Πότε καθιερώθηκε το οριστικό άρθρο πριν από κύρια ονόματα;

[m_a_a_]

Απορώ που μου προκύπτει πρώτη φορά αυτή η απορία.
Κι απορώ επίσης που δεν έχει πάρει το μάτι μου σχετική κουβέντα στη Λεξιλογία (αν και λογικά υπάρχει)...

Με ρώτησε χθες κοντινός μου άνθρωπος (στα μάτια του οποίου, ας πούμε, είμαι γλωσσομαθής) αν λέμε «Τάδε έφη Γιάννης» ή «Τάδε έφη ο Γιάννης» (που δεν πρέπει να ήταν Γιάννης δηλαδή, αλλά μικρή σημασία έχει...)

Θυμήθηκα το «Τάδε έφη Ζαρατούστρα(ς)», και απάντησα ότι το λέμε σκέτο, χωρίς άρθρο, αλλά δεν ξέρω γιατί.

Μετά αναμόχλευσα κάτι αραχνοΰφαντες μνήμες από τα αρχαία του σχολείου, και σαν να θυμάμαι ότι και κει πολλές φορές εμφανίζονταν κύρια ονόματα χωρίς άρθρο από μπροστά - και μάλιστα ανεξαρτήτως πτώσης, αν τα θυμάμαι καλά...

Σήμερα ανακάλυψα ότι και ο κύριος Σαραντάκος (στο παλιό του ιστολόγιο, νομίζω) επιβεβαιώνει τις υποψίες μου:

Στα νέα ελληνικά βάζουμε πάντοτε άρθρο μπροστά από τα κύρια ονόματα, αλλά αυτό είναι μάλλον δική μας ιδιαιτερότητα· στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες, τα κύρια ονόματα εκφέρονται άναρθρα: ο Παύλος και η Μαρία, αλλά Jack and Jill, Philippe et Catherine, Hänsel und Grethel. Ακόμα και στα αρχαία ελληνικά, η χρήση των άρθρων, όχι μόνο μπροστά από κύρια ονόματα αλλά και γενικότερα, γινόταν με μεγάλη φειδώ· ρίξτε μια ματιά σε ένα αρχαίο κείμενο και θα βεβαιωθείτε.

Η απορία μου, λοιπόν, είναι: Πότε εδραιώθηκε το οριστικό άρθρο και πλέον λέμε the Yannis (που έλεγε κι ένας τουρίστας κάποτε);
Κι επίσης: Γιατί;

 

[nickel]

Θα διαβάσω αυτό απόψε για να μου λυθεί κι εμένα η απορία.

GIANNOULA GIANNOULOPOULOU: THE EMERGENCE OF THE GREEK DEFINITE ARTICLE

 

[Zazula]

Και μετά να δούμε την εξέλιξη με το διπλό οριστικό άρθρο, πριν και από το όνομα και από το επώνυμο.

 

[nickel]

Για μια εξαντλητική παρουσίαση του θέματος υπάρχει και το βιβλίο της Γιαννουλοπούλου Η ανάδυση του οριστικού άρθρου στην ελληνική και την ιταλική.

Από το οπισθόφυλλο:

Στο βιβλίο εξετάζονται συγκριτικά τα οριστικά άρθρα της ελληνικής και της ιταλικής. Η ελληνική εμφανίζει αρθρικές λειτουργίες ήδη από τα καταγεγραμμένα ομηρικά κείμενα (8ος αιώνας π.Χ.), ενώ η ιταλική περίπου από τον 8ο αιώνα μ.Χ. στο έργο La parodia della 'lex salica'. Πηγή του οριστικού άρθρου και στις δύο γλώσσες υπήρξαν οι δεικτικές αντωνυμίες.
Περιγράφονται συστηματικά οι διαφορές διαχρονικής εξέλιξης και συγχρονικής κατανομής που εμφανίζει το οριστικό άρθρο στις δύο γλώσσες και στη συνέχεια αυτές οι διαφορές ερμηνεύονται εντός της «θεωρίας της γραμματικοποίησης». Αφετηρία της ανάλυσης είναι ότι η συγχρονική κατανομή του άρθρου σε κάθε γλώσσα απαιτεί διαχρονική και πραγματολογική ερμηνεία.
Η μελέτη του οριστικού άρθρου δείχνει ότι η Γραμματική των φυσικών-ιστορικών γλωσσών δεν είναι μια a priori ολοκληρωμένη γνωστική ολότητα, αλλά συγκροτείται από τις πραγματολογικές και σημασιολογικές πιέσεις των συμφραζομένων. Αυτές ωθούν ορισμένα στοιχεία να γίνουν «αυτόματα» και «υποχρεωτικά», δηλαδή να ενταχθούν στη Γραμματική. Υπό αυτήν την έννοια, το οριστικό άρθρο συζητείται ως πρωτοτυπική περίπτωση «ανάδυσης» μιας γραμματικής κατηγορίας.

ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ ΓΛΩΣΣΩΝ

Στο βιβλίο εξετάζονται συγκριτικά τα οριστικά άρθρα της ελληνικής και της ιταλικής. Η ελληνική εμφανίζει αρθρικές λειτουργίες ήδη από τα καταγεγραμμένα ομηρικά κείμενα (8ος αιώνας π.Χ.), ενώ η ιταλική περίπου από τον 8ο αιώνα μ.Χ. στο έργο La parodia della

www.politeianet.gr

 

[Earion]

Σημειώνω εν τάχει μια παράγραφο προς το τέλος, που εντοπίζει υποχώρηση του άρθρου:

Data from everyday language in Modern Greek show occasional omission of the article.
Πάω Θεσσαλονίκη : I go to Thessaloniki , Πάω σπίτι : I go home.
It seems that the extended generalization of the article leads to its omission.

 

[Zazula]

Σημειώνω εν τάχει μια παράγραφο προς το τέλος, που εντοπίζει υποχώρηση του άρθρου:

Data from everyday language in Modern Greek show occasional omission of the article.
Πάω Θεσσαλονίκη : I go to Thessaloniki , Πάω σπίτι : I go home.
It seems that the extended generalization of the article leads to its omission.

Υποχώρηση της ανάγκης δήλωσης της εμπρόθετης αιτιατικής είναι αυτό.

 

[Χιονάτη]

Πάμε πλατεία;
ποιος το θυμάται αυτό;

 

[nickel]

Πάμε πλατεία;
ποιος το θυμάται αυτό;

Όποιος έχει τη σωστή ηλικία, θα θυμάται όχι μόνο την ατάκα του Λαζόπουλου από τους Δέκα μικρούς Μήτσους, αλλά και πώς είχαμε επαινέσει τότε την ευστοχία με την οποία κατέγραφε τη γλώσσα των νέων μέσα από τον ρόλο του Τζίμη.

 

[Χιονάτη]

Εγώ θυμάμαι τον Μπαμπινιώτη να το αιτιολογεί δημοσία, συγκρινοντάς το με το "πάμε σπίτι"

 

[nickel]

Εγώ θυμάμαι τον Μπαμπινιώτη να το αιτιολογεί δημοσία, συγκρινοντάς το με το "πάμε σπίτι"

Μα και βέβαια ήταν απόλυτα δικαιολογημένο. Και δεν ήταν και μόνο του. Πολύ νωρίτερα, υποθέτω, είπαμε «Πάμε σινεμά» και παρόμοια.

 

[Χιονάτη]

Δε διαφωνώ, απλώς με έπιασε μια ρετρομανία και το ανέφερα