Πόθεν το "ταξί";

nickel

Administrator
Staff member
Καλημέρα. Είναι πολύ εύκολο να ανοίξετε ένα λεξικό και να δείτε ότι η λέξη ταξί προέρχεται από σύντμηση της γαλλικής taximètre. Όμως, είναι γουστόζικες οι λεπτομέρειες στην ιστορία που δίνει ο Michael Quinion στο σημερινό ηλεδελτίο του και, χρωστώντας μια κάποια μετάφραση ή επέκταση του θέματος, αρκούμαι να αντιγράψω εδώ το κείμενό του, μαζί με τη φωτογραφία μιας Daimler Victoria που διαβάζω ότι έφερε ταξίμετρο. Περισσότερα, μια άλλη μέρα, πιο ελαφριά.



One day in early July 1894, two entrepreneurs from Hamburg named Bruhn and Westendorf attended a meeting at the Board of Trade in London concerning their device, called a taxameter-fare indicator. According to The Illustrated Police News of 7 July, the two men explained that the instrument showed how many passengers were being carried, the fare to be paid, the number of trips made by the cab and the miles traversed in the course of the day. They claimed it had already been adopted in cities such as Hamburg, Berlin, Bremen and Dresden and that local authorities were making its adoption a condition of granting licences.

The wheels turned slowly in the Board of Trade and it was not until March 1899 that the first cabs fitted with them came into regular use in the capital. The delay was partly the result of opposition by the London Cab Drivers Union, which was deeply suspicious of the potentially adverse implications for their members’ livelihoods of accurately recording drivers’ takings. Northern cities such as Liverpool, Bradford, Manchester and Leeds were ahead of London (as were New York and Buenos Aires). General public satisfaction with the meters was reported. Passengers preferred the new taxameter-fitted cabs because they obviated arguments with bullying cabbies about fares. Cabbies were happy, too, as relations with customers had improved, their takings had gone up and the level of tips had remained the same.

The German name of “Taxameter”, at first adopted in Britain, was taken from “Taxe”, a charge or levy. After the device became common in Paris (another city that was well ahead of London), the French created the term “taximètre” for it, from “taxe”, a tariff (why the “e” should change to an “i” is unrecorded). Partly in consequence of patriotic feelings, coupled with anti-German sentiment (the Yorkshire Post commented sourly in June 1894 that it trusted that a system for charging fares might be introduced “without it being found necessary to resort to a German arrangement”), the French term proved popular. In the Anglicised spelling “taximeter” it was used in a London newspaper in 1898 even before the metropolitan meters, of the German type, had gone into operation. “Taximeter” soon permanently replaced the German name.

These early devices were, of course, fitted to horse-drawn hansom cabs or growlers (so called because of the noise their iron-hooped wheels made on London cobbles). There was some argument over what to call these new metered vehicles. While the official designation for any vehicle plying for hire was “hackney carriage”, everybody called them “cabs” (a short form of “cabriolet”, the French name for a light horse-drawn two-wheeled vehicle, a term indirectly borrowed from the Latin word for goat because of its bounding motion). A metered hire vehicle was clearly enough a “taximeter cab”, but this was too unwieldy for daily use.

Motorised vehicles began to appear in substantial numbers during the first decade of the new century, all being fitted with meters from the outset. In March 1907, the Daily Chronicle remarked that “Every journalist ... has his idea of what the vehicle should be called” and went on to list motor-cab, taxi-cab, and taximo among the options touted. (“Motor-cab” had been recorded as early as 1897 in London and soon after in Washington DC, but for an electric hire vehicle, not the internal combustion one that had almost totally usurped it by this date.) By November 1907 the Daily Mail had begun to refer to a “taxi”, in inverted commas as befitted a colloquial term not yet admitted to the standard lexicon. In February 1908, the Daily Chronicle noted that the issue had been resolved: “Within the past few months the ‘taxi’ has been the name given to the motor-cab.” Since then, of course, it has spread greatly, though never ousting “cab” from the language.

That isn’t the whole story. Of the words on the list that the Daily Chronicle produced in March 1907, one other did well, though not in the UK. “Taxicab” is on record from as early as December 1907 in New York and it has survived in the US.
 

daeman

Administrator
Staff member
Πολύ πιο συχνή ερώτηση, βέβαια, είναι όχι από πού προέρχεται αλλά "Πού πάει το ταξί;", όταν δεν βρίσκεις κι αναγκάζεσαι να μπεις διπλή κούρσα ή όταν ο ταξιτζής νομίζει πως οδηγεί λεωφορείο με συγκεκριμένο προορισμό.

Επειδή κι εγώ σήμερα είμαι σε κατάσταση "shake a leg, it's the big rush", περιορίζομαι σ' αυτό
(για τον επίσης τζεθροταλιστή Earion :-)

Salamander & Taxi Grab - Jethro Tull

 
Αλλά μερικές φορές ό,τι και να κάνεις δεν βρίσκεις ταξί, γιατί απλούστατα...

 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
The German name of “Taxameter”, at first adopted in Britain, was taken from “Taxe”, a charge or levy. After the device became common in Paris (another city that was well ahead of London), the French created the term “taximètre” for it, from “taxe”, a tariff (why the “e” should change to an “i” is unrecorded).
Και να προσθέσω ότι στα γερμανικά, εκτός από το καθιερωμένο πια das Taxi, ουδέτερο, για το ταξί, υπάρχει ακόμη η αρχική die Taxe.
 

SBE

¥
OK, το άρθρο μας δίνει την ιστορία από τη σκοπιά των Άγγλων, έχουμε κανένα από τη σκοπιά των Γάλλων, που έφτιαξαν τη λέξη;
 

nickel

Administrator
Staff member
OK, το άρθρο μας δίνει την ιστορία από τη σκοπιά των Άγγλων, έχουμε κανένα από τη σκοπιά των Γάλλων, που έφτιαξαν τη λέξη;

Βεβαίως, και με πάμπολλες εικόνες, όχι μόνο αυτή:


Πατήστε πάνω στην εικόνα για να πάτε στη σωστή σελίδα και, αν σας κάνει νερά η κωδικοποίηση, φροντίστε να τη διορθώσετε (View > (Character) Encoding > Western).
 
Οπότε το ταρίφας είναι ακριβέστατο. Να τα λέμε τιμό, λοιπόν, απ' το τιμολόγιο; να παραπέμπει και στο τιμόνι; ένα τιμημένο τιμό δε λέει να περάσει άδειο...
 
Στα κιτάπια μου βρίσκω την εξής συνοπτική περιγραφή:

Το 1890 η γερμανική εταιρεία Westendorp & Pieper του Αμβούργου απέκτησε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για μια αυτόματη συσκευή που μπορούσε να εφαρμοστεί στα ιππήλατα αμάξια για να υπολογίζει το κόμιστρο που έπρεπε να πληρώσει ο πελάτης. Αυτός ο μετρητής ονομάστηκε Taxameter (υβρίδιο από το λατ. taxa και το ελλ. μέτρον) και η εφεύρεση διαδόθηκε γρήγορα στο Παρίσι και στο Λονδίνο. Ο Γάλλος εφευρέτης ενός παρόμοιου ταξιμέτρου το ονόμασε στα γαλλικά taxamètre, ωστόσο, το 1906 ύστερα από σύσταση του ελληνιστή Théodore Reinach, τροποποίησε την ονομασία σε taximètre, από το ελλ. τάξις. Αρχικά λοιπόν taximètre, δηλαδή ταξίμετρο, ονομάστηκε η συσκευή και ύστερα κατ' επέκταση το ίδιο το όχημα που ήταν εξοπλισμένο με τη συσκευή αυτή. Στο μεταξύ, είχαν αρχίσει να εμφανίζονται όλο και περισσότερα αυτοκίνητα με taximètre και να εκτοπίζουν τα ιππήλατα, και βέβαια στη λαϊκή χρήση η λέξη γρήγορα συντμήθηκε σε taxi, όρος που πολύ γρήγορα καθιερώθηκε και διαδόθηκε παντού. Δηλαδή, ενώ θα περίμενε κανείς το όχημα να προϋπάρχει του μετρητή, δηλαδή το taximètre να είναι η συσκευή που μπαίνει στο taxi, στην πραγματικότητα το ταξίμετρο προϋπήρξε του ταξί.
 

daeman

Administrator
Staff member
Στο σημερινό ηλεδελτίο του, ο Michael Quinion έρχεται να επιβεβαιώσει αυτά που έγραψε ο Sarant αποπάνω.
Μπόνους, μια ερμηνεία της προέλευσης του άλλου taxi, του ρήματος τροχοδρομώ. Για το συγκεκριμένο και γενικότερα για τα αεροδρόμια και τους xyz-δρόμους τους, εδώ.
Following my discussion of the origin of the noun last week, numerous readers queried the origin of the verb, which is applied to aircraft moving on the ground. This appeared in the early days of aviation, no later than 1911. It seems certain that it was taken from the hire-vehicle sense, though it isn't immediately obvious why. The best suggestion I've come across is that it compared the slow movement of the plane to a taxi driver cruising for fares.
I wondered why the French should have adopted "taximètre", when the German was "Taxameter" and the root in French would seem to have been "taxe", a tariff. Marc Picard pointed me to the answer. It was as the result of a scholarly intervention by the famous Hellenist Théodore Reinach in a letter to Le Temps newspaper in 1906; in it he advocated instead going back to the classical Greek "taxis", an arrangement or ordering (which appears in English words such as "taxonomy" and "taxidermy"); it could also mean the imposition of an obligation, which might be financial. The word was borrowed as Latin "taxa", which became the French "taxe" (our "tax" comes from it). If it were not for Reinach, we might be spelling "taxi" in another way, or perhaps using a different word.

Το ταξί λοιπόν έχει ελληνική ρίζα, όχι όμως από το ταχύ όπως λένε μερικοί, αλλά από την τάξη. Πώς έχει καταντήσει εκείνη η τάξη σήμερα στα ελληνικά ταξί - στα περισσότερα, για να μη γενικεύω και να πω και του στραβού το δίκιο, αφού τώρα τελευταία συναντώ όλο και περισσότερους σωστούς επαγγελματίες ταξιτζήδες - όλοι το ξέρουμε.
 
Top