com/2008/03/blog-post_09.html
http://yannisharis.blogspot.com/2008/03/blog-post_22.html
http://yannisharis.blogspot.com/2008/04/blog-post.html
Η κριτική του Χάρη επικεντρώνεται στο «αλλοπρόσαλλο λημματολόγιο», όπως το ονομάζει, και σε πολλές και διάφορες «προχειρότητες και ασυνέπειες». Η κόντρα του Χάρη με τα λεξικά και τις επιλογές του καθηγητή κρατά από παλιά και είναι γεγονός ότι το νέο λεξικό δίνει πλούσια τροφή για αρνητικό σχολιασμό. Αποκεί και πέρα, το ύφος του Χάρη έχει τη γνωστή οξύτητα που χαρακτηρίζει κάθε αναφορά του στο έργο του καθηγητή και είμαι βέβαιος ότι όσοι ανήκουν στο αντιμπαμπινιωτικό στρατόπεδο θα ευχαριστήθηκαν με το παραπάνω τα σημειώματά του.
Σκοπεύω να αφιερώσω αρκετά σημειώματα στο νέο λεξικό (όπως και στα άλλα λεξικά του Κέντρου) σε σχέση με συγκεκριμένα θέματα της γλώσσας και της λεξικογραφίας. Δεν θα περιοριστώ στη λαθοθηρία αν και ο πειρασμός είναι μεγάλος (με το που άνοιξα το Ορθογραφικό, μου έβγαλε το μάτι ο Sauvin στο Ορθογραφικό Παράρτημα, ΟΠ100 — ευτυχώς είναι Chauvin στον σοβινισμό). Θα χρησιμοποιώ τα λεξικά του Κέντρου σε συνδυασμό με άλλα γλωσσικά και λεξικογραφικά βοηθήματα για να αναζητήσουμε λύσεις στα προβλήματα που συχνά μας απασχολούν. Κάπου θα επιλέγουμε τις λύσεις των λεξικών του Κέντρου και κάπου θα προσπαθούμε με τεκμηρίωση να δείξουμε ότι χωλαίνουν. Η προσέγγιση θα είναι εποικοδομητική: αν η κριτική μας είναι βάσιμη, μπορούμε να ελπίζουμε ότι τα λεξικά θα υιοθετήσουν τις απόψεις μας (για παράδειγμα, είναι βέβαιο ότι ο Sauvin θα διορθωθεί στην επόμενη έκδοση· και πόσο στοίχημα ότι ο ημίρρρευστος θα χάσει αυτή τη ρευστότητα των τριών «ρ»;). Διότι, σε τελική ανάλυση, όλοι μας θέλουμε καλύτερα λεξικά και όχι λεξικά που σπέρνουν σύγχυση και σύγχιση.
Εδώ θα ήθελα να περιοριστώ σε δύο σημεία, γενικής φύσης. Πρώτα απ’ όλα, όπως και ο Χάρης, είχα σοβαρά προβλήματα με το λημματολόγιο. Όχι τόσο με τις λέξεις που δεν θα περίμενα να δω σ’ ένα τέτοιο λεξικό. (Η προσωπική μου προτίμηση είναι το σαποκώλιασμα. Χρειάστηκε να πάω στο ΛΝΕΓ και στον Πάπυρο για να ανακαλύψω ότι πρόκειται για ασθένεια των φυτών κατά την οποία σαπίζει η ρίζα τους. Αν δεν είχα κι αυτά τα λεξικά, θα είχα μείνει με την εντύπωση ότι πρόκειται για ασθένεια των μεταφραστών.) Το δικό μου πρόβλημα έχει να κάνει κυρίως με τις λέξεις που λείπουν. Από τότε που κυκλοφόρησε το πρώτο ΛΝΕΓ και το ΛΚΝ έχουν περάσει 10 χρόνια. Η γλώσσα συνεχώς εμπλουτίζεται. Ταυτόχρονα, βελτιώνονται και τα μέσα με τα οποία μπορούμε να αξιοποιούμε τα σώματα κειμένων. Θα περίμενα λοιπόν από ένα νέο λεξικό να μην περιορίζεται στα λήμματα των «ομόσταβλων» λεξικών [να μια λέξη που αξιώθηκε επιτέλους να μπει στα λεξικά, να πάψουν να τη γράφουν και με «υ»], αλλά να εκμεταλλεύεται την ευκαιρία μιας νέας έκδοσης για να καλύπτει και τα κενά. Υπάρχουν προσθήκες, αλλά όχι αρκετές. Μπορούμε να κάνουμε ένα απλό τεστ: πείτε την ημερομηνία ενός κυριακάτικου Βήματος (όχι της τελευταίας διετίας, για να μην είμαστε άδικοι) για να δούμε πόσο εύκολα θα βρω λήμματα που θα μπορούσαν να προστεθούν. Θα περιγράψω και τη διαδικασία που θα ακολουθήσω.
Το άλλο πρόβλημα που έχω με το Ορθογραφικό είναι ακόμα πιο γενικό και πιο καίριο. Αν είναι να το αγοράσει κάποιος, θα ήθελα να το αγοράσει μόνο αν ήδη έχει ένα από τα άλλα λεξικά. Δεν θα ήθελα να πάει ο πατέρας στο βιβλιοπωλείο για να αγοράσει ένα λεξικό για τον κανακάρη του, να του χτυπήσει στο μάτι το Ορθογραφικό και να αρκεστεί σ’ αυτό. Θεωρώ το Λεξικό για το σχολείο και το γραφείο και το Μικρό λεξικό πολύ χρήσιμα για τους μαθητές, έστω και με τα προβλήματά τους. Ένα λεξικό που περιορίζει τον γλωσσικό προβληματισμό στα θέματα της ορθογραφίας, που θα πει στο χρήστη του πώς γράφεται η ώσμωση αλλά όχι τι σημαίνει, κάνει όχι τη μισή δουλειά, αλλά το ένα δέκατό της. Από την άλλη, ο μαθητής που θα έχει αγοράσει και θα χρησιμοποιεί το Λεξικό για το σχολείο δεν θεωρώ πιθανό να ανατρέχει και στο Ορθογραφικό. Οπότε;
Οπότε το Ορθογραφικό λεξικό προορίζεται κυρίως για όσους ήδη έχουν τα ερμηνευτικά τους λεξικά και θέλουν να κάνουν μια επανάληψη, ένα φρεσκάρισμα — να επικεντρωθούν σε θέματα ορθογραφίας. Θα τους βοηθήσει αυτούς ή θα τους μπερδέψει χειρότερα; Απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μέσα από τα επόμενα σημειώματα. Ο Γιάννης Χάρης ξεμπέρδεψε εύκολα. Εγώ προς το παρόν θα αναρωτηθώ τι συμπέρασμα θα βγάλει ο ανυποψίαστος χρήστης από εκείνα τα «θα έπρεπε» ή «θα ήταν προτιμότερο να γράφεται» που βλέπουμε σε πολλά ορθογραφικά σχόλια και τι θα προτιμήσει τελικά.
Σχόλια για το παραπάνω και προσωπικές απόψεις μπορείτε να γράφετε και να διαβάζετε εδώ.
Στο διάστημα που μεσολάβησε από το τέλος του Φλεβάρη, ο Γιάννης Η. Χάρης αφιέρωσε στο Ορθογραφικό λεξικό και τα τρία τακτικά (ανά δύο Σάββατα) σημειώματά του στα Νέα. Στην πλήρη τους μορφή θα τα βρείτε στο ιστολόγιό του:
http://yannisharis.blogspot.com/2008/03/blog-post_09.html
http://yannisharis.blogspot.com/2008/03/blog-post_22.html
http://yannisharis.blogspot.com/2008/04/blog-post.html
Η κριτική του Χάρη επικεντρώνεται στο «αλλοπρόσαλλο λημματολόγιο», όπως το ονομάζει, και σε πολλές και διάφορες «προχειρότητες και ασυνέπειες». Η κόντρα του Χάρη με τα λεξικά και τις επιλογές του καθηγητή κρατά από παλιά και είναι γεγονός ότι το νέο λεξικό δίνει πλούσια τροφή για αρνητικό σχολιασμό. Αποκεί και πέρα, το ύφος του Χάρη έχει τη γνωστή οξύτητα που χαρακτηρίζει κάθε αναφορά του στο έργο του καθηγητή και είμαι βέβαιος ότι όσοι ανήκουν στο αντιμπαμπινιωτικό στρατόπεδο θα ευχαριστήθηκαν με το παραπάνω τα σημειώματά του.
Σκοπεύω να αφιερώσω αρκετά σημειώματα στο νέο λεξικό (όπως και στα άλλα λεξικά του Κέντρου) σε σχέση με συγκεκριμένα θέματα της γλώσσας και της λεξικογραφίας. Δεν θα περιοριστώ στη λαθοθηρία αν και ο πειρασμός είναι μεγάλος (με το που άνοιξα το Ορθογραφικό, μου έβγαλε το μάτι ο Sauvin στο Ορθογραφικό Παράρτημα, ΟΠ100 — ευτυχώς είναι Chauvin στον σοβινισμό). Θα χρησιμοποιώ τα λεξικά του Κέντρου σε συνδυασμό με άλλα γλωσσικά και λεξικογραφικά βοηθήματα για να αναζητήσουμε λύσεις στα προβλήματα που συχνά μας απασχολούν. Κάπου θα επιλέγουμε τις λύσεις των λεξικών του Κέντρου και κάπου θα προσπαθούμε με τεκμηρίωση να δείξουμε ότι χωλαίνουν. Η προσέγγιση θα είναι εποικοδομητική: αν η κριτική μας είναι βάσιμη, μπορούμε να ελπίζουμε ότι τα λεξικά θα υιοθετήσουν τις απόψεις μας (για παράδειγμα, είναι βέβαιο ότι ο Sauvin θα διορθωθεί στην επόμενη έκδοση· και πόσο στοίχημα ότι ο ημίρρρευστος θα χάσει αυτή τη ρευστότητα των τριών «ρ»;). Διότι, σε τελική ανάλυση, όλοι μας θέλουμε καλύτερα λεξικά και όχι λεξικά που σπέρνουν σύγχυση και σύγχιση.
Εδώ θα ήθελα να περιοριστώ σε δύο σημεία, γενικής φύσης. Πρώτα απ’ όλα, όπως και ο Χάρης, είχα σοβαρά προβλήματα με το λημματολόγιο. Όχι τόσο με τις λέξεις που δεν θα περίμενα να δω σ’ ένα τέτοιο λεξικό. (Η προσωπική μου προτίμηση είναι το σαποκώλιασμα. Χρειάστηκε να πάω στο ΛΝΕΓ και στον Πάπυρο για να ανακαλύψω ότι πρόκειται για ασθένεια των φυτών κατά την οποία σαπίζει η ρίζα τους. Αν δεν είχα κι αυτά τα λεξικά, θα είχα μείνει με την εντύπωση ότι πρόκειται για ασθένεια των μεταφραστών.) Το δικό μου πρόβλημα έχει να κάνει κυρίως με τις λέξεις που λείπουν. Από τότε που κυκλοφόρησε το πρώτο ΛΝΕΓ και το ΛΚΝ έχουν περάσει 10 χρόνια. Η γλώσσα συνεχώς εμπλουτίζεται. Ταυτόχρονα, βελτιώνονται και τα μέσα με τα οποία μπορούμε να αξιοποιούμε τα σώματα κειμένων. Θα περίμενα λοιπόν από ένα νέο λεξικό να μην περιορίζεται στα λήμματα των «ομόσταβλων» λεξικών [να μια λέξη που αξιώθηκε επιτέλους να μπει στα λεξικά, να πάψουν να τη γράφουν και με «υ»], αλλά να εκμεταλλεύεται την ευκαιρία μιας νέας έκδοσης για να καλύπτει και τα κενά. Υπάρχουν προσθήκες, αλλά όχι αρκετές. Μπορούμε να κάνουμε ένα απλό τεστ: πείτε την ημερομηνία ενός κυριακάτικου Βήματος (όχι της τελευταίας διετίας, για να μην είμαστε άδικοι) για να δούμε πόσο εύκολα θα βρω λήμματα που θα μπορούσαν να προστεθούν. Θα περιγράψω και τη διαδικασία που θα ακολουθήσω.
Το άλλο πρόβλημα που έχω με το Ορθογραφικό είναι ακόμα πιο γενικό και πιο καίριο. Αν είναι να το αγοράσει κάποιος, θα ήθελα να το αγοράσει μόνο αν ήδη έχει ένα από τα άλλα λεξικά. Δεν θα ήθελα να πάει ο πατέρας στο βιβλιοπωλείο για να αγοράσει ένα λεξικό για τον κανακάρη του, να του χτυπήσει στο μάτι το Ορθογραφικό και να αρκεστεί σ’ αυτό. Θεωρώ το Λεξικό για το σχολείο και το γραφείο και το Μικρό λεξικό πολύ χρήσιμα για τους μαθητές, έστω και με τα προβλήματά τους. Ένα λεξικό που περιορίζει τον γλωσσικό προβληματισμό στα θέματα της ορθογραφίας, που θα πει στο χρήστη του πώς γράφεται η ώσμωση αλλά όχι τι σημαίνει, κάνει όχι τη μισή δουλειά, αλλά το ένα δέκατό της. Από την άλλη, ο μαθητής που θα έχει αγοράσει και θα χρησιμοποιεί το Λεξικό για το σχολείο δεν θεωρώ πιθανό να ανατρέχει και στο Ορθογραφικό. Οπότε;
Οπότε το Ορθογραφικό λεξικό προορίζεται κυρίως για όσους ήδη έχουν τα ερμηνευτικά τους λεξικά και θέλουν να κάνουν μια επανάληψη, ένα φρεσκάρισμα — να επικεντρωθούν σε θέματα ορθογραφίας. Θα τους βοηθήσει αυτούς ή θα τους μπερδέψει χειρότερα; Απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μέσα από τα επόμενα σημειώματα. Ο Γιάννης Χάρης ξεμπέρδεψε εύκολα. Εγώ προς το παρόν θα αναρωτηθώ τι συμπέρασμα θα βγάλει ο ανυποψίαστος χρήστης από εκείνα τα «θα έπρεπε» ή «θα ήταν προτιμότερο να γράφεται» που βλέπουμε σε πολλά ορθογραφικά σχόλια και τι θα προτιμήσει τελικά.
Σχόλια για το παραπάνω και προσωπικές απόψεις μπορείτε να γράφετε και να διαβάζετε εδώ.
Attachments
-
Lex_ort_small.jpg
