Λέξεις που δεν υπάρχουν σε λεξικά

[nounehis]

Είμαι περίεργος να "γνωρίσω" λέξεις που δεν υπάρχουν σε ελληνικά λεξικά (λ.χ. ΛNEΓ και ΛΚΝ) αλλά αναζητώντας τις στο διαδικτύο βρίσκει κάνεις κείμενα στα οποία αυτές υπάρχουν. Για παράδειγμα, μια λέξη που βρήκα είναι η ψιλοβελονιά την οποία συνάντησα σε φράσεις όπως κεντούν, ράβουν ψιλοβελονιά, ένα θεατρικό κέντημα περασμένο ψιλοβελονιά κάνοντας μια αναζήτηση στο Google. Παρ' όλα αυτά δεν βρήκα πουθένα να υπάρχει ένας ορισμός της τόσο στο διαδίκτυο, όσο και σε λεξικά που έχω στην διάθεσή μου. Υπάρχουν άλλες "ψιλοβελονιές" στην γλώσσα μας; Το γεγονός ότι τέτοιες λέξεις δεν υπάρχουν σε λεξικά, αλλά χρησιμοποιούνται ή καλύτερα, συναντώνται σπάνια σημαίνει ότι δεν είναι δόκιμο να τις χρησιμοποιούμε;

Ευχαριστώ. :)

 

[drsiebenmal]

Καλωσόρισες, nounehis.

Η ψιλοβελονιά είναι μια λέξη από ένα ειδικό λεξιλόγιο (του κεντήματος) και γι' αυτό δεν υπάρχει στα μεγάλα, γενικά λεξικά. Παραπέμπει στην πρακτική του κεντήματος με πολύ ψιλή βελόνα, άρα στην πολύ προσεκτική και σχολαστική δουλειά.

Πάρα πολλές «άγνωστες» λέξεις (ή δεύτερες και τρίτες σημασίες γνωστών λέξεων) ανήκουν σε ειδικά γλωσσάρια: των μαστόρων, των γιατρών, των αθλητών κ.ο.κ. αλλά λίγες από αυτές μπορούν να βρουν χώρο στα γενικά λεξικά (που αναγκαστικά έχουν περιορισμούς στην έκτασή τους). Γι' αυτό υπάρχουν και τα ειδικά λεξικά και γλωσσάρια. Ελπίζω κάποιος να μας βρει στο Διαδίκτυο ένα καλό γλωσσάρι κεντήματος (εγώ δεν τα κατάφερα, το ομολογώ).

Πολλές φορές, τέτοιες λέξεις κάνουν το άλμα και περνούν στο γενικό λεξιλόγιο, συνήθως (αλλά όχι απαραίτητα) μεταφορικά. Αν εγκατασταθούν επί μεγάλο χρονικό διάστημα ή αν περάσουν σύντομα στο λεξιλόγιο μεγάλου μέρους του πληθυσμού, συνήθως βρίσκουν τον δρόμο και για τα μεγάλα λεξικά.

Για το αν είναι δόκιμο ή όχι να τις χρησιμοποιούμε ισχύει ό,τι και για κάθε λέξη «των λεξικών». Αν είναι η σωστή και η κατάλληλη στο περιβάλλον που θέλουμε να την χρησιμοποιήσουμε, βεβαίως και χρησιμοποιείται.

Η αναζήτηση στο Google είναι ένα πολύ ισχυρό σύγχρονο εργαλείο για να εντοπίζουμε πώς χρησιμοποιείται σήμερα μια λέξη, ποιος είναι ο ορισμός της κ.λπ. Είναι μια μέθοδος που αγαπούμε πολύ κι εμείς. :)

 

[nickel]

Καλωσόρισες, nounehis.

Ωραία τα λέει ο δόκτωρ. Τα λεξικά είναι ένα εργαλείο, αλλά δεν είναι το μοναδικό, και το διαδίκτυο είναι ένα πρόσφατο και πλουσιότατο μέσο στη διάθεση όλων, αρκεί να ξέρουμε να το χρησιμοποιούμε για να αναπληρώσουμε αποτελεσματικά τα προσωπικά μας κενά.

Ειδικότερα για την ψιλοβελονιά: Κακώς δεν είναι στα λεξικά. Πάνε 50 χρόνια που ο Λευτέρης Παπαδόπουλος έβγαλε τη λέξη από το ειδικό λεξιλόγιο, αν και πιθανότατα ήδη χρησιμοποιούνταν μεταφορικά. Τραγουδήθηκε πολύ και χρησιμοποιήθηκε, όπως διαπίστωσες, πολλάκις με τη μεταφορική της σημασία. Εκεί ακριβώς πρέπει να σπεύδουν τα λεξικά: όταν οι λέξεις βγαίνουν έξω από τις ειδικές γλώσσες και περνάνε στην καθημερινή χρήση και, δυο φορές περισσότερο, αν παίρνουν μεταφορική σημασία. Βάζω όμως στοίχημα ότι θα τη δούμε σύντομα και στα λεξικά.

 

[daeman]

... Ελπίζω κάποιος να μας βρει στο Διαδίκτυο ένα καλό γλωσσάρι κεντήματος...

[h=1]Κέντημα και βελονιές[/h]

 

[sarant]

Ωραίο νήμα ξεκίνησε ο Νουνεχής.
Συμφωνώ απόλυτα με τον Νίκελ για την ψιλοβελονιά, έπρεπε να την έχουν τα λεξικά -και δεν την έχει ούτε το Χρηστικό.
Πάντως, δεν τη βρίσκω σε πολύ παλιότερα κείμενα, μόνο από τα ενενήντα και μετά.

 

[drsiebenmal]

[h=1]Κέντημα και βελονιές[/h]

Καλπάζει ο Άλτσης (να πεις ότι δεν είχα συμμετάσχει στην κουβέντα...) :)

Στο μεταξύ, παρατηρούμε ότι ούτε π.χ. στον Δρανδάκη υπάρχει η ψιλοβελονιά. Βρε μπας και είναι (αυτονόητη) λεξιπλασία του Λευτέρη και όχι βελονιά «πραγματική»; Κανείς/καμία που ξέρει από κέντημα;

 

[Alexandra]

Ε, ναι, "ψιλοβελονιά" δεν είναι ορολογία κεντήματος. Εγώ καταλαβαίνω ότι σημαίνει δύσκολη και ίσως περίπλοκη βελονιά. Μπορεί και να είναι λεξιπλασία του Λευτέρη. Μπορούμε να τον ρωτήσουμε;

 

[drsiebenmal]

Λοιπόν, στα λεξικά υπάρχει η ψιλή βελονιά, π.χ. στα παραδείγματα του λήμματος βελονιά στο ΛΚΝ (υπάρχει και στη Lexigram) -- δεν υπάρχει σε ΛΝΕΓ και Χρηστικό. Όμως, την ίδια εποχή που ο Λευτέρης Παπαδόπουλος πλέκει τους καημούς ψιλοβελονιά, ο Τσιφόρος χρησιμοποιεί τον όρο «ψιλή βελονιά» με τη σημασία της αδικίας (γλωσσάρι Τσιφόρου εδώ, μια διασκεδαστική εφαρμογή του σε πρόσφατη πολιτική συζήτηση εδώ).

Συνεπώς, αν η ψιλή βελονιά σημαίνει μεταφορικά την αδικία (ή σήμαινε κάποτε, προσωπικά αυτή τη σημασία δεν την ήξερα) και το ψιλό γαζί παραπέμπει σε κοροϊδία, εξαπάτηση, δούλεμα, δεν είναι καθόλου περίεργο αν δημιουργείται κάποια στιγμή μια νέα λέξη για την περίπλοκη και προσεκτική δουλειά.

Αν και τώρα αναρωτιέμαι για τη σημασία των στίχων του Λευτέρη Παπαδόπουλου. Λες; Μπα...

 

[sarant]

Βέβαια στο ΛΚΝ ο όρος (φαίνεται να) παρατίθεται με την κυριολεκτική του σημασία.
Όσο για τον Τσιφόρο, θα ήθελα να δω χρήση της φράσης σε σώματα κειμένων του.

 

[Earion]

Μεγαλώνοντας μαθαίνεις. Σήμερα πρωτάκουσα τη λέξη σελτεδάκια. Που δεν είναι κάτι εξωγήινο, είναι αυτό που ονομάζουμε υποσέντονο στην ειδική χρήση για μωρά. Από τα σύγχρονα λεξικά βρίσκω σχετικό λήμμα μόνο στο Υπερλεξικό και στο ΛΚΝ.

σελτές ο [seltés] Ο13 : (λαϊκότρ.) το στρώμα.
[τουρκ. şilte «λεπτό στρώμα» -ς με τροπή [si > se] ]
​

http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=σελτές&sin=all
​

Την ανακαλύπτω και στη Λεξιλογία, εδώ, και τη συζητούν στου Σαραντάκου, εδώ.

 

[dharvatis]

Μεγαλώνοντας μαθαίνεις. Σήμερα πρωτάκουσα τη λέξη σελτεδάκια. Που δεν είναι κάτι εξωγήινο, είναι αυτό που ονομάζουμε υποσέντονο στην ειδική χρήση για μωρά.

Έχω την εντύπωση ότι κάθε γονέας ακούει αυτή τη λέξη καθημερινά για περίπου έναν χρόνο και μετά δεν την ξανακούει ποτέ

 

[daeman]

Έχω την εντύπωση ότι κάθε γονέας ακούει αυτή τη λέξη καθημερινά για περίπου έναν χρόνο και μετά δεν την ξανακούει ποτέ

Έτσι. Για το υποκορισμένο (και υποαγορισμένο στην περίπτωση αυτή, ακούς, Άρη; ) σελτεδάκι τουλάχιστον.
Γιατί θεσσαλιστί ακούγεται ακόμα ο σελτές ως στρώμα, παρότι όσο πάει και σπανίζει.

 

[dharvatis]

:-D :-D :-D
Αν και Λαρισαίος στην καταγωγή, δεν θυμάμαι να το έχω ακούσει έτσι - θα ρωτήσω όμως τους γηραιότερους

 

[SBE]

Mπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι κανένας νότιος που ρώτησα δεν έχει ακούσει ποτέ αυτή τη λέξη. Τώρα, αν ξαφνικά γεμίσαμε βόρειους που έχουν αναλάβει να τροφοδοτούν με βρεφικά σεντονια όλη την Ελλάδα, ε, τί να πω!

 

[daeman]

...
Δεν ξέρω αν είναι βόρειοι ή νότιοι (παρότι η λέξη μάς ήρθε από την ανατολή, τα τουρκικά), αλλά είναι πολλοί και διάφοροι αυτοί που τα πουλάνε έτσι: https://goo.gl/LQH1mL. Ρώτησες φρέσκους γονείς; Εκεί παρεπιδημεί παράκειται. Κι εγώ το υποκορισμένο σελτεδάκι τότε το πρωτοάκουσα.

 

[SBE]

Σε αυτά που έστειλες Δαεμάνε, υπάρχει και μια σελίδα στην οποία καταφέρονται κατά των σελτεδακίων, όχι λεξιλογικά αλλά για λόγους υγιεινής και υγείας του μωρού (ότι δηλαδή η χρηση τους ανεβάζει την πιθανότητα εμφάνισης του συνδρόμου αιφνίδιου θανάτου). Ελπίζω να βοηθήσει η είδηση και στον θάνατο καθε υποκοριστικού για ό,τι έχει σχέση με παιδικά και βρεφικά είδη.

 

[Neikos]

Έτσι. Για το υποκορισμένο (και υποαγορισμένο στην περίπτωση αυτή, ακούς, Άρη; ) σελτεδάκι τουλάχιστον.
Γιατί θεσσαλιστί ακούγεται ακόμα ο σελτές ως στρώμα, παρότι όσο πάει και σπανίζει.

Τη λέξη σελτές ως στρώμα την χρησιμοποιούσαν οι καραγκούνηδες νομίζω, αλλά στην ευρύτερη περιοχή της Λάρισας που ζω, δεν θυμάμαι να έχω ακούσει κανέναν να τη λέει. Όχι ότι λέει και πολλά αυτό, αφού και το σελτεδάκι πρώτη φορά το συνάντησα σήμερα. Μάλλον είναι λέξη αποκλειστικά για όσους έχουν μωρά παιδιά.

 

[Marinos]

Συγκαταλέγομαι σε αυτούς που το έμαθαν ως βρεφομπαμπάδες (κατά το μωρομάνες) και το ξέχασαν μετά. Βόρειος δεν είμαι, αλλά η (τότε)* μωρομάνα από την οποία και το έμαθα είναι από Σάμο, δηλ. με ιδίωμα που μοιάζει με τα βόρεια, αν μη τι άλλο στο ποσοστό τουρκικών/τουρκογενών λέξεων.

*Πότε φτάνουν στο λύκειο τα μπαγάσικα!

 

[Neikos]

Γιατί θεσσαλιστί ακούγεται ακόμα ο σελτές ως στρώμα, παρότι όσο πάει και σπανίζει.

Δαεμάνε, φαίνεται πως έχεις δίκιο τελικά για τη Θεσσαλία, ρώτησα γονείς, γιαγιάδες και Σία και το ξέρανε όλοι, τους φάνηκε παράξενο που δεν το ξέρω. Ακόμα και οι αδερφές μου, που είναι μικρότερες σε ηλικία, κι αυτές το ξέρανε. Περίεργο, εγώ ούτε μια φορά δεν θυμάμαι να το άκουσα. Θα κάνω ένα γκάλοπ και σε άτομα εκτός οικογενειακού κύκλου για να το επιβεβαιώσω.