Γράφει κάποιος στις επιστολές του κυριακάτικου Διόδωρου στο Βήμα:
Αγκαπητό Diodorus, άκουσα το κύριος υπουργός σας (α)Παιδείας να λέει για «τα τρεισήμισι ΤΕΙ» και πολύ χάρηκα. Άμα το κύριος υπουργός σας πει και «για τους τριάμισι πρυτάνεις», δηλαδή άμα σας μάθει τα σωστά Ελλήνικος όπως τα μιλάμε εμείς τα αλλεπουδά, σε λίγο όλοι θα είμαστε εξίσου αγγράμματος και αυτό θα είναι μεγάλος επιτυχία, αφού θα υπάρχει πλήρης ισότητα.
Εγώ δεν άκουσα τον υπουργό, ίσως όμως να πρόκειται για αυτές τις δηλώσεις του: «Στα 13,5 ΤΕΙ από τα 14 της χώρας έχουμε εκλεγμένες διοικήσεις…»
Δεν ξέρω αν ο υπουργός είπε *δεκατρεισήμισι ΤΕΙ αντί για δεκατριάμισι ΤΕΙ, αλλά καλό είναι να επαναλάβουμετους κανόνες τι πρέπει να λέμε ώστε να μη μας σχολιάζουν οι επιστολογράφοι του Διόδωρου:
Καλό είναι να προσθέσουμε και τη μεταφραστική σημείωση ότι στα αγγλικά βάζουμε ήδη πληθυντικό ουσιαστικό (1½ > 1): one and a half kilos, in one and a half hours.
Το ενάμισης προέρχεται από το αρχαίο ήμισυς αλλά γράφεται με –ης από τα χρόνια του μεσαίωνα και έτσι το θέλει η νεοελληνική. Διαδεδομένα είναι επίσης τα ενάμισος, ενάμισο, ενάμισου, αλλά θεωρούνται λαϊκότροπα.
Στα υπόλοιπα αριθμητικά προσθέτουμε (ή)μισι (π.χ. δυόμισι, τρεισήμισι), που δεν κλίνεται. Προσέχουμε όμως στο τρεις / τρία και στο τέσσερις / τέσσερα (και στα παράγωγά τους) να βάζουμε τρια~ και τεσσερα~ όταν ακολουθεί ουδέτερο ουσιαστικό, π.χ. τρεισήμισι χιλιάδες γυναίκες, τριάμισι εκατομμύρια γυναίκες.
Έτσι:
Σε περιπτώσεις μεγάλων αριθμών, όταν για κάποιο λόγο πρέπει να γράψουμε ή να διαβάσουμε το ½, μπορούμε πάντα να καταφύγουμε στο «μισός»:
Ερώτηση: Τι προτιμάτε;
χίλιες μέρες και μισή (κατά το «ένας βλάκας και μισός»)
ή
χίλιες και μισή μέρες (κατά το «χίλιες και μία νύχτες»);
Τουλάχιστον να τα γράφουμε σωστά, γιατί στον προφορικό λόγο πρέπει να μας συγχωρούνται πολλά λάθη. Αν πάλι δεν ξέρετε ούτε να το γράψετε σωστά, υπάρχει και το κόλπο του γνωστού ανέκδοτου που έχω αναφέρει και παλιότερα:
A zookeeper wanted to get some extra animals for his zoo, so he decided to compose a letter, the only problem, was that he didn't know the plural of ‘Mongoose’.
He started the letter: “To whom it may concern, I need two Mongeese.”
No, that won't work, he tried again: “To whom it may concern, I need two Mongooses.” Is that right?
Finally, he got an idea: “To whom it may concern, I need a Mongoose, and while you're at it, send me another one.”
Οπότε κι εσείς μπορείτε να καταφεύγετε στο «μισό»:
Στα δεκατρία ΤΕΙ και σε μισό ακόμα… :)
Για περισσότερο διάβασμα:
http://sfr.ee.teiath.gr/htmSELIDES/Technology/Orogramma/Or078.pdf (σελ. 3-4)
Αγκαπητό Diodorus, άκουσα το κύριος υπουργός σας (α)Παιδείας να λέει για «τα τρεισήμισι ΤΕΙ» και πολύ χάρηκα. Άμα το κύριος υπουργός σας πει και «για τους τριάμισι πρυτάνεις», δηλαδή άμα σας μάθει τα σωστά Ελλήνικος όπως τα μιλάμε εμείς τα αλλεπουδά, σε λίγο όλοι θα είμαστε εξίσου αγγράμματος και αυτό θα είναι μεγάλος επιτυχία, αφού θα υπάρχει πλήρης ισότητα.
Εγώ δεν άκουσα τον υπουργό, ίσως όμως να πρόκειται για αυτές τις δηλώσεις του: «Στα 13,5 ΤΕΙ από τα 14 της χώρας έχουμε εκλεγμένες διοικήσεις…»
Δεν ξέρω αν ο υπουργός είπε *δεκατρεισήμισι ΤΕΙ αντί για δεκατριάμισι ΤΕΙ, αλλά καλό είναι να επαναλάβουμε
ο ενάμισης μήνας, του ενάμιση μισθού, τον ενάμιση χρόνο [κλίνεται]
η μιάμιση μέρα, της μιάμισης ώρας, τη μιάμιση σελίδα [κλίνεται]
το ενάμισι κιλό, του ενάμισι λίτρου, το ενάμισι μέτρο [δεν κλίνεται]
Θα φτάσω στη μιάμιση (ή: στη μία και μισή).
η μιάμιση μέρα, της μιάμισης ώρας, τη μιάμιση σελίδα [κλίνεται]
το ενάμισι κιλό, του ενάμισι λίτρου, το ενάμισι μέτρο [δεν κλίνεται]
Θα φτάσω στη μιάμιση (ή: στη μία και μισή).
Καλό είναι να προσθέσουμε και τη μεταφραστική σημείωση ότι στα αγγλικά βάζουμε ήδη πληθυντικό ουσιαστικό (1½ > 1): one and a half kilos, in one and a half hours.
Το ενάμισης προέρχεται από το αρχαίο ήμισυς αλλά γράφεται με –ης από τα χρόνια του μεσαίωνα και έτσι το θέλει η νεοελληνική. Διαδεδομένα είναι επίσης τα ενάμισος, ενάμισο, ενάμισου, αλλά θεωρούνται λαϊκότροπα.
Στα υπόλοιπα αριθμητικά προσθέτουμε (ή)μισι (π.χ. δυόμισι, τρεισήμισι), που δεν κλίνεται. Προσέχουμε όμως στο τρεις / τρία και στο τέσσερις / τέσσερα (και στα παράγωγά τους) να βάζουμε τρια~ και τεσσερα~ όταν ακολουθεί ουδέτερο ουσιαστικό, π.χ. τρεισήμισι χιλιάδες γυναίκες, τριάμισι εκατομμύρια γυναίκες.
Έτσι:
τρεισήμισι μήνες, τρεισήμισι σελίδες, τριάμισι ευρώ
τεσσερισήμισι αιώνες, τεσσερισήμισι νύχτες, τεσσεράμισι κιλά
Έλα στις τεσσερισήμισι (ή: στις τέσσερις και μισή) ΟΧΙ *στις τεσσεράμισι. Ευτυχώς δεν λέει κανείς «Έλα *στις τριάμισι».
πεντέμισι
εξίμισι (έξι + μισι, ΟΧΙ *εξήμισι)
επτάμισι, εφτάμισι
οκτώμισι, οχτώμισι
εννιάμισι
δεκάμισι
εντεκάμισι
δωδεκάμισι
δεκατρεισήμισι μήνες, δεκατρεισήμισι εβδομάδες, δεκατριάμισι χρόνια
δεκατεσσερισήμισι αιώνες, δεκατεσσερισήμισι χιλιάδες, δεκατεσσεράμισι εκατομμύρια
εικοσιτρεισήμισι μήνες, εικοσιτρεισήμισι ώρες, εικοσιτριάμισι κιλά κ.ο.κ.
τεσσερισήμισι αιώνες, τεσσερισήμισι νύχτες, τεσσεράμισι κιλά
Έλα στις τεσσερισήμισι (ή: στις τέσσερις και μισή) ΟΧΙ *στις τεσσεράμισι. Ευτυχώς δεν λέει κανείς «Έλα *στις τριάμισι».
πεντέμισι
εξίμισι (έξι + μισι, ΟΧΙ *εξήμισι)
επτάμισι, εφτάμισι
οκτώμισι, οχτώμισι
εννιάμισι
δεκάμισι
εντεκάμισι
δωδεκάμισι
δεκατρεισήμισι μήνες, δεκατρεισήμισι εβδομάδες, δεκατριάμισι χρόνια
δεκατεσσερισήμισι αιώνες, δεκατεσσερισήμισι χιλιάδες, δεκατεσσεράμισι εκατομμύρια
εικοσιτρεισήμισι μήνες, εικοσιτρεισήμισι ώρες, εικοσιτριάμισι κιλά κ.ο.κ.
Σε περιπτώσεις μεγάλων αριθμών, όταν για κάποιο λόγο πρέπει να γράψουμε ή να διαβάσουμε το ½, μπορούμε πάντα να καταφύγουμε στο «μισός»:
είκοσι και μισός / μισή / μισό
χίλιοι και μισός, χίλιες και μισή, χίλια και μισό
χίλιοι και μισός, χίλιες και μισή, χίλια και μισό
Ερώτηση: Τι προτιμάτε;
χίλιες μέρες και μισή (κατά το «ένας βλάκας και μισός»)
ή
χίλιες και μισή μέρες (κατά το «χίλιες και μία νύχτες»);
Τουλάχιστον να τα γράφουμε σωστά, γιατί στον προφορικό λόγο πρέπει να μας συγχωρούνται πολλά λάθη. Αν πάλι δεν ξέρετε ούτε να το γράψετε σωστά, υπάρχει και το κόλπο του γνωστού ανέκδοτου που έχω αναφέρει και παλιότερα:
A zookeeper wanted to get some extra animals for his zoo, so he decided to compose a letter, the only problem, was that he didn't know the plural of ‘Mongoose’.
He started the letter: “To whom it may concern, I need two Mongeese.”
No, that won't work, he tried again: “To whom it may concern, I need two Mongooses.” Is that right?
Finally, he got an idea: “To whom it may concern, I need a Mongoose, and while you're at it, send me another one.”
Οπότε κι εσείς μπορείτε να καταφεύγετε στο «μισό»:
Στα δεκατρία ΤΕΙ και σε μισό ακόμα… :)
Για περισσότερο διάβασμα:
http://sfr.ee.teiath.gr/htmSELIDES/Technology/Orogramma/Or078.pdf (σελ. 3-4)
