H ρήση στην αρχική της μορφή ανήκει στον Τόμας Γκρέι. Το ποίημά του Ode on a Distant Prospect of Eton College (1742) τελειώνει με αυτή τη στροφή:
Εκεί που η άγνοια είναι ευτυχία, η γνώση είναι αφροσύνη. [μέτρια ίσως απόδοση, για προσωρινή χρήση]
Επειδή ο ποιητής μιλάει για την ανεμελιά της νιότης και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι καλύτερο είναι να μην ξέρουν οι νέοι τι τους περιμένει, οι δύο στίχοι σημαίνουν «είναι κουταμάρα να μαθαίνεις τα πράγματα που θα είσαι ευτυχισμένος αν τα αγνοείς». Αυτό το «where» κάνει τη διαφορά και η σημερινή σύντομη εκδοχή της ρήσης, Ignorance is bliss, θα μπορούσε να παρερμηνευτεί αν γενικευτεί, αν και σε ένα διαδικτυακό λεξικό με πολλές πηγές η σημασία της είναι σαφής:
Δεν αναφερόμαστε δηλαδή σε κάποια γενικότερη άγνοια, την άγνοια που χαρακτηρίζει τον αμαθή. Ταυτόχρονα, ίσως φαίνεται άστοχος και ο παραλληλισμός με το «what you don’t know can’t hurt you» (ό,τι δεν ξέρεις, δεν μπορεί να σε βλάψει), αλλά οι Άγγλοι τον χρησιμοποιούν με την ίδια σημασία που ανέφερα παραπάνω, δηλαδή «κάποια πράγματα είναι καλύτερο να μην τα ξέρεις», και όχι σαν αντίθετη σ' αυτό που λέμε εμείς «ό,τι μαθαίνει κανείς, καλό είναι» (για να μην αναφέρω το νιτσεϊκό «ό,τι δεν με σκοτώνει με κάνει πιο δυνατό»).
Δεν έχουμε δηλαδή ύμνο στην αμάθεια ή την ημιμάθεια. Άλλωστε, ειδικότερα ο Γκρέι αυτό που λέει είναι «κάποια πράγματα είναι καλύτερο να μην τα μαθαίνουμε πριν την ώρα τους» (απορία: ο απατημένος σύζυγος να το μαθαίνει τελευταίος ή να μην το μαθαίνει καθόλου;).
Η ημιμάθεια θεωρείται από όλους κακό πράγμα και επικίνδυνο. Ο Αλεξάντερ Πόουπ είχε γράψει (στο An Essay on Criticism, 1711):
A little learning is a dang’rous thing; Drink deep, or taste not the Pierian spring. (Pierian spring = η πηγή των Μουσών στα Πιέρια)
Λιγότερη ακόμα σχέση έχει το Ignorance is bliss με τον μακαρισμό «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι» (Blessed are the poor in spirit), που αφορά τους ταπεινόφρονες, σύμφωνα με τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, ή τους βλάκες, σύμφωνα με το ΛΚΝ.
Γράφει κάποιος (μια άποψη από πολλές):
Ποιος είναι άραγε πτωχός τω πνεύματι στην πραγματικότητα και ποια η διάσταση που δίνει η Εκκλησία στην πνευματική πτωχεία; Σίγουρα πολύ διαφορετική απ' αυτή που νομίζουμε. Πτωχός στο πνεύμα δεν είναι ο ανεγκέφαλος ή ο ελλιπής σε γνώσεις ή οτιδήποτε άλλο μειωτικό της νοημοσύνης μπορούμε να φανταστούμε. Πτωχός τω πνεύματι μπορεί να είναι ο πανέξυπνος, που όμως αισθάνεται μηδαμινός μπροστά στη σοφία του Θεού. Πτωχός τω πνεύματι είναι αυτός που δεν φοβάται να σταθεί μπρος στα λάθη του και να τα σηκώσει.
Ό,τι και αν αποφασίσουν οι θεολόγοι, η φράση «πτωχός τω πνεύματι» συνήθως παρερμηνεύεται. Το λέει και το ΛΝΕΓ: για ταπεινούς και ευδίδακτους ανθρώπους (συνήθ. κατά παρερμηνεία) για άτομα μειωμένης ευφυΐας και αντιλήψεως. Το ΛΚΝ δεν επιχειρεί καν ερμηνεία: (απαρχ. έκφρ.) πτωχός τω πνεύματι, βλάκας. μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι, ευτυχισμένοι όσοι δεν καταλαβαίνουν πολλά πράγματα ή δε σκέφτονται πολύ.
Και η παράκληση (το κερασάκι): Ξέρετε να κυκλοφορεί μετάφραση αυτής της Ωδής του Γκρέι;
To each his sufferings: all are men,
Condemned alike to groan;
The tender for another's pain,
The unfeeling for his own.
Yet ah! why should they know their fate?
Since sorrow never comes too late,
And happiness too swiftly flies.
Thought would destroy their paradise.
No more; where ignorance is bliss,
'Tis folly to be wise.
Condemned alike to groan;
The tender for another's pain,
The unfeeling for his own.
Yet ah! why should they know their fate?
Since sorrow never comes too late,
And happiness too swiftly flies.
Thought would destroy their paradise.
No more; where ignorance is bliss,
'Tis folly to be wise.
Εκεί που η άγνοια είναι ευτυχία, η γνώση είναι αφροσύνη. [μέτρια ίσως απόδοση, για προσωρινή χρήση]
Επειδή ο ποιητής μιλάει για την ανεμελιά της νιότης και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι καλύτερο είναι να μην ξέρουν οι νέοι τι τους περιμένει, οι δύο στίχοι σημαίνουν «είναι κουταμάρα να μαθαίνεις τα πράγματα που θα είσαι ευτυχισμένος αν τα αγνοείς». Αυτό το «where» κάνει τη διαφορά και η σημερινή σύντομη εκδοχή της ρήσης, Ignorance is bliss, θα μπορούσε να παρερμηνευτεί αν γενικευτεί, αν και σε ένα διαδικτυακό λεξικό με πολλές πηγές η σημασία της είναι σαφής:
Not knowing something is often more comfortable than knowing it. This proverb resembles “What you don’t know cannot hurt you.” […] Prov. Not knowing is better than knowing and worrying. A: I never knew that the kid who mows our lawn has been in trouble with the police. B: Ignorance is bliss! […] I wish the newspapers would stop telling us about the dangers of eating meat. It seems to me ignorance is bliss.
Θέλω να πω ότι είναι σαφέστερη μια απόδοση όπως «κάποια πράγματα είναι καλύτερο να μην τα ξέρεις» παρά τις πιο γενικόλογες (και ίσως παρεξηγήσιμες) «η άγνοια είναι ευτυχία», «η άγνοια είναι ευλογία», «καλύτερη η άγνοια από τη γνώση» και «κατάρα η γνώση και ευλογία η άγνοια».Δεν αναφερόμαστε δηλαδή σε κάποια γενικότερη άγνοια, την άγνοια που χαρακτηρίζει τον αμαθή. Ταυτόχρονα, ίσως φαίνεται άστοχος και ο παραλληλισμός με το «what you don’t know can’t hurt you» (ό,τι δεν ξέρεις, δεν μπορεί να σε βλάψει), αλλά οι Άγγλοι τον χρησιμοποιούν με την ίδια σημασία που ανέφερα παραπάνω, δηλαδή «κάποια πράγματα είναι καλύτερο να μην τα ξέρεις», και όχι σαν αντίθετη σ' αυτό που λέμε εμείς «ό,τι μαθαίνει κανείς, καλό είναι» (για να μην αναφέρω το νιτσεϊκό «ό,τι δεν με σκοτώνει με κάνει πιο δυνατό»).
Δεν έχουμε δηλαδή ύμνο στην αμάθεια ή την ημιμάθεια. Άλλωστε, ειδικότερα ο Γκρέι αυτό που λέει είναι «κάποια πράγματα είναι καλύτερο να μην τα μαθαίνουμε πριν την ώρα τους» (απορία: ο απατημένος σύζυγος να το μαθαίνει τελευταίος ή να μην το μαθαίνει καθόλου;).
Η ημιμάθεια θεωρείται από όλους κακό πράγμα και επικίνδυνο. Ο Αλεξάντερ Πόουπ είχε γράψει (στο An Essay on Criticism, 1711):
A little learning is a dang’rous thing; Drink deep, or taste not the Pierian spring. (Pierian spring = η πηγή των Μουσών στα Πιέρια)
Λιγότερη ακόμα σχέση έχει το Ignorance is bliss με τον μακαρισμό «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι» (Blessed are the poor in spirit), που αφορά τους ταπεινόφρονες, σύμφωνα με τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, ή τους βλάκες, σύμφωνα με το ΛΚΝ.
Γράφει κάποιος (μια άποψη από πολλές):
Ποιος είναι άραγε πτωχός τω πνεύματι στην πραγματικότητα και ποια η διάσταση που δίνει η Εκκλησία στην πνευματική πτωχεία; Σίγουρα πολύ διαφορετική απ' αυτή που νομίζουμε. Πτωχός στο πνεύμα δεν είναι ο ανεγκέφαλος ή ο ελλιπής σε γνώσεις ή οτιδήποτε άλλο μειωτικό της νοημοσύνης μπορούμε να φανταστούμε. Πτωχός τω πνεύματι μπορεί να είναι ο πανέξυπνος, που όμως αισθάνεται μηδαμινός μπροστά στη σοφία του Θεού. Πτωχός τω πνεύματι είναι αυτός που δεν φοβάται να σταθεί μπρος στα λάθη του και να τα σηκώσει.
Ό,τι και αν αποφασίσουν οι θεολόγοι, η φράση «πτωχός τω πνεύματι» συνήθως παρερμηνεύεται. Το λέει και το ΛΝΕΓ: για ταπεινούς και ευδίδακτους ανθρώπους (συνήθ. κατά παρερμηνεία) για άτομα μειωμένης ευφυΐας και αντιλήψεως. Το ΛΚΝ δεν επιχειρεί καν ερμηνεία: (απαρχ. έκφρ.) πτωχός τω πνεύματι, βλάκας. μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι, ευτυχισμένοι όσοι δεν καταλαβαίνουν πολλά πράγματα ή δε σκέφτονται πολύ.
Και η παράκληση (το κερασάκι): Ξέρετε να κυκλοφορεί μετάφραση αυτής της Ωδής του Γκρέι;
