Ενδιαφέρον πρόβλημα. Λεξικά στο σπίτι έχω μόνο κάτι επίτομα, οπότε ψάχνω στο διαδίκτυο. Για τρίπληκτρο δεν βρίσκω τίποτα, αλλά ψάχνοντας για τετράπληκτρο βρήκα μια ποιητική αναφορά σε ροδιά, και η αναζήτηση για δίπληκτρο εμφάνισε
ένα ορνιθολογικό λήμμα στο γαλλοελληνικό λεξικό του Ηπίτη (1911):
Bis-ergot, οὐσ. ἀρσ. Ζωολ. Λιβαδοπέρδικα μὲ δύο πλῆκτρα ὄπισθεν τῶν ποδῶν (δίπληκτρος).
Ενδιαφέρον, αλλά ακόμα ασαφές (τουλάχιστον για κάποιον με βασικές μόνο γνώσεις βιολογίας). Αναφορές σε λιβαδοπέρδικα δεν βρίσκω εύκολα, αλλά περαιτέρω έρευνα στη γαλλική πλευρά της εξίσωσης οδηγεί από διάφορες κατευθύνσεις στο οστέινο σπιρούνι που διαθέτουν στα πόδια τους πολλά μέλη της τάξης των ορνιθομόρφων (όπως οι πετεινοί), και μεταφράζεται στα γαλλικά ως «ergot». To όνομα «bis-ergot» έδωσε ο φυσιοδίφης Κόμης του Μπυφόν στο είδος που αποκάλεσε επισήμως
Perdix bicalcarata (σημερινή ονομασία
Galloperdix bicalcarata), εμπνευσμένος και στις δύο περιπτώσεις από τα χαρακτηριστικά διπλά σπιρούνια του που μπορεί κανείς να θαυμάσει
εδώ. Το εν λόγω πτηνό εύλογα ονομάζεται στα αγγλικά
«Sri Lanka spurfowl», καθώς ζει στα πυκνά τροπικά δάση της Κεϋλάνης. Ακόμα δεν έχω καταλάβει πού ακριβώς κολλάνε τα λιβάδια.
«Πλήκτρο» λοιπόν είναι το σπιρούνι, τουλάχιστον στη ζωολογία (υπάρχει και «πτερνιστήρας» για το εξάρτημα της μπότας). Απόλυτα λογικό, μιας και προκύπτει από το ρήμα «πλήττω», αλλά δεν είχα ιδέα για τη συγκεκριμένη σημασία της λέξης· αν και θα την έβρισκα αμέσως
στο Βικιλεξικό, η ευρύτατα διαδεδομένη σύγχρονη σημασία της έχει αποκρύψει αποτελεσματικά την αρχαία. Πάντως η λέξη έχει μια χαμηλών τόνων διεθνή καριέρα, όχι μόνο στη βοτανική, όπου μας χάρισε το όνομα
«Πλέκτρανθος ο σπονδυλωτός» (
Plectranthus verticillatus), αλλά και στο μουσικό λεξιλόγιο της αγγλικής, όπου διατήρησε τη σημασία της ως το πενάκι τής κιθάρας και άλλων εγχόρδων. Από εκεί δεν είναι μεγάλη η διαδρομή ως τον Ρόουαν Άτκινσον.
Ας επιστρέψουμε όμως στο αρχικό μας θέμα: έχουν σπιρούνια τα άλογα; Μια αναζήτηση στα ελληνικά με τους όρους «άλογο» και «σπιρούνι» είναι προφανώς άχρηστη, αλλά στα αγγλικά
ήμουν λίγο πιο τυχερός. Παθήσεις των αρθρώσεων μπορούν να οδηγήσουν σε
εξόστωση, δηλαδή σε ανάπτυξη νέου οστού και σχηματισμό «σπιρουνιών», τόσο στον άνθρωπο όσο και σε άλλα ζώα. Στα άλογα το πιο ευαίσθητο σημείο για τέτοιου είδους προβλήματα φαίνεται να είναι
ο ταρσός ή πτέρνα (hock) στα πίσω πόδια, και χωρίς επέμβαση η οστεοαρθρίτιδα μπορεί να αφήσει το παθόν ζώο κουτσό.
Κι εδώ αρχίζω να σκέφτομαι πως έχω φτάσει σε αδιέξοδο... Δεν βρίσκω τη λέξη «πλήκτρο» πουθενά σε συνάρτηση με άλογα, και δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι το ύφος των παραδειγμάτων που παραθέτει η Αόρατη Μελάνη ταιριάζει με την ιδέα μικρών σπιρουνιών που θα άφηναν ένα άλογο χωλό και, ιδιαιτέρως σε παλαιότερες εποχές, ίσως οδηγούσαν σε ευθανασία. Ένα άλογο τρίπληκτρο είναι κυριολεκτικά εξαιρετικό και η ιδιαιτερότητά του εμφανής. Πρέπει να είναι κάτι άλλο. (
Και όχι αυτό.)
Μήπως το πλήκτρο, το σπιρούνι, έγινε συνώνυμο της μακράς προεξοχής; Επιστρέφοντας στην αρχή του παρόντος, η τετράπληκτρη ροδιά είχε αναφερθεί κάπου μάλλον ως αστεϊσμός: «Ροδιά μου εσύ τετράπληκτρη. Επεξήγηση: Ο γνωστός στίχος του Ο. Ελύτη, εκσυγχρονισμένος». Δεν είμαι τόσο σίγουρος για τη συμμετοχή του Ελύτη, καθώς τους στίχους για το τραγούδι «Ροδιά τετράκλωνη» διαβάζω ότι τους έγραψε ο Πάνος Κοκκινόπουλος, αλλά δεν μπορώ να πω ότι γνωρίζω σχετικά. Πάντως βλέπω πως κάποιος συσχέτισε πλήκτρο και κλώνο. Ίσως μιλάμε για άκρα.
Άλογα με τρία πόδια είναι σπάνια, και τρίποδα άλογα που να ζουν καλά είναι ακόμα σπανιότερα, ενώ η προσθήκη τεχνητού μέλους (που δεν ήταν διαθέσιμα παλαιότερα) δεν βοηθάει πάντοτε. Γίνεται, αλλά δύσκολα. Οι εναλλακτικές, άλλωστε, είναι χειρότερες. Πέντε πόδια, δηλαδή τρία μπροστά ή πίσω; Δεν νομίζω. Με εξαίρεση
αυτήν την εικόνα, το κοντινότερο αντίστοιχο που βρήκα ήταν
ένα άλογο με πολυδακτυλία σε μπροστινό πόδι. Βλέπω επίσης αστεία για το «τρίτο πόδι» επιβητόρων, εδώ όμως έχουμε να κάνουμε με φοράδα, άρα ούτε αυτό είναι. Αρχίζω να απελπίζομαι. Μήπως μιλάμε
για μιαν υπέροχη ουρά;
Για ένα λεπτό. Το βιβλίο είναι σε μετάφραση από τα ρουμανικά. Και είναι παλιό βιβλίο. Ίσως μπορώ να βρω αγγλική μετάφραση στο διαδίκτυο;
Μπορώ.
"Now you know why you should hold my bay horse with three white feet as a precious thing: for it is of the flesh and bone of the Voivod's mare, and when he neighs and grins, he brings back memories of a century that has gone and of the days of my youth. And now you can judge what sort of man I am! But let us have another round of wine and I'll start on another story I have long been wanting to tell you..."
