Ιστορικό "microcontext" φανταστικού χαρακτήρα

[m_a_a_]

Στον τίτλο, ας πούμε ότι έγραψα ό,τι μου κατέβει, κι ο χώρος εδώ δεν ξέρω αν είναι ο κατάλληλος για την ερώτησή μου, αλλά όπως και να 'χει, αν κανείς έχει διάθεση να συνεισφέρει, θα είμαι ευγνώμων, μιας κι απ' ό,τι βλέπω πολλοί εδώ μέσα ξέρουν, εκτός από γλώσσα, και πολλή ιστορία...

Με αφορμή κάτι που γράφω τον τελευταίο καιρό, όποτε βρίσκω χρόνο, θα ήθελα να μάθω, στο περίπου έστω:

υπό ποιες προϋποθέσεις (οικονομικές, μορφωτικές, δημογραφικές αν θέλετε κλπ.), με ποια φόντα, τέλος πάντων, θα μπορούσε να 'ναι αληθοφανές το σενάριο ένας Έλληνας, ας πούμε 40άρης, κάτοικος ελληνικής επαρχίας την εποχή του εμφυλίου, να είναι ενήμερος για το περιεχόμενο δημοσιεύσεων Αμερικανικών επιστημονικών εντύπων, ας πούμε ενδεικτικά το Journal of Biological Chemistry

;​

 

[anepipsogos]

Κρίνοντας από μία ενδεικτική παράμετρο (μορφωτικό επίπεδο) και βλέποντας ότι π.χ. στη Δυτική Μακεδονία το 1951 καταγράφονται 31% «αγράμματοι ή μη δηλώσαντες παίδευσιν», πολύ κατ’ εξαίρεσιν θα μπορούσα να σκεφτώ ότι υφίσταται αληθοφανώς το ενδεχόμενο ένας σαραντάρης επαρχιώτης στον εμφύλιο να ενδεικνύει ενημερότητα σε τόσο εξειδικευμένο και μάλιστα ξενόγλωσσο επιστημονικό περιοδικό.

 

[Earion]

"Kάτοικος ελληνικής επαρχίας την εποχή του εμφυλίου"; Ούτε κατά διάνοια.
Ούτε αθηναϊκές εφημερίδες δεν κυκλοφορούσαν απρόσκοπτα στην επαρχία την εποχή του εμφυλίου.
Ξενόγλωσσα επιστημονικά περιοδικά με μεγάλη δυσκολία μπορώ να φανταστώ ότι έφταναν μέχρι τις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες (Αθήνας και Θεσσαλονίκης).

 

[m_a_a_]

Αναδιατυπώνω:

Υπό ποιες προϋποθέσεις (...), με ποια φόντα, τέλος πάντων, θα μπορούσε να 'ναι αληθοφανές το σενάριο ένας Έλληνας, ας πούμε 40άρης, κάτοικος ελληνικής επαρχίας την εποχή του εμφυλίου, να έχει πρόσφατα παρευρεθεί (με την ιδιότητα, για παράδειγμα, του επιστήμονα... Και τι επιστήμονα; Πόσοι επιστήμονες μπορεί να υπήρχαν στην επαρχία τον καιρό του εμφυλίου; Γιατροί ήταν; Ή κάτι άλλο;) σε κάποιο συνέδριο στο εξωτερικό (Πού θα ήταν το πιο πιθανό; Κ' η Ευρώπη, υποθέτω, τις πληγές τις μετρούσε τότε...) και μ' αυτόν τον τρόπο να είναι ενήμερος για το περιεχόμενο δημοσιεύσεων Αμερικανικών επιστημονικών εντύπων, ας πούμε ενδεικτικά το Journal of Biological Chemistry

;

 

[Marinos]

Ίσως, μόνο, αν αλληλογραφούσε με κάποιον στην Αθήνα ή τη Θεσσαλονίκη;

 

[AoratiMelani]

Πρέπει να είναι ντε και σώνει κάτοικος επαρχίας; Δεν μπορεί να είναι καταγωγής από την επαρχία αλλά να έχει ζήσει στο εξωτερικό ή/και να διαμένει μόνιμα στο εξωτερικό ή/και να διαμένει στην Αθήνα, αλλά να έχει βρεθεί για κάποιο διάστημα στην επαρχία λόγω κάποιας έκτακτης συνθήκης; (π.χ. αρρώστησε η μάνα του, η γιαγιά του, η θεια του, αρρώστησε ο ίδιος και πήγε να αναρρώσει, έπαθαν κόρυζα οι κότες ξερωγώ, πέθανε ο θειος του και κληρονόμησε κάτι και αναγκάστηκε να πάει να δει τα κτήματα και να μείνει για ένα διάστημα, κάτι ρε παιδί μου).

 

[m_a_a_]

Ωραία.

Πήρα ιδέες.

 

[Earion]

Κάτοικος ελληνικής επαρχίας, δηλαδή μεγαλωμένος και ενεργός επαγγελματικά στην επαρχία, πολύ δύσκολο. Μόνο οι κάτοικοι των μεγάλων αστικών κέντρων (δηλαδή των εξής δύο, Αθήνας και Θεσσαλονίκης) είχαν τη δυνατότητα.

 

[Zazula]

Μόνο αν ήταν δίδυμος που εν αγνοία του είχε δοθεί παράνομα σε άτεκνο εύπορο ζευγάρι επαρχιακής πρωτεύουσας νομού κι ο δίδυμος αδελφός του δόθηκε επίσης παράνομα σε άτεκνο ζευγάρι στις ΗΠΑ, εκεί έγινε πολύ επιτυχημένος βιολόγος και, γνωρίζοντας ότι ήταν υιοθετημένος κι ότι είχε γεννηθεί στην Ελλάδα, την επισκέπτεται αμέσως μετά το τέλος του πολέμου για να βρει τις ρίζες του. Για να μην πλατειάζω, προσπερνώ στα γρήγορα τις σκηνές ανείπωτης ψυχοσυναισθηματικής έντασης όταν στο ημιερειπωμένο παλιό μαιευτήριο παλεύει να εκμαιεύσει απ' τη διευθύντρια τι απέγινε με τους βιολογικούς γονείς και με τον δίδυμο αδελφό του. Τέλος πάντων, μαθαίνει αυτό που θέλει κι εντέλει εντοπίζει τον δίδυμο αδελφό του (άλλωστε όλοι στη μικρή πόλη τον χαιρετούνε νομίζοντας πως είναι ο αδελφός του, κι έτσι μαθαίνει και το όνομά του)· ο δε αδελφός του έκπληκτος συνειδητοποιεί πως όλη του η ζωή ήταν ένα ψέμα, καταρρέει εσωτερικά καλούμενος ταυτόχρονα να διαχειριστεί το άμεσο δέσιμο που νιώθει με τον ομοζυγωτικό του και τη βαθιά αμηχανία λόγω του σοκ τής αποκάλυψης της αλήθειας — την ώρα που καταρρέει και η χώρα γύρω επειδή [διαγράφονται εκατόν σαράντα τέσσερις λέξεις]. Για να τον βοηθήσει κάπως σε αυτό, ο δίδυμός του ο Αμερικανός, επιχειρεί να τον βοηθήσει να αφήσουν για λίγο τον ελέφαντα που βρίσκεται στο δωμάτο και να ασχοληθούν με τον μικρόκοσμο (που 'ναι όχι μόνον στο δωμάτιο αλλά παντού)· άλλωστε έχει μεν πάρει σαββατική άδεια για όλο αυτό το TLQ (twin-locating quest) αλλά σκόπευε να κάνει και peer review για δημοσιεύσεις που 'χουν υποβληθεί στο J. Biol. Chem., στο board τού οποίου είναι εξέχον μέλος — έχοντας επομένως μαζί του και τα τελευταία τεύχη τού περιοδικού, αυτά πέφτουν και στα χέρια τού Έλληνα επαρχιώτη [δίδυμου αδελφού του].

 

[m_a_a_]

ΣΑΝΑΤΟΡΙΟ ΕΛΠΙΣ
4 η ΦΑΣΗ (1945)
​

Το 1943 επιτέλους ο Αλβέρτος Σβάρτς ανακάλυψε την στρεπτομυκίνη. Το Φεβρουάριο του 1945, μετά την αποχώρηση των Βουλγάρων, σύμφωνα με την έκθεση του ιατρού Νικ. Τσίμπα «περί της Υγιεινής καταστάσεως των βουλγαροκραταθεισών επαρχιών», στο σανατόριο, νοσηλεύονταν 70 ασθενείς υπό μάλλον κακές συνθήκες, λόγω έλλειψης μέσων. Η τροφή τους αποτελείτο κατά κανόνα από λαχανικά και πλιγούρι. Το Ίδρυμα διέθετε πλήρη εγκατάσταση ακτινών Χ, αλλά η έλλειψη ακτινολογικών φιλμ και ειδικού γιατρού την καθιστούσε άχρηστη. Στην πόλη παρατηρούνταν η μεγαλύτερη αναλογία φυματίωσης από οποιαδήποτε ελληνική πόλη, καθώς υπολογιζόταν σε 40%. Παράλληλα η παιδική τραχειοβρογχική αδενοπάθεια έφθανε μέχρι 90%.

Το ίδιο έτος η ΙΕΚ [Ιατρική Εταιρία Καβάλας] επανήλθε στη Διοίκηση του σανατορίου και ξεκίνησε η αναδιοργάνωση με τη βοήθεια της UNRA (United Nations Relief and Rehabilitation Administration). Με το κλείσιμο διαφόρων κοινόχρηστων χώρων η δυναμικότητά του σε κλίνες του αυξήθηκε σε 250, τα οικονομικά όμως προβλήματα οξύνθηκαν...

1945, δηλαδή, υπήρξε νταλαβέρι μεταξύ Ελλήνων γιατρών στην Καβάλα και ΟΗΕ.
Κάπου μέσα σ' ένα τέτοιο πλαίσιο δεν θα μπορούσε να σταθεί ψιλοαληθοφανώς το σενάριο;

 

[AoratiMelani]

Ε αφού το 'χεις το σενάριο ρε μάστορα, τι ρωτάς.
Για μένα μια χαρά στέκει.
Έχουμε δει στη μικρή και στη μεγάλη οθόνη άλλα κι άλλα που όχι μόνο δεν έστεκαν, αλλά τα πήγαιναν με φορείο.

 

[Earion]

UNRRA (με δύο R).

 

[Earion]

η διαλυθείσα Γαλλοελληνική κτηματική Εταιρεία «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Α.Ε.» [δωρίζει] οικόπεδο 12.393 μ2 στη θέση «Στέρνες Βηξ»

Στέρνες Βηξ, τι είδους τοπωνύμιο είναι αυτό;

 

[Earion]

Στέρνες Βηξ, τι είδους τοπωνύμιο είναι αυτό;

Δεν είναι Στέρνες Βηξ, είναι Στέρνες Βιξ, που τελικά είναι Στέρνες Φιξ!

Αντιγράφω από το ιστολόγιο ενός Καβαλιώτη

Μέχρι το 1920 περίπου, η Καβάλα υδρεύονταν από πηγές (καϊνάκια τις έλεγαν οι παλιότεροι), από πηγάδια που υπήρχαν διάσπαρτα στην πόλη και στις αυλές των σπιτιών, αλλά και από κάποιες τεχνητές λίμνες που υπήρχαν στην περιοχή (με πιο γνωστές τις Βιξ στέρνες, που κατασκεύασε ο φιλοκαβαλιώτης βαρόνος Φιξ, πρόξενος της Αυστροουγγαρίας). Αυτές οι τεχνητές λίμνες έπαιρναν νερό από τον χείμαρρο Κάσσανδρο, που έρεε τότε στην περιοχή των Ποταμουδίων, όπως είναι γνωστότερη σήμερα και βοηθούσαν την υδροδότηση, μέχρι το 1950 περίπου.

Μερικά χρόνια αργότερα, το 1923, έγιναν κάποιες γεωτρήσεις στο Περιγιάλι και με πετρελαιοκίνητες αντλίες έφερναν νερό στην πόλη. Το 1927 στην περιοχή των Αμισιανών ανοίχτηκαν 30 περίπου πηγάδια σε μια προσπάθεια να λυθεί το πρόβλημα της λειψυδρίας στην Καβάλα, ενώ το 1937 στην ίδια περιοχή έγιναν και δυο γεωτρήσεις. Πάνω σ’ αυτές τις γεωτρήσεις χτίστηκε το πρώτο αντλιοστάσιο, κατασκευάστηκε το πρώτο δίκτυο ύδρευσης και με αντλίες της εποχής εκείνης ερχόταν το νερό στην πρώτη δεξαμενή που χτίστηκε στην πόλη, στον Άγιο Παντελεήμονα. Σήμερα οι εγκαταστάσεις αυτές λειτουργούν ως συμπληρωματικές.

Οι λεγόμενες ΒΙΞ στέρνες όπως αποτυπώθηκαν σε μια φωτογραφία εποχής.

 

[Earion]

Ψὲς τὸ βράδυ ἀπ᾿ τὴν παραλία, μπῆκα μέσα σ᾿ ἕνα ἀστικό,
νὰ μὲ πάει στὸν Προφήτη Ἠλία, τὰ παλιά τὰ στέκια μου νὰ δῶ.

Πῆγα Ποταμούδια καὶ Βὶξ στέρνες, νότα δὲν ἀκούστηκε καμιά·
πάψαν τὰ τραγούδια κι οἱ λατέρνες, λὲς καὶ ἤμουνα στὴν ἐρημιά.

Ἔκανα τὴ βόλτα μου στοῦ Τσάτσκα, ποῦ ῾ν᾿ τὰ χρόνια ἐκεῖνα τὰ παλιά,
κάθε βράδυ, λὲς καὶ ἦταν Πάσχα, ἄκουγες σαντούρια καὶ βιολιά.

Ἔφτασα στὴ στάση τοῦ Βλαμάκη, μὰ τὸ μαγαζὶ ἦταν κλειστό·
τράβηξα γραμμὴ γιὰ τοῦ Καϊνάκη, γιὰ νὰ πιῶ νερὸ νὰ δροσιστῶ.

Παράδεισο κι Ἀκρόπολη, τὰ βρῆκα γκρεμισμένα·
μπαίνω ξανὰ στὸ ἀστικό, μὲ μάτια βουρκωμένα.

Στίχοι: Σταῦρος Καραμανιώλας
Μουσική: Σταῦρος Καραμανιώλας
Ἑρμηνεία: Ἀργύρης Μπακιρτζῆς, Ἰσίδωρος Παπαδάμου καὶ Σταῦρος Καραμανιώλας


— Γειά σου, Μπάρμπα Σταύρο! Να χαρείς τα ογδόντα σου
— Γεια σου, Αργύρη μου!

 

[Earion]

Που τελικά είναι και πάλι Βιξ και όχι Φιξ.

Μέγαρο Βιξ

(Wix Mansion)

Οδός Κύπρου 8, Καβάλα 65403.

Ακριβώς στα δεξιά (ανατολικά) του Δημαρχείου βρίσκεται ένα άλλο αρχοντικό "καπνοβάρον". Αυτό χτίστηκε το 1899 (αν και ορισμένες πηγές λένε το 1906) από τον Ούγγρο βαρόνο Adolf Wix von Zsolnay.

Ο Adolf Wix (1866-1932) καταγόταν από μια εβραϊκή οικογένεια στα Καρπάθια. Ως νέος εργάστηκε για τον Peter Herzog (βλ. https://tinyurl.com/yhzst6d7 ) στη Βουδαπέστη. Στάλθηκε από τον Χέρτζογκ για να διαχειριστεί τα συμφέροντα εμπορίας καπνού της εταιρείας του στην Καβάλα, όπου σημείωσε μεγάλη επιτυχία και κέρδισε μια περιουσία.

Διορίστηκε επίσης Γενικός Πρόξενος της Αυστροουγγαρίας και το 1904 έγινε Ούγγρος βαρόνος. Παντρεύτηκε την κόρη του Χέρτζογκ και τελικά αποσύρθηκε στη Βιέννη, όπου έχτισε ένα ακόμα μεγαλύτερο αρχοντικό σαν κάστρο.

Το 1925 το αρχοντικό πουλήθηκε σε αμερικανική καπνοβιομηχανία και στη συνέχεια είχε αρκετούς άλλους ιδιοκτήτες πριν εξαγοραστεί από τον Δήμο Καβάλας.

Πλέον γνωστό ως «το μικρό δημαρχείο», περιλαμβάνει τα γραφεία δημοτικών τμημάτων όπως οι Τεχνικές Υπηρεσίες, Σχεδιασμός, Ανάπτυξη και Ψηφιακές Υπηρεσίες.

Όπως ο εργοδότης του, βαρόνος Peter Herzog, ο Adolf Wix ήταν επίσης συλλέκτης έργων τέχνης και αρχαιοτήτων. Πολλά αρχαία αντικείμενα από τη συλλογή Wix, που βρέθηκαν σε τοπικές τοποθεσίες όπως οι Φίλιπποι, η Θάσος και η Αμφίπολη, βρίσκονται τώρα στη Βιέννη, ενώ μερικά μπορείτε να δείτε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας.

Μέγαρο Βιξ

Το Μέγαρο Βιξ πουλήθηκε αρχικά στην εταιρεία American Tobacco το 1925. αργότερα πέρασε στην κατοχή της Glenn Tobacco Co, αργότερα στον τοπικό καπνέμπορο Ν. Πετρίδη και τέλος στον Δήμο Καβάλας.

«Λέγεται ότι ο διευθυντής της καπνοβιομηχανίας και επίτιμος πρόξενος της Αυστροουγγαρίας στην Καβάλα Adolf von Zsolnay Wix ανέθεσε το έργο στον «αρχιμάστορα» Γιάνγκο Σιάγκα, επειδή εντυπωσιάστηκε από τη βίλα Chateau Mon Bonheur στη Θεσσαλονίκη, η οποία χτίστηκε από τον Σιάγκα. Μια ευχαριστήρια επιστολή που έστειλε ο Wix στον Σιάγκα στις 2 Δεκεμβρίου 1899 αποδεικνύει ότι ο Σιάγκας ήταν ο αρχιτέκτονας του μεγάρου. Η προέλευση του σχεδίου ωστόσο μπορεί να εντοπιστεί στην Ουγγαρία, όπου ήδη από τη δεκαετία του 1870 παρόμοια σχέδια εμφανίζονταν σε περιοδικά αρχιτεκτονικής και είχαν ανεγερθεί διάφορα εντυπωσιακά αρχοντικά με επάλξεις. Αξίζει να αναφέρουμε ότι αριστοκρατικές οικογένειες της Ουγγαρίας χρησιμοποιούσαν την επίστεψη με επάλξεις στα αρχοντικά τους για να υποδηλώσουν την μακραίωνη ιστορία των οικογενειών τους. Είναι πιθανό η οικογένεια του βαρόνου M. L. Herzog, διάσημου συλλέκτη έργων τέχνης της εποχής, να προσπαθούσε να εκφράσει το κύρος της εταιρείας μέσα από την ανέγερση αξιοσημείωτων καλλιτεχνικά κτηρίων».

Αυτά και άλλα εντυπωσιακά για την αρχιτεκτονική και την εσωτερική διακόσμηση των μεγάρων των καπνοβιομηχάνων της Καβάλας ανακαλύπτει όποιος ενδιαφέρεται στην εξαιρετική συμβολή των Λίλας Θεοδωρίδου-Σωτηρίου και Αθηνάς Μουστάκα-Καμούρη με τίτλο «Tobacco firms and their purchasing offices in Cavalla during the first half of the 20th c.: The dissemination of the Austro-Hungarian and Swedish architectural style» που έγινε το συνέδριο: Tobacco Roads: Vienna to Kavala. Technology Transfer in the Early Twentieth Century Municipality of Kavala, Καβάλα Μουσείο Καπνού, 5-7 Ιουλίου 2013 https://tinyurl.com/yc646mhn

 

[Earion]

Ποιος ήταν ο Αυστριακός Εβραίος Adolf von Zsolnay Wix;

TWO FAMOUS GERMAN-JEWISH PUBLISHING HOUSES

Paul Zsolnay and S. Fischer

The firm of Paul Zsolnay, publishers, recently celebrated its 35th anniversary. In 1923, when Paul von Zsolnay founded his publishing house in Vienna, no publishers of repute existed in that great centre of German culture. It is true that books on science, theory of education, music and other specialist books were published there, but there was no editor for "belles lettres". Important Austrian writers like Schnitzler, Stefan Zweig, Wassermann and others all had their works brought out in Germany.

The Zsolnay-Verlag in Vienna was, therefore a bold enterprise, for which many predicted rapid failure. But fortune smiled on the new undertaking from the start. The owner of the firm, whose first publication was Franz Werfel’s novel on Verdi, very quickly succeeded in having his firm recognised as one of the leading publishing houses for novels in the German cultural sphere. He made it his aim to publish both outstanding novels by living Austrian authors and by the best-known novelists in Europe and abroad, among them works by the Nobel Prize winner Pearl S. Buck. John Galsworthy, Roger Martin du Gard, Theodor Dreiser. Graham Greene, A. J. Cronin. the entire works of Frank Thiess, the chief works of Alexander Lernet Holenia and all the works of Colette.

The Zsolnay-Verlag also had a special significance where Jewish literature was concerned, for it brought out the works of Sholom Asch for the first time in Europe. So began the triumphant career of Sholom Asch, whose books, written in Yiddish, were unknown till then to the world at large. A Jewish journalist in Vienna, Dr. Siegfried Schmitz, who knew Yiddish, undertook to translate the books of the Yiddish novelist into German—a task which he carried out in a masterly fashion. The attention of the West was drawn to the Yiddish author, whose works began to appear in English and French. Sholom Asch became a world-renowned novelist. Whatever judgment we may pass on the writings of Sholom Asch in recent years, and even if we condemn his christological books, there is no denying his spiritual stature. Nor is there any doubt that he owed his success to the firm of Zsolnay.

Who is this Paul von Zsolnay ?

Zsolnay’s Background

There once lived a Jewish family called Wix on the southern slopes of the Carpathians, in a romantically situated village of the Austria of those days. After leaving the commercial school, Adolf, the son, came to Budapest and there entered the firm of a big Jewish tobacco merchant, Herzog. While with this firm, which enjoyed a European reputation, he rose in the world. He was sent to Kavalla (then in Macedonia, now in Greece), the European tobacco-growing centre, where he represented his firm with great success.

Adolf Wix succeeded in attaining an important position and amassing great wealth. He was appointed Austro-Hungarian General Consul and elevated to the Hungarian nobility in 1906. In the meantime he married the daughter of his employer Peter Herzog, who was made a Hungarian baron in 1904.

After changing his name to Zsolnay and before the First World War, Wix left the firm and retired to Vienna. There he built himself a mansion, or, rather, a castle, in the aristocratic suburb of Hietzing, where he lived the life of a "grand seigneur". He bought a large estate near Pressburg for his elder son, Fritz, and later set up his younger son, Paul, in a publishing business, as he had always been intellectually inclined.

What were the Jewish connections of the family at this time?

The son of Baron Herzog in Budapest had married a princess from Sicily, who though poor as a church mouse, rejoiced in a splendid coat-of-arms—accompanied, however, by the blessing of the Roman Catholic Church. And since the von Zsolnays had to keep up with the Budapest relations, they adopted the Christian faith.

When the Nazis seized Czechoslovakia in 1939, Fritz von Zsolnay made great efforts to curry favour with the S.S. by pointing out that he was an elder of the Evangelical Church. This was of no avail, and he shared the fate suffered, alas, by so many Jews. Though his brother Paul succeeded in saving his own life, his publishing business fell into the hands of the Nazis.

After the Second World War, Paul von Zsolnay succeeded in resuscitating his publishing business. He did, however, transfer it to Hamburg, where its 35th anniversary was celebrated.

Πηγή: AJR Information (issued by the Association of Jewish Refugees in Great Britain), vol. XIII, no. 12, Δεκέμβριος 1958, σ. 6.

 

[m_a_a_]

Εξαιρετικά.

Βρήκα εντωμεταξύ και μια έκθεση της UNRRA με τίτλο TUBERCULOSIS IN GREECE: An Experiment in the Relief and Rehabiliation of a Country.
Του 45.
Το αρχείο κατεβαίνει αυτόματα έτσι και πατήσετε εδώ.