Λέξεις για φιγούρα και για τρικλοποδιές
- Thread starter nickel
- Start date
Ambrose
¥
Στο σημερινό «Βήμα», το επίρρημα ωσεί, (που είναι πολύ της μόδας, παρέα με το ταλαίπωρο μακράν), παίρνει άλλη μορφή: Ως ει.
Επειδή όμως δεν τα κατέχω καλά αυτά, μήπως πρόκειται για παλιότερη γραφή;
Μάλλον για επιρροή Καλλίστης μού φαίνεται... Σύμφωνα με τα λεξικά, μια φορά κι ένα καιρό ήταν ως ει.
Άλλη μια λέξη για φιγούρα είναι το ρήμα σοβώ, εύχρηστο μόνο σε ενεστώτα και παρατικό, το οποίο σημαίνει "υποβόσκω, υπόκειμαι, υπάρχω χωρίς να εκδηλώνομαι, είμαι σε λανθάνουσα κατάσταση", και το βρίσκουμε κατά κανόνα κλισαρισμένο στη φράση "η κρίση που σοβεί" και άλλες τέτοιες ανάλογες.
[Παρένθεση]
Το ΛΝΕΓ (2006) δίνει στις αρχικές σημασίες παρ' αρχαίοις και το "βαδίζω πομπωδώς", και σημειώνει: «Η σημερινή σημασία παρουσιάζει το φαινόμενο της μεταβολής προς αντίθετη κατεύθυνση: "κορδώνομαι" -> "λανθάνω"». Το ΕΛΝΕΓ (2009) δεν δίνει αυτή τη σημασία μεταξύ των αρχικών τής λέξης σοβώ, ούτε σχολιάζει τη σημασιακή μεταβολή από το αρχικό "κινώ ορμητικά, βίαια — απομακρύνω, αποδιώχνω" που δίνει, στο σημερινό "υποβόσκω".
[/Παρένθεση]
Το θέμα σοβ- τού ρήματος σοβώ μάς έχει δώσει και το σοβαρός, αλλά σοβώ ΔΕΝ πά' να πει "είμαι σοβαρός" (που για πράγματα, καταστάσεις και ενέργειες σημαίνει "είμαι τέτοιος που εμπνέω κίνδυνο ή ανησυχία, που βρίσκομαι σε κρίσιμο σημείο").
Επομένως είναι λανθασμένες χρήσεις όπως οι ακόλουθες:
[Παρένθεση]
Το ΛΝΕΓ (2006) δίνει στις αρχικές σημασίες παρ' αρχαίοις και το "βαδίζω πομπωδώς", και σημειώνει: «Η σημερινή σημασία παρουσιάζει το φαινόμενο της μεταβολής προς αντίθετη κατεύθυνση: "κορδώνομαι" -> "λανθάνω"». Το ΕΛΝΕΓ (2009) δεν δίνει αυτή τη σημασία μεταξύ των αρχικών τής λέξης σοβώ, ούτε σχολιάζει τη σημασιακή μεταβολή από το αρχικό "κινώ ορμητικά, βίαια — απομακρύνω, αποδιώχνω" που δίνει, στο σημερινό "υποβόσκω".
[/Παρένθεση]
Το θέμα σοβ- τού ρήματος σοβώ μάς έχει δώσει και το σοβαρός, αλλά σοβώ ΔΕΝ πά' να πει "είμαι σοβαρός" (που για πράγματα, καταστάσεις και ενέργειες σημαίνει "είμαι τέτοιος που εμπνέω κίνδυνο ή ανησυχία, που βρίσκομαι σε κρίσιμο σημείο").
Επομένως είναι λανθασμένες χρήσεις όπως οι ακόλουθες:
- Υπό έλεγχο έχει τεθεί η μεγάλη πυρκαγιά στη Σκόπελο, η οποία σοβεί από τη Δευτέρα (24/3). (Τι είδους μεγάλη πυρκαγιά είναι αυτή που μπορεί να υποβόσκει!)
- Το Kosovo σοβεί (Οι όποιοι κίνδυνοι απορρέουν από την κατάσταση στο Κοσσυφοπέδιο είναι εκείνοι που υποβόσκουν, όχι η ίδια η περιοχή.)
- Σοβεί η διαμάχη Πόρτο Kαρράς με Tεχνική Oλυμπιακή (Αφού καθόλου δεν υποβόσκει, καθότι αμέσως εξηγείται ότι έχει πάρει μεγάλες και εμφανέστατες διαστάσεις: «Eντείνεται η σύγκρουση μεταξύ της Tεχνικής Oλυμπιακής και της κατόχου της αδείας λειτουργίας του καζίνο κλπ».)
- Σοβεί η διαμάχη για την επιβολή τελών στους PCs (Επίσης κι εδώ η σύγκρουση είναι ανοιχτή, όχι λανθάνουσα: «Διαστάσεις ανοικτής ρήξης, με δεκάδες δικαστικές προσφυγές και ολοσέλιδες καταχωρήσεις στις εφημερίδες, έχει λάβει πλέον η διαμάχη μεταξύ των εταιρειών πληροφορικής και των δημιουργών κλπ».)
Και μια συζήτηση για το σοβώ που μπήκε σε άλλο νήμα, ίσως επειδή... σοβεί το αλτσχάιμερ:
http://lexilogia.gr/forum/showthrea...αστικές-γκάφες&p=117990&viewfull=1#post117990
http://lexilogia.gr/forum/showthrea...αστικές-γκάφες&p=117990&viewfull=1#post117990
Να ένα τέτοιο «σοβεί» και στον σημερινό Κασιμάτη, αλλά δεν ξέρω αν είναι δικό του ή του επιστολογράφου:
Με την ευκαιρία, και στου Σαραντάκου: Ο ευάριθμος που σοβεί
Ο φίλος της στήλης Γ. Α. από τη Νέα Υόρκη μάς επισημαίνει ότι εντόπισε ομάδα Ελλήνων διπλωματών να γευματίζει στο κομψό εστιατόριο Nello του Upper East Side, όπου οι τιμές, όπως γράφει, είναι «τσουχτερές»· και διερωτάται, ο άνθρωπος, αν με την σοβούσα κρίση είναι φρόνιμο -και μάλιστα σε μια πόλη που φημίζεται για τα καλά και προσιτά από πλευράς τιμών εστιατόριά της- «οι Ελληνάρες να διαλέγουν το πανάκριβο, όπου πηγαίνει κανείς για να δει και να τον δουν».
Με την ευκαιρία, και στου Σαραντάκου: Ο ευάριθμος που σοβεί
Επειδή δεν είναι μόνο οι καταστάσεις που απαιτούν αποκωδικοποίηση, αλλά πρέπει να έχεις παραμάσχαλα και το λεξικό σου για να αποκωδικοποιείς τις δηλώσεις των πολιτικών, ορίστε (από το ΛΝΕΓ), αν έχετε πρόβλημα να καταλάβετε τη δήλωση του κ. Καρατζαφέρη στο περιστύλιο της Βουλής («Αν τα παιδιά της Βοστώνης δεν πάψουν να φαντάζουν ο κ. Παπανδρέου ως αρχολίπαρος και ο κ. Σαμαράς ως σπουδαρχίδης, ο τόπος δεν θα δει προκοπή»):
σπουδαρχίδης (ο) {σπουδαρχιδών} (κακόσ.) νεαρό άτομο που επιδιώκει με κάθε τρόπο την απόκτηση θέσεων και αξιωμάτων: με τις νέες προσλήψεις γέμισε η εταιρεία σπουδαρχίδες, που σκοτώνονται μεταξύ τους για το ποιος θα καταλάβει πιο αξιοζήλευτη θέση ΣΥΝ. θεσιθήρας. [ΕΤΥΜ. αρχ. < σπουδάρχης (σπουδή + -άρχης < άρχω) + παραγ. επίθημα -ίδης].
αρχολίπαρος (ο) (αρχαιοπρ.) πρόσωπο που επιθυμεί πάρα πολύ τα αξιώματα, που επιδιώκει με κάθε τρόπο την εξουσία ΣΥΝ. αρχομανής, σπουδαρχίδης. — αρχολιπαρία (η) [1890], αρχολιπαρικός, -ή, -ό [1886]. [ΕΤΥΜ. μτγν. < αρχο- (< αρχή) + -λίπαρος < λιπαρώ «επιθυμώ, επιζητώ» (βλ. εκλιπαρώ)].
Τώρα πρέπει να αποκωδικοποιήσω και τη δήλωση Λοβέρδου. Τις λέξεις τις καταλαβαίνω, το νόημα μού διαφεύγει.
Υπάρχει και συνέχεια, στου Σαραντάκου:
http://sarantakos.wordpress.com/2011/11/04/arxospoud/
Όπως ακούω, έφαγε ένα «δεν» ο Καρατζαφέρης. Εγώ του έβαλα τη δήλωση διορθωμένη.
http://sarantakos.wordpress.com/2011/11/04/arxospoud/
Όπως ακούω, έφαγε ένα «δεν» ο Καρατζαφέρης. Εγώ του έβαλα τη δήλωση διορθωμένη.
Από όπου μάθαμε και τον αρχογλυπτάδη...
Σαββοπουλικώς (διά στόματος Παπάζογλου), σε γιορτινό αγώνισμα παίζανε τις αμάδες, μετά σπουδής ή άνευ.
Για τα των χείριστων, ο Αριστοφάνης είχε πολλά να πει:
Λάμαχος
ἐχειροτονήθησαν γάρ.
Δικαιόπολις
αἴτιον δὲ τί
ὑμᾶς μὲν ἀεὶ μισθοφορεῖν ἁμῃγέπῃ,
τωνδὶ δὲ μηδέν’; ἐτεὸν ὦ Μαριλάδη
ἤδη πεπρέσβευκας σὺ πολιὸς ὢν ἓν ἢ;
ἀνένευσε· καίτοι γ’ ἐστὶ σώφρων κἀργάτης.
τί δαὶ Δράκυλλος ἢ Εὐφορίδης ἢ Πρινίδης;
εἶδέν τις ὑμῶν τἀκβάταν’ ἢ τοὺς Χάονας;
οὔ φασιν. ἀλλ’ ὁ Κοισύρας καὶ Λάμαχος,
οἷς ὑπ’ ἐράνου τε καὶ χρεῶν πρώην ποτέ,
ὥσπερ ἀπόνιπτρον ἐκχέοντες ἑσπέρας,
ἅπαντες “ἐξίστω” παρῄνουν οἱ φίλοι.
Για τα των χείριστων, ο Αριστοφάνης είχε πολλά να πει:
Λάμαχος
ἐχειροτονήθησαν γάρ.
Δικαιόπολις
αἴτιον δὲ τί
ὑμᾶς μὲν ἀεὶ μισθοφορεῖν ἁμῃγέπῃ,
τωνδὶ δὲ μηδέν’; ἐτεὸν ὦ Μαριλάδη
ἤδη πεπρέσβευκας σὺ πολιὸς ὢν ἓν ἢ;
ἀνένευσε· καίτοι γ’ ἐστὶ σώφρων κἀργάτης.
τί δαὶ Δράκυλλος ἢ Εὐφορίδης ἢ Πρινίδης;
εἶδέν τις ὑμῶν τἀκβάταν’ ἢ τοὺς Χάονας;
οὔ φασιν. ἀλλ’ ὁ Κοισύρας καὶ Λάμαχος,
οἷς ὑπ’ ἐράνου τε καὶ χρεῶν πρώην ποτέ,
ὥσπερ ἀπόνιπτρον ἐκχέοντες ἑσπέρας,
ἅπαντες “ἐξίστω” παρῄνουν οἱ φίλοι.
Ένα ενδιαφέρον κείμενο στην κυριακάτικη Καθημερινή για το «πώς εκφράζονται ο ένας για τον άλλο οι Ευρωπαίοι ηγέτες όταν σταματούν να χρησιμοποιούν τη διπλωματική γλώσσα» προβάλλεται στην πρώτη σελίδα με τον τίτλο «Γκάφες ηγετών με γλώσσα αγυιόπαιδος». Το ΛΝΕΓ έχει όχι μόνο τον αγυιόπαιδα αλλά και την αγυιά:
αγυιά (η) (λόγ.) ο στενός δρόμος, το σοκάκι· (συνήθ. ειρων.) ΦΡ. ανά τας οδούς και τας ρύμας / τας αγυιάς (ενν. περιφέρεται) στους δρόμους και στα σοκάκια, γυρίζει παντού.
Το ΛΚΝ δεν έχει λέξεις από αγυι–.
Ο αγυιόπαις (ή αγυιόπαιδο) —δηλαδή το αλητόπαιδο, το αλάνι, το παιδί του δρόμου— δεν είναι λέξη της αρχαίας αλλά δημιούργημα του τέλους του 19ου αιώνα. Η απορία μου από παλιά: Γιατί να χρησιμοποιούμε λέξη που δεν μπορούμε να τη διαβάσουμε διαφορετικά από το αντίθετό της, το αγιόπαιδο;
αγυιά (η) (λόγ.) ο στενός δρόμος, το σοκάκι· (συνήθ. ειρων.) ΦΡ. ανά τας οδούς και τας ρύμας / τας αγυιάς (ενν. περιφέρεται) στους δρόμους και στα σοκάκια, γυρίζει παντού.
Το ΛΚΝ δεν έχει λέξεις από αγυι–.
Ο αγυιόπαις (ή αγυιόπαιδο) —δηλαδή το αλητόπαιδο, το αλάνι, το παιδί του δρόμου— δεν είναι λέξη της αρχαίας αλλά δημιούργημα του τέλους του 19ου αιώνα. Η απορία μου από παλιά: Γιατί να χρησιμοποιούμε λέξη που δεν μπορούμε να τη διαβάσουμε διαφορετικά από το αντίθετό της, το αγιόπαιδο;
Στις φράσεις με δισημία έχουμε τις «επιταγές των δανειστών μας» με πάμπολλα (όχι ευάριθμα) ευρήματα, ελπίζω όλα αποσαφηνισμένα από τα συμφραζόμενα. Το κακό είναι ότι θέλουμε τις μεν χωρίς τις δε.
Εγώ το ευάριθμος το βλέπω συχνά λάθος. Πρόσφατα μάλιστα το είδα και σε ένα τεύχος του Κόμιξ, του οποίου την γλώσσα έχω σε μεγάλη υπόληψη.
UsualSuspect
New member
Το "υποτονθορύζω" είναι τελευταία της μοδός. Και μου τη δίνει στα νεύρα!
Δεν θυμάμαι αν το έχω ξαναπεί, αλλά μια από τις λέξεις που πρέπει να βγάλουμε από το λεξιλόγιό μας γιατί μπερδεύει τον κόσμο και στο τέλος δεν ξέρουμε τι θέλει να πει αυτός που τη χρησιμοποιεί είναι το σεμνύνομαι. Έχει μια μακρινή ετυμολογική σχέση με τον σεμνό, αλλά δεν έχει πια καμιά σχέση με τη σεμνότητα. Σημαίνει «καυχιέμαι, καμαρώνω, υπερηφανεύομαι», π.χ. (από κείμενο που αναδημοσιεύσαμε) «Μερικές χώρες σεμνύνονται για την εισαγωγή νέων όρων».
Όταν ο Γ. Πρετεντέρης έγραψε χτες «Ηταν η πολιτική εκδοχή της συμβουλής “ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε...” — και προφανώς σεμνύνομαι για τη συνέχεια...», δεν πιστεύω ότι ήθελε να πει ότι καμαρώνει για το «ό,τι αρπάξει ο κώλος μας». Και σ' αυτή την περίπτωση το λάθος το καταλαβαίνουμε εύκολα. Σε άλλες;
Όταν ο Γ. Πρετεντέρης έγραψε χτες «Ηταν η πολιτική εκδοχή της συμβουλής “ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε...” — και προφανώς σεμνύνομαι για τη συνέχεια...», δεν πιστεύω ότι ήθελε να πει ότι καμαρώνει για το «ό,τι αρπάξει ο κώλος μας». Και σ' αυτή την περίπτωση το λάθος το καταλαβαίνουμε εύκολα. Σε άλλες;
Το παρόν νήμα επιβεβαιώνει ότι όχι μόνον τρεις δεν είναι τελικά αυτές οι λέξεις, αλλ' αρκετές παραπάνω (ίσως επίσης επιβεβαιώνει και τα περί Αλτσχάιμερ του #26...). Και, ειδικά για το πολύπαθο σεμνύνομαι, άλλη μία τρικλοποδιά: «Η κυρία Διβάνη υπέρμαχος, προφανώς, της άλλης λαϊκής ρήσης, ολίγον παραφρασμένης, "Ο θάνατός σου η προπαγάνδα μου" δεν σεμνύνεται ούτε μπροστά στον ίδιο το θάνατο. Στην δική της αξιακή λογική η ανθρώπινη ζωή αποτιμάται στην τιμή ενός εισιτηρίου.»
Σε έκτακτη εκπομπή του Mega την Κυριακή το βράδυ (για να καλύψει τα της προτάσεως δυσπιστίας), αναρωτήθηκαν κάποια στιγμή οι δημοσιογράφοι που ήταν κλεισμένοι στο στούντιο για το πλήθος που είχε συγκεντρωθεί έξω από τη Βουλή. Ρώτησαν τους ρεπόρτερ τους να μάθουν αν είναι πολλοί ή λίγοι οι συγκεντρωμένοι. Οι απαντήσεις που πήραν ήταν του είδους «αρκετοί για να μην είναι άδεια η πλατεία αλλά όχι αρκετοί για να επηρεάσουν κάποια εξέλιξη». Και κάπως έτσι πρέπει να ήταν μια και κανείς δεν ισχυρίστηκε ότι η κ. Τζάκρη πήρε την απόφασή της να περάσει στην αντιπολίτευση εξαιτίας του μεγέθους της συγκέντρωσης.
Σε σχόλιο του Τάκη Θεοδωρόπουλου για τη συγκέντρωση διαβάζω:
Πρόταση μομφής και ο αγώνας συνεχίστηκε εντός και εκτός Βουλής, στην πλατεία Συντάγματος με τους ευάριθμους οπαδούς του ΣΥΡΙΖΑ να μιμούνται τους αγανακτισμένους.
Σκέφτηκα ότι όσοι ξέρουν τις απόψεις του κ. Θεοδωρόπουλου ή τη σημασία της λέξης (με την υπόθεση αν όχι τη βεβαιότητα ότι τη γνωρίζει και ο γνωστός συγγραφέας), κατάλαβαν ότι εννοεί «ολιγάριθμοι». Συνειδητοποιούσε ωστόσο ο ίδιος, όταν την έγραφε, τον κίνδυνο να καταλάβουν το αντίθετο κάποιοι αναγνώστες του;
Σε σχόλιο του Τάκη Θεοδωρόπουλου για τη συγκέντρωση διαβάζω:
Πρόταση μομφής και ο αγώνας συνεχίστηκε εντός και εκτός Βουλής, στην πλατεία Συντάγματος με τους ευάριθμους οπαδούς του ΣΥΡΙΖΑ να μιμούνται τους αγανακτισμένους.
Σκέφτηκα ότι όσοι ξέρουν τις απόψεις του κ. Θεοδωρόπουλου ή τη σημασία της λέξης (με την υπόθεση αν όχι τη βεβαιότητα ότι τη γνωρίζει και ο γνωστός συγγραφέας), κατάλαβαν ότι εννοεί «ολιγάριθμοι». Συνειδητοποιούσε ωστόσο ο ίδιος, όταν την έγραφε, τον κίνδυνο να καταλάβουν το αντίθετο κάποιοι αναγνώστες του;