Απλοποίηση της ελληνικής γραφής εισηγείται ο Κύπριος ευρωβουλευτής Μάριος Ματσάκης

[curry]

Τώρα θα μου πείτε τι ψάχνω κι εγώ, αλλά νομίζω ότι όποια άλλα ζητήματα προκύπτουν από αυτό το e-mail πρέπει να έχουν συζητηθεί επαρκώς στο παρελθόν. Έτσι, μια μικρή παρατήρηση στην επιχειρηματολογία (ο Θεός να την κάνει, δηλαδή) του συντάκτη: αν οι Γάλλοι, για παράδειγμα, απλοποιήσουν την ορθογραφία τους, δεν θα μπορούν να συνεννοηθούν. Όποιος γνωρίζει στοιχειώδη γαλλικά αντιλαμβάνεται ότι η ύπαρξη τόνων και διφθόγγων παίζει καθοριστικό ρόλο στη σημασία των λέξεων ακόμα και στα πιο βασικά πράγματα (πχ διαφορά ενικού-πληθυντικού ή θηλυκού-αρσενικού).
Δεν είναι θέμα εθνικισμού αλλά επικοινωνίας!
Καλά, τόσο δύσκολο είναι να βρει κανείς ένα αντεπιχείρημα της προκοπής για να στηρίξει τη διαφωνία του; Πρέπει πάντα να καταφεύγει σε τερατολογίες και ψέματα;

 

[Ambrose]

Πάντως σε σχέση με όλα αυτά και τον εθνικισμό, όπως ξέρετε δεν είμαστε οι μόνοι. Οι Άγγλοι θυμάμαι έκαναν σαν τρελοί όταν συζητήθηκε η περίπτωση να μπουν κι αυτοί στο Ευρώ (μη μου τις λίρες τάραττε). Άσε τους Γάλλους που είχαν απαγορέψει δια νόμου νομίζω τις ξένες λέξεις. Φοβικά φαινόμενα πάντα θα υπάρχουν σε δύσκολους και μεταβατικούς καιρούς.

 

[curry]

Καλά, δεν ξέρω αν παίζει δια νόμου απαγόρευση στην Γαλλία (ακραίο μου ακούγεται) αλλά κι αν ισχύει, τον νόμο τον έχουν δια βίου γραμμένο. Ειδικά οι πιο νέοι διανθίζουν με πολλές αγγλικές λέξεις την καθημερινή γλώσσα τους κι έχουν γίνει αμερικανάκια από πάρα πολλές απόψεις.

 

[Ambrose]

Σε κάποια φάση, είχε βγει κάποια ρύθμιση στη Γαλλία (ή στο Παρίσι; ) για απαγόρευση ξένων λέξεων σε διάφορα μέσα (κυρίως επιγραφές νομίζω). Αλλά δεν ξέρω λεπτομέρειες.

 

[Dr Moshe]

Εκτιμώ ιδιαίτερα τις ευφυείς απόψεις των αγαπητών λεξιλόγων και τις υγιείς αντιδράσεις προς μια απερίσκεπτη πρόταση.

Επειδή η εισήγηση απορρίφθηκε με δριμύτητα που δεν στηρίζεται πάντοτε στους σωστούς λόγους (δεν υπονοώ όσα γράφτηκαν σε αυτό το νήμα), σκέφτηκα να μαζέψω εδώ λίγες σκόρπιες σκέψεις που έχω κατά καιρούς διατυπώσει, με την ελπίδα ότι μπορεί να χρησιμεύσουν σε κάτι.

Η ιστορική ορθογραφία και τα δίκαιά της μερικές φορές παραγνωρίζονται ή δυσφημούνται λόγω κακής εφαρμογής ή διδασκαλίας. Κάποτε παραβλέπονται τα πιστοποιητικά της από πολυμαθείς λογίους (π.χ. Βηλαράς, Φιλήντας), οι οποίοι αστόχησαν στην κρίση έχοντας αντικρίσει το ζήτημα από όλες τις οπτικές γωνίες πλην της ορθής.

Είναι από πολλούς αιώνες, από τους αρχαίους ήδη χρόνους, που έχουμε ιστορική ορθογραφία. Δεν το επιλέξαμε: πρόκειται για ένα καταπίστευμα που κληρονομήσαμε και οφείλουμε να διαχειριστούμε. Πρέπει να αποδεχθούμε ή να απορρίψουμε την κληρονομιά;

Αν επιδιώκαμε την ισοπεδωτική απλοποίηση της ορθογραφίας, θα χάναμε δύο καίριας σημασίας δηλώσεις, που οπωσδήποτε μας χρειάζονται:

α) Δήλωση της γραμματικοσυντακτικής λειτουργίας, η οποία επιτυγχάνεται με τη διαφοροποίηση της γραφής επιθημάτων, ληκτικών τερμάτων και προσφυμάτων. Μας επιτρέπει να ξεχωρίζουμε πρόσωπα, χρόνους, αριθμούς και πτώσεις, για τα οποία ο προφορικός λόγος μάς προσφέρει πληροφορίες που λείπουν από το κείμενο: με τον τρόπο αυτόν επιτυγχάνεται η λειτουργική οικονομία τής γραπτής επικοινωνίας, την οποία δεν θα έπρεπε να στερηθούμε.

β) Σύνδεση των λέξεων με ετυμολογικές οικογένειες και λεξιλογικά πεδία. Η ένταξη των λέξεων σε ευρύτερα σύνολα ομορρίζων συμβάλλει στην αναγνώριση της ταυτότητάς τους και απαρτίζει τη φυσιογνωμία τους. Αποτελεί καθ' αυτήν πλούτο και συμβάλλει στην καλλιέργεια του λόγου. Παραδείγματα υπάρχουν άπειρα και δεν είναι ο τόπος να αναφερθούν, μιας και οι αναγνώστες είναι καλά καταρτισμένοι.

Μερικοί υποστηρίζουν βάσιμα ότι η ορθογραφία δεν πρέπει να έχει υπερβολικό ετυμολογικό βάθος, ότι δεν είναι σκόπιμο να αγνοεί τις συγχρονικές τάσεις (το κριτήριο της χρήσεως). Σε αυτή τη βάση μπορεί πράγματι να σταθεί σοβαρή συζήτηση. Ορισμένες λογικές απλουστεύσεις, όταν γίνονται με συστηματικότητα και συνέπεια (όπως συνέβη με την καθιέρωση του μονοτονικού συστήματος), δεν παραβιάζουν τις παραπάνω αρχές. Εντούτοις, οι όροι και το εύρος τους πρέπει να εξετάζονται σχολαστικά από τη γλωσσολογική κοινότητα. Έχω γράψει για αυτά τα ζητήματα σε άρθρα μου για την ορθογραφία.

Δεν είναι άστοχο να εκπαιδεύουμε τον εαυτό μας να μη θεωρεί κάθε ιστορική κληρονομιά νόσημα ή ασήκωτο βάρος, αλλά να αναπτύσσει τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για τη διαχείρισή της.

Ζητώ συγγνώμη για το μακροσκελές κείμενο. Ευχαριστώ θερμά.

 

[nickel]

Δεν νιώθω κανέναν πανικό για μια ισοπεδωτική απλοποίηση της ελληνικής (ή της αγγλικής ή της γαλλικής) γλώσσας — σίγουρα όχι στον δικό μου χρονικό ορίζοντα και αμφιβάλλω αν θα προκύψει στον δικό σας. Για τις γλώσσες που ξέρω οι προτάσεις αυτές προέρχονταν πάντα από μια οικτρή μειοψηφία, δεν είχαν καμιά απήχηση στο λαϊκό αίσθημα και απλώς καταντούσαν φολκλόρ.

Στις μέρες μας, με τα διάφορα Greeklish των υπολογιστών και των SMS, θα μπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει «λαϊκό έρεισμα» για μια επαναφορά του θέματος, αλλά θα πλανιόταν πλάνην οικτρά. Ένα πράγμα που δεν έχει αλλάξει στη γλώσσα μας εδώ και χιλιάδες χρόνια είναι ο τρόπος που γράφουμε τις ρίζες των λέξεων. Αλλάξαμε από μεγαλογράμματη σε μικρογράμματη γραφή, αλλάξαμε προφορές, παίξαμε με τους τόνους, πειράξαμε τις καταλήξεις, τις κλίσεις και τη σύνταξη — το ένα πράγμα που δεν έχουμε αλλάξει είναι τις διφθόγγους, τα η, τα υ και τα ω μας. Τους έχουμε αδυναμία κι ας μας αλλάζουν τα φώτα. Είναι ένας ομφάλιος λώρος που δεν θέλουμε να κόψουμε γιατί τότε θα χάσουμε κάθε επαφή με την εικόνα και την ιστορία της γλώσσας μας. Μπορεί να μας βολεύει συχνά να γράφουμε ιμέιλ, αλλά όταν γράψουμε πιο φλύαρα και πιο ελληνικά «ηλεκτρονικό ταχυδρομείο» ή «μήνυμα» ή ακόμα και «ηλεμήνυμα», μας αρέσει που αξιοποιούμε αυτή την κληρονομιά.

Από τον καιρό που ξεμπερδέψαμε με τη διγλωσσία και είδαμε την υγειά μας, συζητάμε όσο ποτέ άλλοτε για την ουσία, για τις λεπτομέρειες και τις κακοτοπιές της γλώσσας, σε χώρο διευρυμένο οριζόντια και κάθετα (οι ειδικοί μεταξύ τους, οι μη ειδικοί μεταξύ τους, οι ειδικοί με τους μη ειδικούς — στην τάξη, στα ΜΜΕ, σε δεκάδες διαδικτυακές σελίδες). Οι ανεπίλυτες (προς το παρόν) διαφωνίες για την ορθογραφία λίγων εκατοντάδων λέξεων δεν δείχνουν ασέβεια της μιας από τις δύο πλευρές προς τη γλωσσική κληρονομιά — πρόκειται απλώς για διαφορετική προσέγγιση στο μικροχειρισμό της. Εμείς που παρακολουθούμε την κόντρα, με όποια πλευρά κι αν συντασσόμαστε, έχουμε πλουτίσει τις γνώσεις μας από αυτή τη διένεξη.

Μπορεί ο Dr Moshe να γράφει ατόφυος κι εγώ ατόφιος. Μπορεί να μας «χωρίζει» ο τρόπος που γράφουμε διακόσιες-τρακόσιες λέξεις. Όμως υπάρχουν πολλές δεκάδες χιλιάδες λέξεις που μας ενώνουν. Και η γνήσια αγάπη μας για αυτή τη γλώσσα.

 

[panadeli]

Κι εμένα μου ήρθε σήμερα το ιμέιλ, και ψάχνοντας στο διαδίκτυο για να το επιβεβαιώσω έπεσα πάνω σε αυτό το νήμα, το οποίο διάβασα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Μολονότι γέλασα πραγματικά με ορισμένα από τα τραγελαφικά παραδείγματα απλοποίησης τόσο της ελληνικής γλώσσας όσο και της αγγλικής (ιδιαίτερα αυτό με το Standard EU Language είναι ξεκαρδιστικό), θα καταλήξω να συμφωνήσω με τον nickel: μόνο πανικός δεν με πιάνει ότι, ακολυθοdασ τι προτασι ενοσ κιπριυ εβροβυλεφτι, θα αναgαστυμε κσαφνικα ολι να απαρνιθυμε τα αγαπιμενα μασ ιτα και ιπσιλον.

Ούτε συμμερίζομαι τον υποδηλούμενο οργουελικό φόβο περί Newwrite που εκφράζει ο Στάθης. Όσο και αν το 1984 με είχε συγκλονίσει όταν το διάβασα, πάντοτε αντιμετώπιζα σκεπτικά το επίμετρο του Όργουελ για τις αρχές της Newspeak (ιδιαίτερα την ιδέα ότι, απογυμνώνοντας τις λέξεις από τα νοήματά τους, μπορείς να καταστήσεις αδύνατη κάθε σύνθετη σκέψη -μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα σύλληψη, η οποία όμως μάλλον δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Χρόνια αργότερα, διαβάζοντας το Γλωσσικό Ένστικτο του Pinker, ανακάλυψα έναν επιστημονικό αντίλογο στην οργουελική άποψη). Μετά δε την κατάρρευση των ολοκληρωτικών καθεστώτων της ανατολικής ευρώπης, νιώθω ότι το μυθιστόρημα του Όργουελ έχει αρχίσει να χάνει κάτι από τη διαχρονικότητά του.

Ούτως ή άλλως, οι αλλαγές στη γλώσσα δεν επιβάλλονται από ξένα κέντρα ή από φορείς της εξουσίας, αλλά από τους ίδιους τους ανθρώπους που τη μιλούν. Ενίοτε, κάποιος φορέας της πολιτικής μπορεί απλά να επικυρώσει αυτό που η κοινή πρακτική έχει ήδη καταστήσει πραγματικότητα (την κατάργηση του πολυτονικού, για παράδειγμα). Τρανό παράδειγμα της αδυναμίας της κυρίαρχης πολιτικής να επιβάλει τους γλωσσικούς κανόνες της είναι, πιστεύω, η περίπτωση της καθαρεύουσας. Έπειτα από σχεδόν δύο αιώνες προσπαθειών (λυσσαλέων κατά καιρούς) να επιβληθεί μια τεχνητή γλώσσα σε έναν λαό που δεν τη μιλούσε, η καθαρεύουσα καταργήθηκε μετά βαίων και κλάδων, αφήνοντας πίσω της μια οικτρή μειοψηφία να τη νοσταλγεί.

Έτσι και εγώ δεν νομίζω ότι συντρέχει λόγος ανησυχίας. Εξάλλου, ενεργό πείραμα απλοποίησης της ορθογραφίας (και του αλφαβήτου) ήδη υπάρχει εδώ και μια δεκαετία τουλάχιστον: τα greeklish. Και μονολότι χρησιμοποιούνται από το κομμάτι της κοινωνίας που κατεξοχήν προκαλεί τις γλωσσικές αλλαγές, τη νεολαία, δεν έχουν κατορθώσει να γίνουν κυρίαρχο μέσο επικοινωνίας. Ακόμη όμως και αν γίνονταν, πάλι δεν θα παθαίναμε τίποτα. Οι γλώσσες εξελίσσονται παράλληλα με τις κοινωνίες που τις μιλούν.

Αντίθετα, αυτό που έχει αρχίσει να με κουράζει αφάνταστα είναι οι ελληνικούρες σαν και αυτήν που κοτσάρει στην είδηση ο συντάκτης του ιμέιλ, μαζί με τον άκρατο αντιαμερικανισμό του (ο οποίος επίσης στις μέρες μας κάνει θραύση). Τριάντα χρόνια μετά την ουσιαστική αποχώρηση του Χένρι Κίσσινγκερ από την ενεργό αμερικανική πολιτική, νάτος και πάλι, να χρησιμοποιεί τον ανυποψίαστο κύπριο ευρωβουλετή σαν πιόνι στα σκοτεινά ανθελληνικά του σχέδια. Έλεος πια.

Υ.Γ. Και μια μικρή ανέκδοτη ιστορία, για όποιον δεν έχει κουραστεί αρκετά ήδη: Πριν από μέρες, μια συνάδελφος στο γυμνάσιο όπου δουλεύω έλαβε στο ηλεκτρονικό της ταχυδρομείο, από κάποιον φίλο της που δουλεύει στο Δημόκριτο, το διάσημο κείμενο για το Hellenic Quest (οι συστάσεις περιττεύουν φαντάζομαι). Η καλή συνάδελφος (της αγγλικής, τρομάρα της) το έβγαλε φωτοτυπία και το μοίρασε σε όλους τους συναδέλφους του σχολείου, υπογράφοντας μάλιστα από κάτω. Λίγες μέρες αργότερα, σε σχολική εκδρομή, βρέθηκα να συνομιλώ (εγώ, ένας φτωχός βιολόγος) με μια άλλη συνάδελφο, φιλόλογο αυτή τη φορά (ή μήπως φιλολογίνα; ), για τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας έναντι (ποιας άλλης; ) της αγγλικής, με τη συνάδελφο να κάνει ευθείες αναφορές στο HQ κείμενο, μιλώντας για "πρωτογένεια" της ελληνικής γλώσσας και με ατάκες του στυλ "όλες οι λέξεις της αγγλικής είναι ελληνικές". Όντας διαβασμένος (είχα μόλις τελειώσει το εξαίρετο βιβλίο του Ν. Σαραντάκου, Γλώσσα μετ' εμποδίων), αντέκρουσα όλα της τα επιχειρήματα και αναφέρθηκα σε μερικές από τις πιο τρανταχτές ανακρίβειες και τα ψεύδη του HQ κειμένου. Δέχτηκε τα επιχειρήματά μου, αλλά επέμεινε να με ρωτάει πόσες λέξεις έχει η ελληνική και πόσες οι άλλες γλώσσες. Το μπρα ντε φερ ποτέ δεν ήταν του γούστου μου, πόσω μάλλον μεταξύ γλωσσών, οπότε ευγενικά αποχώρησα από τη συζήτηση.

 

[nickel]

Δέχτηκε τα επιχειρήματά μου, αλλά επέμεινε να με ρωτάει πόσες λέξεις έχει η ελληνική και πόσες οι άλλες γλώσσες.

Ο συγγραφέας της Γλώσσας μετ' εμποδίων έκανε μια φορά το λάθος να με καλέσει να μιλήσω για το βιβλίο του. Σε εκείνη λοιπόν τη σύναξη και αφού ειπώθηκαν διάφορα ενδιαφέροντα πράγματα, κυρίως από τους άλλους ομιλητές, το διαλύσαμε και αρχίσαμε να μιλάμε με τον κόσμο, μακριά από τα μικρόφωνα. Μια ερώτηση μόνο μου κάνανε: Ποια από τις δύο γλώσσες (η ελληνική ή η αγγλική) έχει τις περισσότερες λέξεις. Και εξήγησα γιατί είναι αναπόφευκτο να τις έχει η αγγλική.

 

[sarant]

Ευχαριστώ για τα καλά λόγια αμφοτέρους τους δύο παραπάνω, με κάνετε και κοκκινίζω. Να χαιρετίσω και τον φίλο panadeli, που πρέπει να είναι καινούργιος στην παρέα μας. Και άλλοι μου το έχουν πει, ότι, περιέργως ή ίσως όχι, οι φιλόλογοι φαίνεται πως είναι η αιχμή του δόρατος στη διάδοση των ελληνοκεντρικών αντιεπιστημονικών ανοησιών στην εκπαίδευση. Εχω κι εγώ υπόψη μου περιπτώσεις φιλολόγων που θεωρούν το HQuest θέσφατο.

Θα συμφωνήσω και με όσα γράφει παραπάνω ο Δρ. Μόσε, και με την απάντηση του συνονόματου.

 

[panadeli]

Προς nickel: Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι περισσότερες λέξεις έχει η αγγλική (γλώσσα την οποία λατρεύω, ίσως επειδή έζησα σε μικρή ηλικία στην αμερική), μάλιστα το θεωρώ σχεδόν προφανές. Θα ήθελα όμως πάρα πολύ να ακούσω το επιχείρημά σου για ποιο λόγο αυτό είναι αναπόφευκτο. Φαντάζομαι δεν είναι εδώ ο κατάλληλος χώρος. Έχεις να με παραπέμψεις κάπου;
Πάντως αυτό που με ενοχλούσε πάνω από όλα στη συζήτηση που ανέφερα ήταν η εμμονή γύρω από το πλήθος των λέξεων, λες και αν παραδεχόμουν ότι τα ελληνικά έχουν περισσότερες λέξεις αυτό αυτομάτως θα επιβεβαίωνε την ανωτερότητα της ελληνικής έναντι της αγγλικής (και όλων των υπόλοιπων γλωσσών φυσικά). Το θεωρώ μεγάλη κατάντια για κάποιον που έχει σπουδάσει την ελληνική γλώσσα και θεωρητικά την αγαπάει να εκφυλίζει τη συζήτηση σε αναμέτρηση του τύπου "η δικιά μου γλώσσα έχει περισσότερες λέξεις από τη δικιά σου! Νια νια νια νια νια".

Προς sarant: Το βιβλίο σου το καταχάρηκα, σε ορισμένα σημεία μάλιστα βρήκα τον εαυτό μου να γελάει δυνατά και σε άλλα να νιώθει τέτοια ταύτιση (ιδιαίτερα στο κομμάτι του βιβλίου για τη νεοκαθαρεύουσα) που μου ερχόταν να κλάψω. Είμαι όντως ψιλονέος στην παρέα και δεν είμαι ούτε φιλόλογος ούτε γλωσσολόγος ούτε επαγγελματίας μεταφραστής, ούτε καν γνωρίζω ιδιαίτερα καλά ελληνικά. Πρόσφατα όμως άρχισα να ασχολούμαι με τη μετάφραση βιβλίων εκλαϊκευμένης βιολογίας και βρέθηκα αντιμέτωπος με ό,τι σχεδόν αναφέρεις στο τρίτο μέρος του βιβλίου σου (τον ευπρεπισμό, την επαναληψοφοβία κλπ. Μάλιστα στον κατάλογο σου θα πρόσθετα δύο ακόμη παθήσεις: τον έμμονο τουτισμό -την έμμονη χρήση των τούτος/η/ο αντί για αυτός/η/ο- και τον φόβο του είναι -την ψυχαναγκαστική αποφυγή του φτηνού, αν και αρχαίου, ρήματος "είναι" και την αντικατάστασή του από άλλα ρήματα όπως υπάρχει, αποτελεί, συνίσταται, καθίσταται, έγκειται κλπ. Δεν είμαι πάντως σίγουρος πόσο διαδεδομένες είναι αυτές οι παθήσεις ή κατά πόσο ενδημούν σε συγκεκριμένους εκδοτικούς οίκους ή συγκεκριμένες στήλες εφημερίδων).

 

[sarant]

Προς sarant: Το βιβλίο σου το καταχάρηκα, σε ορισμένα σημεία μάλιστα βρήκα τον εαυτό μου να γελάει δυνατά και σε άλλα να νιώθει τέτοια ταύτιση (ιδιαίτερα στο κομμάτι του βιβλίου για τη νεοκαθαρεύουσα) που μου ερχόταν να κλάψω. Είμαι όντως ψιλονέος στην παρέα και δεν είμαι ούτε φιλόλογος ούτε γλωσσολόγος ούτε επαγγελματίας μεταφραστής, ούτε καν γνωρίζω ιδιαίτερα καλά ελληνικά. Πρόσφατα όμως άρχισα να ασχολούμαι με τη μετάφραση βιβλίων εκλαϊκευμένης βιολογίας και βρέθηκα αντιμέτωπος με ό,τι σχεδόν αναφέρεις στο τρίτο μέρος του βιβλίου σου (τον ευπρεπισμό, την επαναληψοφοβία κλπ. Μάλιστα στον κατάλογο σου θα πρόσθετα δύο ακόμη παθήσεις: τον έμμονο τουτισμό -την έμμονη χρήση των τούτος/η/ο αντί για αυτός/η/ο- και τον φόβο του είναι -την ψυχαναγκαστική αποφυγή του φτηνού, αν και αρχαίου, ρήματος "είναι" και την αντικατάστασή του από άλλα ρήματα όπως υπάρχει, αποτελεί, συνίσταται, καθίσταται, έγκειται κλπ. Δεν είμαι πάντως σίγουρος πόσο διαδεδομένες είναι αυτές οι παθήσεις ή κατά πόσο ενδημούν σε συγκεκριμένους εκδοτικούς οίκους ή συγκεκριμένες στήλες εφημερίδων).

Φίλτατε, είναι πολύ επικίνδυνες αρρώστιες αυτές οι δυο που επισημαίνεις. Και τις δυο τις έχω γευτεί στο πετσί μου στην ευρωενωσιακή μεταφραστική υπηρεσία όπου δουλεύω -μάλιστα εμείς και το "τούτος" το θεωρούμε μαλλιαρό και λέμε "ο εν λόγω". Αν και, για να είμαι δίκαιος, τον "φόβο του είναι" αρκετά λιγότερο. Και μια τρίτη, τη "σχετικομανία". Θέλω να πω, το about/sur κάποτε απαγορευόταν να το αποδώσεις με κάτι άλλο εκτός από "σχετικά με..." Τώρα, βλέπει κανείς πού και πού κανένα "για".

 

[nickel]

Προς nickel: Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι περισσότερες λέξεις έχει η αγγλική (γλώσσα την οποία λατρεύω, ίσως επειδή έζησα σε μικρή ηλικία στην αμερική), μάλιστα το θεωρώ σχεδόν προφανές. Θα ήθελα όμως πάρα πολύ να ακούσω το επιχείρημά σου για ποιο λόγο αυτό είναι αναπόφευκτο. Φαντάζομαι δεν είναι εδώ ο κατάλληλος χώρος. Έχεις να με παραπέμψεις κάπου;
Πάντως αυτό που με ενοχλούσε πάνω από όλα στη συζήτηση που ανέφερα ήταν η εμμονή γύρω από το πλήθος των λέξεων, λες και αν παραδεχόμουν ότι τα ελληνικά έχουν περισσότερες λέξεις αυτό αυτομάτως θα επιβεβαίωνε την ανωτερότητα της ελληνικής έναντι της αγγλικής (και όλων των υπόλοιπων γλωσσών φυσικά). Το θεωρώ μεγάλη κατάντια για κάποιον που έχει σπουδάσει την ελληνική γλώσσα και θεωρητικά την αγαπάει να εκφυλίζει τη συζήτηση σε αναμέτρηση του τύπου "η δικιά μου γλώσσα έχει περισσότερες λέξεις από τη δικιά σου! Νια νια νια νια νια".

Θα ήταν πραγματικά άχαρη μια τέτοια συζήτηση, ιδιαίτερα αν ο αντίλογος της άλλης πλευράς θα ήταν του επιπέδου «όλες οι αγγλικές λέξεις είναι ελληνικές». Ωστόσο, ο χώρος εδώ είναι κατάλληλος και ίσως θα πρέπει να εξηγηθεί κάποια στιγμή το «σχεδόν προφανές» που λες εσύ, το «αναπόφευκτο» που λέω εγώ. Την πιο σύντομη εξήγηση την έχει δώσει ήδη ο συνονόματος στο βιβλίο του: «Και είναι βεβαίως άδικο να συγκρίνουμε μια αρχαία γλώσσα, έστω και ικανοποιητικά παραδομένη, όπως η αρχαία ελληνική, με μια νέα που εμπλουτίζεται διαρκώς από την ακένωτη δεξαμενή των νεολογισμών και των δανείων». Δεν υπάρχει γλώσσα που να έχει δανειστεί όσο η αγγλική και να δημιουργεί τόσους νεολογισμούς όσους η αγγλική.

Η γλωσσολογία αντιμετωπίζει πολύ ψύχραιμα αυτή τη συζήτηση για πλούσιες και φτωχές γλώσσες (εξαιρετικά ενδιαφέροντα τα άρθρα από τα Νέα στο νήμα αυτό — τσίμπα το PDF στο κάτω μέρος, γιατί οι σύνδεσμοι δεν λειτουργούν, και δες το άρθρο της σελ. 26). Και στο κάτω κάτω, για τους περισσότερους η πιο πλούσια γλώσσα είναι η μητρική μας.

 

[Ambrose]

Μερικές πρόχειρες και σκόρπιες σκέψεις:

1. Την Αγγλική αυτή τη στιγμή την μιλάνε 375 εκατομμύρια φυσικοί ομιλητές και δεν ξέρω κι εγώ πόσοι άλλοι ως δεύτερη γλώσσα.
2.Το κέντρο του Δυτικού κόσμου, της τεχνολογικής ανάπτυξης, οικονομίας, κουλτούρας κλπ είναι μέχρι στιγμής η Αμερική.

Ε, είναι λογικό και η γλώσσα να γνωρίζει τρομακτική ανάπτυξη με αυτά τα δεδομένα. Από την άλλη, οι Έλληνες είναι ένα έθνος που συνεχώς συρρικνώνεται, ενώ σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο είναι περιφερειακό και δεκτικό.

Η όσμωση μεταξύ των γλωσσών είναι συνεχής και εξαρτάται από τις σχέσεις μεταξύ εθνών, κρατών και επιρροής. Τα τελευταία 2000 χρόνια, η επιρροή κινείται αργά αλλά σταθερά από την Ανατολή προς τη Δύση: Αρχαία Ελλάδα, Ρώμη, Δυτικο-ευρωπαϊκές χώρες, Αμερική... (Κίνα; )

 

[panadeli]

Αυτό πάντως που πάντοτε αγαπούσα στα αγγλικά είναι αφενός η ευκολία με την οποία δημιουργούνται νεολογισμοί και αφετέρου η ευκολία με την οποία οι νεολογισμοί αυτοί ενσωματώνονται στην καθομιλουμένη γλώσσα.

Λατρεύω και κάτι άλλο, που όμως δεν είναι τόσο θέμα γλώσσας όσο επιστημονικής και πολιτισμικής παράδοσης: το γεγονός ότι πολλοί αγγλοσάξονες ακαδημαϊκοί γράφουν απλά και ακομπλεξάριστα, με χιούμορ, συχνά με γερές δόσεις αυτοσαρκασμού, θέλοντας να προσεγγίσουν όσο ευρύτερο κοινό μπορούν. Αντίθετα, σε ομιλίες και κείμενα πολλών ελλήνων ακαδημαϊκών διακρίνει κανείς μια συνειδητή προσπάθεια να κάνουν το λόγο τους όσο πιο δυσνόητο γίνεται, θεωρώντας ίσως ότι όσο λιγότεροι τους καταλαβαίνουν τόσο σημαντικότεροι επιστήμονες είναι. Για τον μέσο έλληνα ακαδημαϊκό, το να μιλήσει απλά και καθημερινά θεωρείται απόλυτος ξεπεσμός.

Ευχαριστώ για το λινκ.

 

[curry]

Λατρεύω και κάτι άλλο, που όμως δεν είναι τόσο θέμα γλώσσας όσο επιστημονικής και πολιτισμικής παράδοσης: το γεγονός ότι πολλοί αγγλοσάξονες ακαδημαϊκοί γράφουν απλά και ακομπλεξάριστα, με χιούμορ, συχνά με γερές δόσεις αυτοσαρκασμού, θέλοντας να προσεγγίσουν όσο ευρύτερο κοινό μπορούν. Αντίθετα, σε ομιλίες και κείμενα πολλών ελλήνων ακαδημαϊκών διακρίνει κανείς μια συνειδητή προσπάθεια να κάνουν το λόγο τους όσο πιο δυσνόητο γίνεται, θεωρώντας ίσως ότι όσο λιγότεροι τους καταλαβαίνουν τόσο σημαντικότεροι επιστήμονες είναι. Για τον μέσο έλληνα ακαδημαϊκό, το να μιλήσει απλά και καθημερινά θεωρείται απόλυτος ξεπεσμός.

Συμφωνώ απόλυτα, πιο απόλυτα δεν γίνεται!

 

[Count Baltar]

Λατρεύω και κάτι άλλο, που όμως δεν είναι τόσο θέμα γλώσσας όσο επιστημονικής και πολιτισμικής παράδοσης: το γεγονός ότι πολλοί αγγλοσάξονες ακαδημαϊκοί γράφουν απλά και ακομπλεξάριστα, με χιούμορ, συχνά με γερές δόσεις αυτοσαρκασμού, θέλοντας να προσεγγίσουν όσο ευρύτερο κοινό μπορούν. Αντίθετα, σε ομιλίες και κείμενα πολλών ελλήνων ακαδημαϊκών διακρίνει κανείς μια συνειδητή προσπάθεια να κάνουν το λόγο τους όσο πιο δυσνόητο γίνεται, θεωρώντας ίσως ότι όσο λιγότεροι τους καταλαβαίνουν τόσο σημαντικότεροι επιστήμονες είναι. Για τον μέσο έλληνα ακαδημαϊκό, το να μιλήσει απλά και καθημερινά θεωρείται απόλυτος ξεπεσμός.

Με αποτέλεσμα να τραβάμε τον παθών μας τον τάραχο και εμείς οι μεταφραστές. (--Μα είναι δυνατόν ακαδημαϊκός άνθρωπος να μιλάει έτσι; [λέει ο επιμελητής σε μετάφραση En->Gr]. --Μα είναι δυνατόν ακαδημαϊκός άνθρωπος να μιλάει έτσι; [λέει ο επιμελητής σε μετάφραση Gr->En])

 

[anef]

Λατρεύω και κάτι άλλο, που όμως δεν είναι τόσο θέμα γλώσσας όσο επιστημονικής και πολιτισμικής παράδοσης: το γεγονός ότι πολλοί αγγλοσάξονες ακαδημαϊκοί γράφουν απλά και ακομπλεξάριστα, με χιούμορ, συχνά με γερές δόσεις αυτοσαρκασμού, θέλοντας να προσεγγίσουν όσο ευρύτερο κοινό μπορούν. Αντίθετα, σε ομιλίες και κείμενα πολλών ελλήνων ακαδημαϊκών διακρίνει κανείς μια συνειδητή προσπάθεια να κάνουν το λόγο τους όσο πιο δυσνόητο γίνεται, θεωρώντας ίσως ότι όσο λιγότεροι τους καταλαβαίνουν τόσο σημαντικότεροι επιστήμονες είναι. Για τον μέσο έλληνα ακαδημαϊκό, το να μιλήσει απλά και καθημερινά θεωρείται απόλυτος ξεπεσμός.

Απλώς να επισημάνω ότι κατά τη γνώμη μου η χρήση χιούμορ και αυτοσαρκασμού δεν στοχεύει κυρίως στην προσέγγιση ευρύτερου κοινού. Με το χιούμορ ο ομιλητής/συγγραφέας προσπαθεί να πάρει με το μέρος του το κοινό (γι'αυτό και διδάσκεται ως στρατηγική για το άνοιγμα μιας παρουσίασης) και με τον αυτοσαρκασμό να αποτρέψει τυχόν επιθέσεις ή έντονη κριτική σε αυτά που λέει και γενικά την κατηγορία ότι παρουσιάζει τον εαυτό του ως αυθεντία (άσχετα αν ο ίδιος πιστεύει πως είναι).
Ευχάριστες στρατηγικές και φιλικές προς το χρήστη, αλλά όχι απαραίτητα πιο 'αθώες' από άλλες.

 

[Costas]

Εκτός από το Βηλαρά και το Φιλήντα, και τις άλλες "οικτρομειοψηφικές" προσπάθειες θέσπισης απλοποιημένου συστήματος γραφής, υπάρχει και η μεταρρύθμιση που έγινε στις ελληνικές κοινότητες της Σοβιετικής Ένωσης στα μέσα της δεκαετίας του '20, που έδειξε ότι το θέμα της ορθογραφίας ήταν εξόχως πολιτικό και όχι απλά θέμα ανικανότητας μερικών διανοουμένων να καταλάβουν τη σημασία της ιστορικής παράδοσης ή τη λειτουργικότητα της ιστορικής ορθογραφίας σε θέματα γραμματικής και ετυμολογίας. Οι διώξεις που άρχισαν το 1937 κατέστρεψαν αυτό το εκτός ελλαδικού χώρου ελληνικό πείραμα. Αν δεν είχαν συμβεί, θα μπορούσε να υπάρχει σήμερα μια ογδοντάχρονη σχετική παράδοση και γραμματεία.

 

[Zazula]

Έγραψε σχετικά ο Νίκος Αλιάγας στο Πρώτο Θέμα (22/03/2009), αναμασώντας και γνωστά στερεότυπα σχετικά με τις μοναδικές και ιδιαίτερες αρετές της ελληνικής γλώσσας (οι επισημάνσεις δικές μου):

Η γνώση ενός λαού όσον αφορά στη γλώσσα του και φυσικά στην πολιτιστική του κληρονομιά καταγράφονται αναμφίβολα στο DNA του. Και όσον αφορά εμάς τους Ελληνες είναι ίσως και η μεγαλύτερη παρακαταθήκη μας. Δυτικοευρωπαίοι πανεπιστημιακοί, επιστήμονες αλλά και απλοί πολίτες ασπάζονται τη γλώσσα μας με δέος, την αποκρυπτογραφούν, την αναλύουν, τη χρησιμοποιούν ως αντικλείδι γνώσης, όταν δεν τη ζηλεύουν κρυφά για τις αναλλοίωτες ικανότητές της να αντισταθεί στον χρόνο και στον δόλο των ανθρώπων.
Το θέλουμε ή όχι ομιλούμε σχεδόν την ίδια γλώσσα των αρχαίων ημών προγόνων. Ναι, ξέρω, είναι βαρύ το φορτίο και η ευθύνη μεγάλη. Οι Ελληνες κατάφεραν να χτίσουν μέσα σε σχεδόν 100 χρόνια, σε έναν ανεπανάληπτο Χρυσό Αιώνα, τον Πολιτισμό και τη Δημοκρατία των μεταγενέστερων κοινωνιών, με θεμέλιο τη γλώσσα μας.
Εχω συναντήσει πολίτες του κόσμου μη Ελληνες, οι οποίοι όταν μυήθηκαν στον ελληνικό τρόπο σκέψης, είτε από περιέργεια, είτε τυχαία, αποφάσισαν να προχωρήσουν στην εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών και των νεοελληνικών, όπως ο Ομάρ Σαρίφ ή ο οπερατέρ μου στο κανάλι, ο αντιπρόεδρος του δικαστηρίου της Γαλλίας, μια παρουσιάστρια πρωινής παιδικής εκπομπής στην κρατική τηλεόραση ή ακόμα και η αξιοσέβαστη ακαδημαϊκός Ζακλίν ντε Ρομιγί.
Θέλησαν να μάθουν ελληνικά για να καταλάβουν και τη δική τους γλώσσα, για να κατανοήσουν και τη δική τους ταυτότητα. Για παράδειγμα, η ορθογραφία πάμπολλων λέξεων της αγγλικής και της γαλλικής γλώσσας εξηγείται και ορίζεται από την ελληνική και δεν πρόκειται για τυχαίο γεγονός. Η ελληνική, ως μάνα των γλωσσών, κατέχει αριστουργηματική σύνταξη και γραμματική που συνδέεται με τον νου και το ένστικτο του κάθε ανθρώπου. Τίποτα δεν χαρίζεται στη γλώσσα μας. Ολα εξηγούνται, όλα δικαιολογούνται, σαν αριθμητική εξίσωση όπου ο νους δίνει την κατεύθυνση. Ισως να το θυμόμασταν κι εμείς περισσότερο αν δεν είχαμε καταργήσει τις δασείες, τις ψιλές και την περισπωμένη.

Η συνέχεια —ευτυχώς— είναι πιο προσγειωμένη (ούτε κι εγώ συμφωνώ με την πρόταση του κ. Ματσάκη, αλλά δεν χρειάζομαι υπεράσπιση της θέσης μου, που εδώ τυχαίνει να συμπίπτει με αυτήν του κ. Αλιάγα, με επιχειρηματολογία σαν κι αυτή που μόλις προηγήθηκε). Μία χοντράδα που λέει όμως παρακάτω, την επισημαίνω πάλι.

Γι’ αυτόν τον λόγο έμεινα έκπληκτος και συνάμα οργίστηκα όταν πληροφορήθηκα για την πρόταση που έκανε ο Κύπριος βουλευτής Μάριος Ματσάκης περί απλοποίησης της ορθογραφίας στην ελληνική γλώσσα. Σε επιστολή που έστειλε στον υπουργό Παιδείας της Κύπρου, την οποία κοινοποίησε και στους Ελληνες συναδέλφους του στη Βουλή των Ελλήνων, ο κ. Ματσάκης παραθέτει ως τροφή για σκέψη τα εξής: να καταργηθούν τα γράμματα ήτα (η) και ύψιλον (υ) και να αντικατασταθούν από το γιώτα (ι). Το ίδιο ισχύει και για το άμοιρο ωμέγα (ω), που καταδικάζεται να γίνει αιωνίως όμικρον (ο). Οσο για τα άλφα γιώτα (αι), έψιλον γιώτα (ει), όμικρον γιώτα (οι) κ.λπ., σας αφήνω να μαντέψετε τη συνέχεια. Ουσιαστικά προτείνει να γράφουμε όπως μιλάμε και να μη γράφουμε όπως σκεφτόμαστε. [ΣτΖ: Εεε;] Ακόμα και το καημένο σίγμα το τελικό (ς), αντικαθίσταται στο σενάριο φαντασίας του κ. Ματσάκη με το απλό σίγμα (σ). Φαίνεται πως ορισμένοι, οι οποίοι είχαν την τύχη να τους εμπιστευτεί και να τους ψηφίσει η κοινωνία τους, δεν έχουν τίποτα πιο σοβαρό να προτείνουν από το να κουτσουρευτεί η κληρονομιά και η πολιτιστική ιδιαιτερότητα ενός λαού στο όνομα «μιας τάσης ενωτικής πορείας των γλωσσών στην Ε.Ε. […] μιας τέτοιας αλλαγής, η οποία θα καταστήσει την ελληνική γραφή πιο απλή και πιο εύχρηστη»!
Εδώ είναι που αναρωτιέμαι αν πρέπει να γελάσω ή να κλάψω και πραγματικά δεν καταλαβαίνω το όφελος και το νόημα της πρότασης. Οι Ευρωπαίοι δεν ζητούν από εμάς τόσο πολλά. Απεναντίας, εκείνοι σέβονται έναν λαό ο οποίος ενσαρκώνει την κληρονομιά του ακόμα και σε μια μοντέρνα κοινωνία. Δεν κολακεύονται από υποκλίσεις τύπου Χατζηαβάτη απέναντι στις απαιτήσεις των, με το πρόσχημα του εκμοντερνισμού. Πόνεσε πολύ αυτός ο καψερός λαός των Ελλήνων γι’ αυτή την έρμη γλώσσα του, «την πρώτη του παρηγοριά και τη στερνή του ελπίδα», όπως γράφει ο Νίκος Γκάτσος. Θα ήταν λυπηρό και ακατανόητο οι γραφικές αυτές σκέψεις-προτάσεις να ληφθούν σοβαρά υπόψη από τους όποιους πολιτικούς ιθύνοντες. Οι ισχυρισμοί του κ. Ματσάκη είναι γνωστοί εδώ και πολύ καιρό, αλλά διερωτώμαι αν πιστεύει πραγματικά αυτά που γράφει ή αν ψάχνει κάτι μόνο και μόνο για να ακουστεί το όνομά του. Το τελευταίο τουλάχιστον το κατάφερε.

 

[Costas]

Να σημειώσω ότι "το καημένο σίγμα το τελικό" το έχουν καταργήσει οι ....εκδόσεις της Οξφόρδης, no less. Ή τέλος πάντων ότι έχουν καταργήσει τα δύο διαφορετικά σίγμα και χρησιμοποιούν ένα ενδιάμεσης μορφής, για όλες τις θέσεις του μέσα στη λέξη.