Γυναικεία επώνυμα στον πληθυντικό

[drsiebenmal]

Άλλος διαβάζει τον σημερινό Χωμενίδη (Το πουκάμισο και η Ελένη) στο πρόταγκον και λέει «Μπράβο, μάστορα! Καλά τα λες.» Άλλος, θυμωμένος ήδη μαζί του, τον διαβάζει κι εξοργίζεται ακόμη περισσότερο.

Εμένα μου αρέσει να τον διαβάζω επειδή γράφει καλά ελληνικά και αναρωτιέμαι άλλα πράγματα. Ποιος είναι οι πληθυντικός του επωνύμου «Βούρτση»;

Επειδή ο Χωμ. χρησιμοποιεί άκλιτους τύπους, π.χ. Οι μεταμοντέρνοι αυτοί Νίκοι Ξανθόπουλοι και Μάρθες Βούρτση και στους μεταμοντέρνους Νίκους Ξανθόπουλους και Μάρθες Βούρτση, από τους οποίους συμπεραίνω ότι θεωρεί το γυναικείο επώνυμο Βούρτση αμετάβλητο στον πληθυντικό, κάπως σαν κτητικό.

Γιατί, άραγε, συμβαίνει αυτό (μια και δεν μπορώ να υποθέσω ότι θα έγραφε ποτέ «οι Νίκοι Βούτση»);
Ήταν μια δυσκολία από τον συνειρμό με τις βούρτσες; Αλλά το σωστό δεν θα ήταν, καταναλογία, «οι Μάρθες Βούρτσηδες»;
Και γενικότερα, πώς σχηματίζονται τα επώνυμα των γυναικών στον πληθυντικό; Κλίνονται αυτόνομα ή όχι;

Να σημειώσω ότι ένας φίλος που ρώτησα, μου θύμισε τις Κομνηνές και τις Παλαιολογίνες και τις Λασκαρίνες και τις Πενταγιώτισσες. Όμως εκείνος ο σχηματισμός των γυναικείων επωνύμων ήταν διαφορετικός από τον σημερινό. Δεν ήταν οι κυρίες Κομνηνού και Παλαιολόγου και Λάσκαρη και Πενταγιώτη, όπως θα ήταν σήμερα, αντιστοίχως. Πώς θα πούμε ένα διάσημο ζευγάρι συνεπώνυμων Ελληνίδων, π.χ. μάνας-κόρης ή δύο ταλαντούχων αδελφών;

 

[bernardina]

Κατά τη γνώμη μου, εφόσον το Βούρτση είναι ήδη γενική, θα έπρεπε να διατηρηθεί στη γενική. Όμως ποια γενική; Του ενικού ή του πληθυντικού; Οι Μάρθες (του) Βούρτση ή οι Μάρθες των Βούρτσηδων; Χο!

 

[Earion]

Συμφωνώ ότι η γενική πρέπει να μείνει αμετάβλητη. Είναι σαν να λέμε ελλειπτικά «οι Μάρθες του Βούρτση» (όχι των Βούρτσηδων). Άλλο πράμα θα ήταν αν είχε άλλη κατάληξη: η Βούρτσαινα (όπως η Παλαιολογίνα). Σ' αυτές τις μορφές αντέχει πληθυντικός.

Η Πενταγιώτισσα δεν είναι οικογενειακό επώνυμο, είναι από τοπωνύμιο, η καταγόμενη από τους Πενταγιούς της Φωκίδας (< τους Πέντε Αγίους).

 

[Marinos]

Υπάρχει ένα δόκιμο παράδειγμα που διασαφηνίζει την τρέχουσα χρήση:

Spoiler

Σας την έσκασα: αδερφές Μπρόγιερ

 

[SBE]

Οι λαικοί άνθρωποι μάλλον το έχουν λύσει το πρόβλημα: οι Αγγελοπουλίνες, οι Παπαδοπουλίνες, οι Καρατζούδες (Καρατζάς), οι Παπαδογγονούδες, οι Παντελάκαινες (Παντελάκος), οι Μπιρμπίλαινες (Μπιρμπίλης).
Πρόβλημα βλέπω μόνο στα εις -ίδης και με μερικά εδώ- εκεί.
Νομίζω ότι θα έλεγα οι Μάρθες Βούρτσαινες. Αλλά μάλλον ακούγεται πολύ χωριάτικο.

 

[drsiebenmal]

Συμφωνώ ότι θα πούμε οι αδελφές Γουλανδρή, οι κυρίες Μητσοτάκη, μάνα και κόρη κλπ. Επίσης, λέμε οι αδελφοί Αγγελόπουλοι και οι αδελφοί Γιαννακόπουλοι, νομίζω όμως ότι δεν θα λέγαμε οι αδελφοί Μητσοτάκηδες. Επομένως, υπάρχει κάποια διαφορά στη χρήση, όχι;

 

[nickel]

Αν βγάλουμε από τη μέση το βαφτιστικό (που βοηθά να καταλάβουμε ότι είναι θηλυκό), τι θα πούμε;

Οι Βουγιουκλάκη; Οι Βουγιουκλάκες και οι Σαπουντζάκες;

 

[JimAdams]

Οι αδερφές Καλουτά (aka Καλουτάκια), επίσης και οι αδερφές Μαγγίρα ( το Μαγγίρες μου κάνει λίγο ειρωνικό)

 

[drsiebenmal]

Νομίζω ότι, τελικά, είναι συζήτηση παρεμφερής με τη συζήτηση για τα επαγγελματικά θηλυκά. Άλλο είναι όταν υπάρχει συγγένεια και άλλο να είναι χαρακτηρισμός. Αν πούμε «Γεμίσαμε Βοσκόπουλους και Σαπουντζάκη» γιατί να μην καταλάβουμε ότι η αναφορά είναι στη μία, bigger than life Ζωζώ;

Ίσως πρέπει, τελικά, να υπάρχει άλλος τύπος γι' αυτή την περίπτωση. Ίσως να πρέπει να δανειστούμε τους λαϊκούς τύπους, όπως έγραψε η ΣΒΕ πιο πάνω. Όχι Βουγιουκλάκες, μεν, αλλά Βουγιουκλάκαινες ή, ίσως, Βουγιουκλάκισσες (που νομίζω ότι το έχω ακούσει, κιόλας, «γέμισε ο τόπος βουγιουκλάκισσες»).

Προσωπικά, θα έγραφα οι Μάρθες Βούρτσαινες (και εννοείται: οι Νίκοι Βούτσηδες). Επειδή, μου φαίνεται, ότι σε περιπτώσεις όπως στου κειμένου οι «Μάρθες Βούρτσαινες» δεν είναι απλώς επώνυμο, δεν είναι οι συγγενείς κάποιου Βούρτση, αλλά ένας γενικότερος προσδιορισμός.

Edit: Βοηθάει κι ο JimAdams. Ναι, ωραίο. Οι αδελφές Μαγγίρα, οι κόρες του Μαγγίρα. Πώς θα το πούμε, όμως, «γέμισε ο τόπος Μαγγίρα» ή «γέμισε Μαγγίρες»;

 

[nickel]

Νομίζω ότι, τελικά, είναι συζήτηση παρεμφερής με τη συζήτηση για τα επαγγελματικά θηλυκά.

Αυτό σκεφτόμουν κι εγώ. Και γυναικεία επαγγέλματα αρχίσαμε να αποκτούμε κάποια στιγμή. Γυναικεία επώνυμα όμως δεν έχουμε, μόνο γενικές πτώσεις. Με το γνωστό πρόβλημα στη μεταγραφή των ονομάτων στα αγγλικά: οι μισές το κάνουν Maria Vourtsi και οι άλλες μισές Maria Vourtsis.

 

[SBE]

Νομίζω ότι Maria Vourtsi είναι οποιαδήποτε Βούρτση έχει ελληνικό διαβατήριο και είναι γνωστή διεθνώς ως Ελληνίδα σταρ του σινεμά (αθλητρια, πολιτικός κλπ), ενώ Maria Vourtsis είναι η ομογενής, που πήρε το επίθετο του πατέρα της χωρίς κλίση.

 

[Zazula]

Καληώρα σαν την Adèle Exarchopoulos.

 

[SBE]

Δεν ξέρω ποιά είναι αυτή (αν και μου θυμίζει πολύ τον εαυτό μου σε αντίστοιχη ηλικία η φωτογραφία της στη Βίκι), πάντως έχουμε και πιο γνωστά παραδέιγματα:
Olympia Dukakis

 

[daeman]

...
Οι Έλενες Ακρίτα ή οι Έλενες Ακρίτες; Ακρίτες; Με τι προσόντα και τίνος βούλα;

Οι Έλενες (του κάθε) Ακρίτα, όπως οι Μάρθες (του) Βούρτση, εκείνες π' όλο κλαίγαν και θρηνούσαν άλλοτε.
Οι Ελένες Ακριταστόχτιρ.

Οι Έλληνες ακρίτες, οι Ελληνίδες ακρίτισσες; Ναι.
Οι Ελληνίδες ακρίδες, οι Έλληνες ακρίδοι; :woot: Ή οι ακρίδαροι και οι ακριδάρες;


Οι Αλίκες Βουγιουκλάκη, οι Αλίκες Βουγιουκλάκηδες, οι Αλίκες Βουγιουκλάκισσες, οι Αλίκες των Βουγιουκλάκηδων;

Το 1 γενικά όπως στη χρήση στο άρθρο, το 2 μόνο για αντρογυναίκες :laugh:, το 3 αν έχουν την ιδιότητα του βουγιουκλάκη (όποια κι αν είναι αυτή πέρα από το όνομα), το 4 όταν μιλάμε για τις Αλίκες ενός σογιού, των Βουγιουκλάκηδων.


Οι Αλίκες Βουγιουκλάκαινες; Αυτές οι Αλίκες είναι συνήθως οι σύζυγοι Βουγιουκλάκηδων ή οι κόρες τους;

Νομίζω πως στη χρήση, όπου υπάρχουν ακόμα τέτοιες χρήσεις (και στην επαρχία, μια χαρά υπάρχουν εκτός αστικών κέντρων), επικρατεί (η Αλίκη) η Βουγιουκλάκαινα για τη σύζυγο του Βουγιουκλάκη, ενώ η Αλίκη (ή το Αλικιό ή το Αλικάκι) του Βουγιουκλάκη για την κόρη.

— Κι εσύ είσαι του; Τίνος είσαι παιδί, παιδί μου;
— Του Σήφη του Βουγιουκλάκη, θεία.
— Ω χαρώ το γω τ' Αλικιό το Βουγιουκλάκι! :up:

Και τίνος ήταν η Αλίκη τελικά, τω Φουρτουνάκηδω ή τω Βροντάκηδω;

La donna è mobile, μέχρι να κάτσει η μπίλια, κοινωνικά και γλωσσικά.
Και να λέμε κι εμείς το μπερδεψόφυλο «η Αλίκη Βουγιουκλάκης».