Εθνική εορτή η έκτη Φλεβάρη, μ' ενημερώνουν αγγλική και σουηδική Βικιπαίδεια, στην (αίθρια, φαντάζομαι, τέτοιο καιρό) Νέα Ζηλανδία…
…και όχι μόνο:
Σήμερα γιορτάζουν επίσης την εθνική τους επέτειο οι Σαάμι, κατά κόσμον Λάπωνες – έστω κι αν είναι οιονεί εσφαλμένη η ονομασία.
Δυστυχώς δεν έχω τον χρόνο να κάνω την παρουσίαση που θα ήθελα… σο-αλ-τζαστ-ντρόπ σαμ λόρ [lore]!
Έχουν κάτσε καλά σημαία:
Γλωσσικά, γίνεται… χαμούλης:
(Τσάτρα-κόπι-πάτρα από Βίκη)
Για να καταλάβετε, η σουηδική Βικιπαίδεια αναφέρει ενδεικτικά ότι οι ίδιοι λένε τους εαυτούς τους sápmelaš στα βορειοσαμικά, saemie στα νοτιοσαμικά και sábme στα λούλε-σάμι (τα σαμικά, δηλαδή, με προέλευση τα μέρη που διαρρέει ο ποταμός Λούλε – χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι σήμερα εξακολουθούν να μιλιούνται μόνο εκεί).
Κι εμείς γιατί τους λέμε Λάπωνες;
Η ελληνική Βίκη κάτι παναπεί, αλλά τα άβολα σαν να τα αποσιωπά, και κάπως κλείνει τη σχετική ενότητα χαρακτηρίζοντας απλά τον όρο «εξώνυμο»… Πώς την ανοίγει, όμως;
Η διαγραφή δική μου.
Γιατί, για δείτε τι λέει η σουηδική Βικιπαίδεια:
Η ονομασία των Σαάμι που για πολύ καιρό επικρατούσε στα σουηδικά, το lappar, έχει, εκτός των σουηδικών, χρησιμοποιηθεί κυρίως στη φινλανδική και ως έναν βαθμό στη ρωσική γλώσσα. Η ετυμολογία του έχει συζητηθεί. Η σουηδική λέξη lapp σημαίνει επίσης μικρό κομμάτι ύφασμα ή δέρμα, κάτι που δεν απέχει πολύ από τη σημασία της φινλανδικής λέξης vuojalainen η οποία έχει χρησιμοποιηθεί ως ονομασία ορισμένων εθνοτικών ομάδων της Βαλτικής. Ίσως η λέξη να χρησιμοποιήθηκε αρχικά για ομάδες ψαράδων και κυνηγών εν γένει…
Και παρακάτω:
Σήμερα η ονομασία lapp θεωρείται γενικά μειωτική και διακρισιακή, κι οι γλωσσολόγοι συνιστούν να αποφεύγεται.
Οι δε Νορβηγοί τους λέγανε για πολύ καιρό Finnar, που στα σουηδικά είναι αλαφρομειωτική σλανγκ για τους… Φινλανδούς! Τρέχα γύρευε…
Τέλος, οι τάρανδοι είναι δικό τους κουμάντο:
Τσάτρα-κόπι-πάτρα, volume II:
Και παρακάτω:
Για κείνο το Cap of the North, τον τόπο ορισμένων εξ αυτών δηλαδή, έχουμε καμιά ακριβή αντιστοιχία;
Πλάκα έχει… Κάνω μια (βιαστική ομολογουμένως) αναζήτηση στη σουηδική eur-lex για Nordkalotten, και το βρίσκω σε γνωμοδότηση περί Ευρωπεριφερειών, αγγλικά North Calotte, «ελληνικά» Calotte del Norte (!), και σε ψήφισμα περί περιφερειακής πολιτικής, αγγλικά Arctic area, ελληνικά… βορειότερες περιοχές της Βορείου Ευρώπης!
…και όχι μόνο:
Σήμερα γιορτάζουν επίσης την εθνική τους επέτειο οι Σαάμι, κατά κόσμον Λάπωνες – έστω κι αν είναι οιονεί εσφαλμένη η ονομασία.
Δυστυχώς δεν έχω τον χρόνο να κάνω την παρουσίαση που θα ήθελα… σο-αλ-τζαστ-ντρόπ σαμ λόρ [lore]!
Έχουν κάτσε καλά σημαία:
Γλωσσικά, γίνεται… χαμούλης:
(Τσάτρα-κόπι-πάτρα από Βίκη)
Δεν υπάρχει μια ενιαία Σααμική γλώσσα, αλλά μια ομάδα από δέκα ξεχωριστές Σααμικές γλώσσες Sámi. Έξι από αυτές τις γλώσσες έχουν το δικό τους τρόπο γραφής. Οι Σααμικές γλώσσες είναι σχετικά στενά συνδεδεμένες, αλλά όχι αμοιβαία κατανοητές. Για παράδειγμα οι ομιλούντες τη Νοτιοσααμική δεν καταλαβαίνουν τη Βόρειοσααμική. Ιδιαιτέρως παλαιότερα αυτές οι ξεχωριστές γλώσσες αναφέρονταν ως «διαλέκτοι», αλλά σήμερα αυτό θεωρείται λανθασμένο λόγω των μεγάλων διαφορών μεταξύ τους. Οι περισσότερες Σααμικές γλώσσες ομιλούνται σε πολλές χώρες, επειδή τα γλωσσικά σύνορα δεν αντιστοιχούν στα εθνικά σύνορα.
Όλες οι Σααμικές γλώσσες είναι σε κάποιο βαθμό απειλούμενες από εξαφάνιση, κυμαινόμενες από αυτό που η UNESCO ορίζει ως «σαφώς απειλούμενες» έως »εξαφανισμένες». Αυτό οφείλεται εν μέρει σε νόμους κατά το παρελθόν, που απαγόρευαν τη χρήση των Σααμικών γλωσσών στα σχολεία και στο σπίτι στη Σουηδία και τη Νορβηγία. Οι Σααμικές γλώσσες και τα ιερά τραγούδια των Σαάμι, που λέγονται yoiks, ήταν παράνομα στη Νορβηγία από το 1773 έως το 1958. Στη συνέχεια η πρόσβαση στη διδασκαλία στις γλώσσες αυτές στο πλαίσιο της σχολικής εκπαίδευσης δεν ήταν διαθέσιμη μέχρι το 1988. Δημιουργήθηκαν ειδικά σχολεία-οικοτροφεία για να αφομοιωθούν οι Σαάμι από την κυρίαρχη κουλτούρα. Αυτά αρχικά λειτουργούσαν από ιεραποστόλους, αλλά αργότερα ελέγχονταν από την κυβέρνηση. Για παράδειγμα στη Ρωσία τα παιδιά Σαάμι απομακρύνονταν από τα σπίτια τους σε ηλικίας 1-2 ετών και επέστρεφαν όταν ήταν 15-17 ετών χωρίς να έχουν γνώση της γλώσσας και των παραδοσιακών κοινοτήτων τους. Δεν έβλεπαν όλοι οι Σαάμι τα σχολεία αρνητικά και όλα τα σχολεία δεν ήταν καταπιεστικά. Ωστόσο η απομάκρυνση από το σπίτι και η απαγόρευση ομιλίας της Σααμικής γλώσσας οδήγησε σε πολιτισμική αλλοτρίωση, απώλεια της γλώσσας και μειωμένη αυτοεκτίμηση.
Οι Σααμικές γλώσσες ανήκουν στην Ουραλική γλωσσική οικογένεια, γλωσσικά σχετιζόμενες με τη Φινλανδική, την Εσθονική και την Ουγγρική.
Για να καταλάβετε, η σουηδική Βικιπαίδεια αναφέρει ενδεικτικά ότι οι ίδιοι λένε τους εαυτούς τους sápmelaš στα βορειοσαμικά, saemie στα νοτιοσαμικά και sábme στα λούλε-σάμι (τα σαμικά, δηλαδή, με προέλευση τα μέρη που διαρρέει ο ποταμός Λούλε – χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι σήμερα εξακολουθούν να μιλιούνται μόνο εκεί).
Κι εμείς γιατί τους λέμε Λάπωνες;
Η ελληνική Βίκη κάτι παναπεί, αλλά τα άβολα σαν να τα αποσιωπά, και κάπως κλείνει τη σχετική ενότητα χαρακτηρίζοντας απλά τον όρο «εξώνυμο»… Πώς την ανοίγει, όμως;
Η λέξη Lapp (Λάπωνας) μπορεί να ανιχνευθεί στο πρωτοσουηδικό lapper, στο ισλανδικό lappir (πληθυντικός) φινλανδικής προέλευσης. Συγκρίνετε τα φινλανδικά lappalainen "Λάπωνας", Lappi "Λαπωνία" (που πιθανόν σημαίνει "ερημιά στον βορρά"), με το αρχικό νόημα να είναι άγνωστο.
Η διαγραφή δική μου.
Γιατί, για δείτε τι λέει η σουηδική Βικιπαίδεια:
Η ονομασία των Σαάμι που για πολύ καιρό επικρατούσε στα σουηδικά, το lappar, έχει, εκτός των σουηδικών, χρησιμοποιηθεί κυρίως στη φινλανδική και ως έναν βαθμό στη ρωσική γλώσσα. Η ετυμολογία του έχει συζητηθεί. Η σουηδική λέξη lapp σημαίνει επίσης μικρό κομμάτι ύφασμα ή δέρμα, κάτι που δεν απέχει πολύ από τη σημασία της φινλανδικής λέξης vuojalainen η οποία έχει χρησιμοποιηθεί ως ονομασία ορισμένων εθνοτικών ομάδων της Βαλτικής. Ίσως η λέξη να χρησιμοποιήθηκε αρχικά για ομάδες ψαράδων και κυνηγών εν γένει…
Και παρακάτω:
Σήμερα η ονομασία lapp θεωρείται γενικά μειωτική και διακρισιακή, κι οι γλωσσολόγοι συνιστούν να αποφεύγεται.
Οι δε Νορβηγοί τους λέγανε για πολύ καιρό Finnar, που στα σουηδικά είναι αλαφρομειωτική σλανγκ για τους… Φινλανδούς! Τρέχα γύρευε…
Τέλος, οι τάρανδοι είναι δικό τους κουμάντο:
Τσάτρα-κόπι-πάτρα, volume II:
[…] Το πιο γνωστό μέσο βιοπορισμού είναι η ημινομαδική εκτροφή ταράνδων. Επί του παρόντος περίπου το 10% των Σαάμι συνδέεται με την εκτροφή ταράνδων, που τους παρέχουν κρέας, γούνες και μέσο μεταφοράς. 2.800 Σαάμι δραστηριοποιούνται στην εκτροφή ταράνδων με πλήρη απασχόληση. Για παραδοσιακούς, περιβαλλοντικούς, πολιτιστικούς και πολιτικούς λόγους η εκτροφή ταράνδων επιτρέπεται νόμιμα μόνο στους Σαάμι σε ορισμένες περιοχές των Βόρειων Χωρών.
Και παρακάτω:
Σήμερα στη Νορβηγία και τη Σουηδία η εκτροφή ταράνδων προστατεύεται νόμιμα ως αποκλειστικός τρόπος ζωής των Σαάμι, έτσι ώστε μόνο τα άτομα της καταγωγής αυτής με ιστορικό οικογένειας εκτροφής ταράνδων να μπορούν να κατέχουν και, ως εκ τούτου, να μπορούν να βιοπορίζονται από ταράνδους […]
Και για φινάλε, μια απορία:Για κείνο το Cap of the North, τον τόπο ορισμένων εξ αυτών δηλαδή, έχουμε καμιά ακριβή αντιστοιχία;
Πλάκα έχει… Κάνω μια (βιαστική ομολογουμένως) αναζήτηση στη σουηδική eur-lex για Nordkalotten, και το βρίσκω σε γνωμοδότηση περί Ευρωπεριφερειών, αγγλικά North Calotte, «ελληνικά» Calotte del Norte (!), και σε ψήφισμα περί περιφερειακής πολιτικής, αγγλικά Arctic area, ελληνικά… βορειότερες περιοχές της Βορείου Ευρώπης!
Last edited:
