Το παρόν νήμα έχει σκοπό να συγκεντρώσει μερικούς χρήσιμους όρους, μερικοί από τους οποίους έχουν βέβαια γνωστές μεταφράσεις, αλλά και να δώσει μερικές πληροφορίες για κάθε όρο. Όπου αναφέρεται κάποια νέα μονάδα, βάζω αστερίσκο, που σημαίνει ότι εξηγείται παρακάτω. Σχόλια, προσθήκες, κριτικές, διορθώσεις ευπρόσδεκτα.
AU, astronomic unit = α.μ., αστρονομική μονάδα. Είναι η μονάδα μέτρησης διαστήματος, ίση με περίπου 150 εκ. χιλιόμετρα, δηλαδή η μέση απόσταση Γης-Ήλιου (149.597.870.700 μέτρα). Προσοχή γιατί στα ελληνικά τα αρχικά είναι πεζά, όχι κεφαλαία, και χωρίζονται με τελείες. Υπάρχουν παραλλαγές στα αγγλικά βέβαια (a.u., u.a., ua, au) αλλά η συνήθης μορφή είναι με κεφαλαία, χωρίς τελείες.
Light year (ly) = έτος φωτός (ε.φ.). Η απόσταση που διανύει μια δέσμη φωτονίων σε ένα ιουλιανό έτος*, στο κενό*. Αυτή η απόσταση ορίζεται ως 9.460.730.472.580,8 χιλιόμετρα ή περίπου 9,46 τρισ. χιλιόμετρα.
Parsec (parallax second, pc) = παρσέκ (παράλλαξη* δεύτερου λεπτού της μοίρας). Απόσταση ίση με περίπου 3,26 έτη φωτός (30,84 τρισ. χιλιόμετρα). Χρησιμοποιείται για την μέτρηση αποστάσεων κοντινών -σε κοσμολογική κλίμακα- σωμάτων, που η παράλλαξή τους είναι μετρήσιμη.
Julian year = ιουλιανό έτος. Αστρονομικός ορισμός του έτους ως μονάδας χρόνου, ίσης με 365,25 ημέρες ακριβώς, όπου κάθε ημέρα έχει ακριβώς 86.400 δευτερόλεπτα ΜΣ*.
SI Second = δευτερόλεπτο ΜΣ (μετρικού συστήματος). Ισούται με 9.192.631.770 περιόδους ακτινοβολίας της μετάβασης μεταξύ των δύο υψηλότερων επιπέδων της θεμελιώδους κατάστασης του ατόμου του Καισίου-133 (προσωπικό ρεκόρ γενικών πτώσεων στην σειρά!)
Parallax = παράλλαξη. Η φαινόμενη μετατόπιση της προβολής ενός ουράνιου σώματος, στον ουράνιο θόλο της Γης. Μετριέται σε μοίρες και υποδιαιρέσεις της και είναι ενδεικτική της απόστασης ενός σώματος από την Γη.
Vacuum = κενό (συνηθέστερα "απόλυτο κενό"). Χώρος του χωροχρονικού συνεχούς, κενού από ύλη (εξιδανίκευση).
String theory (bosonic) = θεωρία χορδών (ή μποζονική θεωρία χορδών). Θεωρία βάσει της οποίας προβλέπεται ότι τα θεμελιώδη στοιχεία είναι μονοδιάστατες χορδές. Προσοχή γιατί σε πολλά εκλαϊκευμένα άρθρα και ντοκιμαντέρ, συχνά εννοείται η υπερσυμμετρική θεωρία χορδών, γνωστή και ως θεωρία υπερχορδών (supersymmetric string theory / superstring theory). Η διαφορά τους είναι ότι η θεωρία χορδών είναι μόνο μποζονική, ενώ η θεωρία υπερχορδών είναι και φερμιονική. Σημειωτέον ότι δεν πρόκειται για δύο μόνο θεωρίες αλλά για ομάδα θεωριών.
Tachyon = ταχυόνιο. Υποθετικό σωματίδιο που προβλέπεται από την μποζονική θεωρία χορδών, ταξιδεύει με ταχύτητα μεγαλύτερη του φωτός και έχει μιγαδική, φανταστική μάζα (που στον απλό παρατηρητή φαίνεται σαν κανονική μάζα).
Bradyon, tardyon, ittion = βραδυόνιο. Στην ουσία όλα τα σωματίδια που δεν είναι ταχυόνια ή φωτόνια (κινούνται με ταχύτητα μικρότερη από την ταχύτητα του φωτός).
Dark energy = σκοτεινή ενέργεια. Είναι η υποθετική μορφή ενέργειας που επιταχύνει την διαστολή του σύμπαντος, με τις δυο κυρίαρχες υποθετικές μορφές της να είναι η κοσμολογική σταθερά Λ, του Αϊνστάιν (cosmological constant Λ) και η Πεμπτουσία (quintessence). Η σκοτεινή ενέργεια αποτελεί περίπου το 73% της υλοενέργειας του παρατηρήσιμου σύμπαντος*.
Dark matter = σκοτεινή ύλη. Διάφορη της σκοτεινής ενέργειας, η σκοτεινή ύλη είναι παρατηρήσιμη μέσω της βαρυτικής επίδρασης στο παρατηρήσιμο σύμπαν. Εκτιμάται ότι αποτελεί το 84% της ύλης και το 23% της υλοενέργειας του παρατηρήσιμου σύμπαντος.
Dark fluid = σκοτεινό ρευστό (διάφορο της σκοτεινής ροής = dark flow). Εναλλακτική θεωρία που παντρεύει την σκοτεινή ύλη και την σκοτεινή ενέργεια, που δεν είναι τίποτα άλλο από προέκταση της θεωρίας της βαρύτητας, σε κοσμολογική κλίμακα. Η θεωρία αυτή υποστηρίζει ότι οι παρατηρήσεις που οδηγούν στην υπόθεση της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας είναι προϊόν διαφορετικής συμπεριφοράς της βαρύτητας σε συμπαντική κλίμακα.
Observable universe = παρατηρήσιμο σύμπαν. Σε αντίθεση με τον ορισμό του σύμπαντος, το παρατηρήσιμο σύμπαν είναι το σύνολο του χωροχρόνου που μπορούμε να παρατηρήσουμε, ως απόρροια του ορίου της ταχύτητας του φωτός και της διαστολής του χωροχρόνου. Είναι ακόμη άγνωστο αν το παρατηρήσιμο σύμπαν ταυτίζεται με το υπαρκτό σύμπαν (που θεωρητικά μπορεί να είναι και άπειρο). Η διάμετρός του υπολογίζεται σε περίπου 29 δισ. παρσέκ (96 δισ. ε.φ.).
Galaxy = γαλαξίας. Σύνολο αστρικών συστημάτων που περιστρέφονται γύρω από ένα κοινό κέντρο βάρους.
Milky Way = Γαλαξίας (με γάμα κεφαλαίο). Ο γαλαξίας στον οποίο ανήκει ο Ήλιος.
Satellite galaxy (ή companion) = συνοδός γαλαξίας. Γαλαξίες που περιφέρονται γύρω από έναν μεγαλύτερο γαλαξία.
Binary galaxies = (δυαδικό) σύστημα γαλαξιών. Σύνολο γαλαξιών που περιφέρονται γύρω από το κοινό κέντρο βάρους τους (όχι απαραίτητα δυαδικό, σε εκλαϊκευμένες αναλύσεις αν και συνήθως αναφέρονται ως multiple galaxy systems ή interacting galaxy group).
AU, astronomic unit = α.μ., αστρονομική μονάδα. Είναι η μονάδα μέτρησης διαστήματος, ίση με περίπου 150 εκ. χιλιόμετρα, δηλαδή η μέση απόσταση Γης-Ήλιου (149.597.870.700 μέτρα). Προσοχή γιατί στα ελληνικά τα αρχικά είναι πεζά, όχι κεφαλαία, και χωρίζονται με τελείες. Υπάρχουν παραλλαγές στα αγγλικά βέβαια (a.u., u.a., ua, au) αλλά η συνήθης μορφή είναι με κεφαλαία, χωρίς τελείες.
Light year (ly) = έτος φωτός (ε.φ.). Η απόσταση που διανύει μια δέσμη φωτονίων σε ένα ιουλιανό έτος*, στο κενό*. Αυτή η απόσταση ορίζεται ως 9.460.730.472.580,8 χιλιόμετρα ή περίπου 9,46 τρισ. χιλιόμετρα.
Parsec (parallax second, pc) = παρσέκ (παράλλαξη* δεύτερου λεπτού της μοίρας). Απόσταση ίση με περίπου 3,26 έτη φωτός (30,84 τρισ. χιλιόμετρα). Χρησιμοποιείται για την μέτρηση αποστάσεων κοντινών -σε κοσμολογική κλίμακα- σωμάτων, που η παράλλαξή τους είναι μετρήσιμη.
Julian year = ιουλιανό έτος. Αστρονομικός ορισμός του έτους ως μονάδας χρόνου, ίσης με 365,25 ημέρες ακριβώς, όπου κάθε ημέρα έχει ακριβώς 86.400 δευτερόλεπτα ΜΣ*.
SI Second = δευτερόλεπτο ΜΣ (μετρικού συστήματος). Ισούται με 9.192.631.770 περιόδους ακτινοβολίας της μετάβασης μεταξύ των δύο υψηλότερων επιπέδων της θεμελιώδους κατάστασης του ατόμου του Καισίου-133 (προσωπικό ρεκόρ γενικών πτώσεων στην σειρά!)
Parallax = παράλλαξη. Η φαινόμενη μετατόπιση της προβολής ενός ουράνιου σώματος, στον ουράνιο θόλο της Γης. Μετριέται σε μοίρες και υποδιαιρέσεις της και είναι ενδεικτική της απόστασης ενός σώματος από την Γη.
Vacuum = κενό (συνηθέστερα "απόλυτο κενό"). Χώρος του χωροχρονικού συνεχούς, κενού από ύλη (εξιδανίκευση).
String theory (bosonic) = θεωρία χορδών (ή μποζονική θεωρία χορδών). Θεωρία βάσει της οποίας προβλέπεται ότι τα θεμελιώδη στοιχεία είναι μονοδιάστατες χορδές. Προσοχή γιατί σε πολλά εκλαϊκευμένα άρθρα και ντοκιμαντέρ, συχνά εννοείται η υπερσυμμετρική θεωρία χορδών, γνωστή και ως θεωρία υπερχορδών (supersymmetric string theory / superstring theory). Η διαφορά τους είναι ότι η θεωρία χορδών είναι μόνο μποζονική, ενώ η θεωρία υπερχορδών είναι και φερμιονική. Σημειωτέον ότι δεν πρόκειται για δύο μόνο θεωρίες αλλά για ομάδα θεωριών.
Tachyon = ταχυόνιο. Υποθετικό σωματίδιο που προβλέπεται από την μποζονική θεωρία χορδών, ταξιδεύει με ταχύτητα μεγαλύτερη του φωτός και έχει μιγαδική, φανταστική μάζα (που στον απλό παρατηρητή φαίνεται σαν κανονική μάζα).
Bradyon, tardyon, ittion = βραδυόνιο. Στην ουσία όλα τα σωματίδια που δεν είναι ταχυόνια ή φωτόνια (κινούνται με ταχύτητα μικρότερη από την ταχύτητα του φωτός).
Dark energy = σκοτεινή ενέργεια. Είναι η υποθετική μορφή ενέργειας που επιταχύνει την διαστολή του σύμπαντος, με τις δυο κυρίαρχες υποθετικές μορφές της να είναι η κοσμολογική σταθερά Λ, του Αϊνστάιν (cosmological constant Λ) και η Πεμπτουσία (quintessence). Η σκοτεινή ενέργεια αποτελεί περίπου το 73% της υλοενέργειας του παρατηρήσιμου σύμπαντος*.
Dark matter = σκοτεινή ύλη. Διάφορη της σκοτεινής ενέργειας, η σκοτεινή ύλη είναι παρατηρήσιμη μέσω της βαρυτικής επίδρασης στο παρατηρήσιμο σύμπαν. Εκτιμάται ότι αποτελεί το 84% της ύλης και το 23% της υλοενέργειας του παρατηρήσιμου σύμπαντος.
Dark fluid = σκοτεινό ρευστό (διάφορο της σκοτεινής ροής = dark flow). Εναλλακτική θεωρία που παντρεύει την σκοτεινή ύλη και την σκοτεινή ενέργεια, που δεν είναι τίποτα άλλο από προέκταση της θεωρίας της βαρύτητας, σε κοσμολογική κλίμακα. Η θεωρία αυτή υποστηρίζει ότι οι παρατηρήσεις που οδηγούν στην υπόθεση της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας είναι προϊόν διαφορετικής συμπεριφοράς της βαρύτητας σε συμπαντική κλίμακα.
Observable universe = παρατηρήσιμο σύμπαν. Σε αντίθεση με τον ορισμό του σύμπαντος, το παρατηρήσιμο σύμπαν είναι το σύνολο του χωροχρόνου που μπορούμε να παρατηρήσουμε, ως απόρροια του ορίου της ταχύτητας του φωτός και της διαστολής του χωροχρόνου. Είναι ακόμη άγνωστο αν το παρατηρήσιμο σύμπαν ταυτίζεται με το υπαρκτό σύμπαν (που θεωρητικά μπορεί να είναι και άπειρο). Η διάμετρός του υπολογίζεται σε περίπου 29 δισ. παρσέκ (96 δισ. ε.φ.).
Galaxy = γαλαξίας. Σύνολο αστρικών συστημάτων που περιστρέφονται γύρω από ένα κοινό κέντρο βάρους.
Milky Way = Γαλαξίας (με γάμα κεφαλαίο). Ο γαλαξίας στον οποίο ανήκει ο Ήλιος.
Satellite galaxy (ή companion) = συνοδός γαλαξίας. Γαλαξίες που περιφέρονται γύρω από έναν μεγαλύτερο γαλαξία.
Binary galaxies = (δυαδικό) σύστημα γαλαξιών. Σύνολο γαλαξιών που περιφέρονται γύρω από το κοινό κέντρο βάρους τους (όχι απαραίτητα δυαδικό, σε εκλαϊκευμένες αναλύσεις αν και συνήθως αναφέρονται ως multiple galaxy systems ή interacting galaxy group).
