οι προβλήτες, των... ;

[sarant]

Με αφορμή τη συζήτηση με τους Κινέζους για το λιμάνι του Πειραιά, ένας φίλος έθεσε υπόψη μου τον τύπο "των προβλητών" που χρησιμοποίησε η νέα υπουργός κ. Κατσέλη. Ο καλός αυτός φίλος θεωρούσε παρατονισμό τον τύπο "των προβλητών". Εγώ δεν είμαι τόσο βέβαιος.

Πράγματι στα αρχαία, είναι η προβλής της προβλήτος και πληθυντικός οι προβλήτες των προβλήτων. Όμως το νεότερο ουσιαστικό (κι ας παραβλέψουμε τον αρσενικό τύπο), είναι η προβλήτα. Και αυτό μου φαίνεται λογικότερο να κάνει "των προβλητών", εκτός αν πάμε σε ριζική δημοτική κλίση σαν του Μακρυγιάννη, που έλεγε επίσης "των Φαναριώτων".

Το ΛΝΕΓ περιέργως δεν λέει τίποτε για τη γενική πληθυντικού (ενώ πιο κάτω για την προβοκάτσια γράφει χωργενπληθ.) ενώ το ΛΚΝ δίνει το κλιτικό παράδειγμα Ο25 (ώρα), άρα των προβλητών.

Εσείς τι λέτε; Και τι θα κάνατε αν σε κείμενο που αναθεωρούσατε βρίσκατε είτε τον ένα είτε τον άλλο τύπο (όχι και τους δύο ταυτόχρονα); Θα διορθώνατε κάποιον;

 

[Leximaniac]

Πάντως το λεξισκόπιο αναφέρει μόνο τον τύπο «προβλητών». Ισχυρότερο επιχείρημα δεν μπορώ να σου προσφέρω πλέον του τετριμμένου ότι μου ακούγεται καλύτερο το «προβλητών».

 

[tsioutsiou†]

Με αφορμή τη συζήτηση με τους Κινέζους

... κάνεις τον Κινέζο, θέλει ερώτημα;
Τώρα, αν πρέπει να πάρουμε θέση, δεν βλέπω να υπάρχει χώρος για αποκλεισμούς. Ο ίδιος νομίζω θα έλεγα κατά κανόνα "των προβλήτων" και με τη σκέψη "είναι, δεν είναι;" Σε πιο ανάποδες μέρες μπορεί να θεωρούσα το άλλο παρατονισμό, αλλιώς οκ.
Σκέφτομαι απλώς, στη δημοτική, γιατί να κλίνεται κατά το ώρα που λέει το ΛΚΝ. Το αναμενόμενο είναι κατά το σειρήνα ή λαμπάδα, οπότε των προβλήτων.

 

[Zazula]

To ΛΣΓ βάζει την προβλήτα στο κλιτικό πρότυπο Ο9 (σελίδα, ομάδα, εικόνα, μητέρα, ιδιότητα), η οποία δίνει προβλήτων.

Τώρα για την ερώτησή σου: Είτε τον έναν τύπο έβρισκα είτε τον άλλο, θα τον κοιτούσα στα λεξικά και θα διαπίστωνα κι εγώ τη διαφορά που (γι' άλλη μια φορά) παρατηρείται ανάμεσά τους. Και θα ερχόμουν κι εγώ να ρωτήσω δωμέσα.

 

[Dr Moshe]

η προβλήτα, των προβλήτων

Χαίρομαι που οι αγαπητοί φίλοι αναζήτησαν τις αναγκαίες πληροφορίες στα λεξικογραφικά έργα, τα οποία έχουν χειριστεί σωστά το ζήτημα.

Η γενική πληθυντικού είναι, αναμφισβήτητα, των προβλήτων (παροξύτονη). Το παλαιό τριτόκλιτο προβλής, -ῆτος έχει στη Νέα Ελληνική ενταχθεί στη μεγάλη πλειονότητα των ονομάτων που έχουν υποστεί ομοκατηγοριακό μεταπλασμό, δηλ. ο πληθυντικός τους εξακολουθεί να ορίζει τη μορφολογική κατηγορία τους και διατηρείται όπως ήταν στην αρχαία γλώσσα. Συνεπώς, η προβλήτα - των προβλήτων, όπως επίσης η ομάδα - των ομάδων (αρχ. ὁμάς), η ελπίδα - των ελπίδων (αρχ. ἐλπίς), η πατρίδα - των πατρίδων (αρχ. πατρίς). Ελάχιστα θηλυκά έχουν υποστεί αλλοκατηγοριακό μεταπλασμό· μπορώ πρόχειρα να σκεφτώ τα (αρχ.) ῥάχις, (ελνστ.) βρύσις, που μεταδομήθηκαν σε ράχη (πληθ. ράχες αντί ράχεις), βρύση (πληθ. βρύσες αντί βρύσεις) ήδη από τη μεσαιωνική εποχή.

Προφανώς, το πρόβλημα που παρουσιάστηκε στο θηλ. προβλήτα οφείλεται στο γεγονός ότι το μορφολογικό σχήμα του δεν είναι ιδιαίτερα συχνό (το μόνο αντίστοιχο είναι το ουσ. εσθήτα, γεν. πληθ. ασφαλώς εσθήτων), πράγμα που παρασύρει αρκετούς ομιλητές σε παρατονισμό.

Παρακαλώ δεχτείτε την καλημέρα μου.
Ευχαριστώ.

 

[Zazula]

Εμείς σας ευχαριστούμε, Dr Moshe, και ανταποδίδουμε την καλημέρα. :)

 

[nickel]

Καλημέρα σας. Βουνό οι απορίες μου. Ικανοποιητικότατη η εξήγηση τού Dr Moshe και, από το σαφέστατο «Η γενική πληθυντικού είναι, αναμφισβήτητα, των προβλήτων», γνωρίζουμε ποια είναι η απάντησή του και στο ερώτημα του sarant: «Θα διορθώναμε τον ένα από τους δύο τύπους σ’ ένα κείμενο;».

Ας σκεφτούμε όμως και αυτούς που γράφουν «των προβλητών», σε αναλογία 25 προς 1 στο διαδίκτυο. Το ΛΝΕΓ δεν τους βοηθούσε ως τώρα, αν κοίταζαν στο ΛΚΝ ή στο Λεξισκόπιο θα έπαιρναν απάντηση που θα τους δικαίωνε, στην αρχαία γραμματεία δεν υπάρχει ούτε μία γενική πληθυντικού, στο ilsp μόνο «προβλητών». Μόνο το Αναλυτικό Ορθογραφικό του Βοσταντζόγλου υπήρχε να τους οδηγήσει στην εσθήτα.

Πόσοι από εμάς διαλέγουμε τις γενικές μας αφού συμβουλευτούμε κιτάπια; Εικόνων και βελονών λέμε συνήθως επειδή έτσι τα ακούσαμε. Μήπως λοιπόν, αφού ακούσαμε τόσα προβλητών, θα πρέπει (α) να κάνουμε τα στραβά μάτια, (β) να προσθέσουμε και σ’ αυτό το πρότυπο μια κατηγορία με δύο γενικές, όπως κατάσκοπων/κατασκόπων (μεγάλη πολυτέλεια για ένα μόνο ουσιαστικό), (γ) να το μεταφέρουμε στην άλλη κατηγορία (από την Ο9 στην Ο4), (δ) να αγκαλιάσουμε το λάθος (δηλ. να γραφτεί στο λεξικό «Ο9 και καταχρ. Ο4», (ε) να λέμε «των μόλων» για να έχουμε το κεφάλι μας ήσυχο;

Το (ε), για να σκάσετε ένα χαμόγελο. Το (δ), η δική μου επιλογή (άρα και (α)).

 

[sarant]

Με πρόλαβε ο συνονόματος.
Εκτός από το γκάλοπ του γκουγκλ, που θα μπορούσε να το πει κανείς επηρεασμένο επειδή έχει πολλά πρόσφατα "προβλητών" εξαιτίας της απεργίας στον Πειραιά, έκανα κι εγώ ένα μικρό γκάλοπ ανάμεσα σε μεταφραστές συναδέλφους. Όλοι είπαν "προβλητών", διότι, βλέπετε, κι οι εσθήτες δεν είναι πολύ κοινή λέξη.

Ωστόσο, είναι ολόσωστα όσα λέει ο Δρ Μόσε.

Οπότε, προς το παρόν, δεν διορθώνω ούτε το ένα ούτε το άλλο.

 

[buccaneer]

Οπωσδήποτε των προβλήτων θα έλεγα.
Μιλάω για γλωσσικό αισθητήριο και πώς αντιμετωπίζει μια σπάνια ή αλλόκοτη λέξη.
Την επιστημονική απάντηση την έδωσε βέβαια ο Δρ Μοσέ.

Νομίζω ότι η πλειοψηφία σου, Νίκο, λέει "προβλητών" επειδή σκέφτονται, συνειδητά ή ασυνείδητα, ότι άμα κατεβάσεις τον τόνο μέσα είσαι, δεν κινδυνεύεις να στην πέσει κανένας. Λογικό για επαγγελματίες γραφιάδες (όπως είμαι κι εγώ, μην παρεξηγηθεί κανένας).

Ως προς το τελευταίο σου ερώτημα, η απάντησή μου είναι ότι δε μου αρέσει να διορθώνω.