τουλούμπα

[Alexandra]

Είναι κοινή αυτή η λέξη κάπου στην Ελλάδα με την έννοια "τρόμπα"; Ομολογώ ότι δεν είχα ξανακούσει ποτέ "τουλούμπα" μ' αυτή την έννοια, μόνο γλυκό ήξερα.

 

[Zazula]

Παιδιόθεν θυμάμαι σε Ανατολική Μακεδονία και πέριξ, τουλούμπα να λέμε τη βρύση νερού με τρόμπα (=υδραντλία)!

 

[drsiebenmal]

Τι μαθαίνει κανείς σε αυτό το φόρουμ!

 

[Zazula]

Νομίζω βορείως της Λαμίας όλοι θα σας πουν ότι τουλούμπα είναι η υδραντλία — κάνοντας και τη χαρακτηριστική κίνηση με το χέρι, αν είναι κάπως μεγαλύτεροι και την έχουν προλάβει. :)

 

[Zazula]

Το Πρωίας ήδη απ' τα 1933 γράφει:
τουλούμπα [τουρκ.] αντλία, τρόμπα ǁ είδος γλυκίσματος

 

[drsiebenmal]

Στο Χρηστικό υπάρχουν επίσης και οι δύο σημασίες (στην υδραντλία με ένδειξη «παλαιότερα»).

(Και πιάσε κόκκινο!)

 

[drsiebenmal]

Το πιο ωραίο είναι ότι σύμφωνα με αυτό εδώ, στην Κύπρο λένε το γλύκισμα πόμπα (αφού tulumba = αντλία)

 

[Zazula]

Και στο ΛΚΝ (http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=τουλούμπα&dq=) και στο ΛΝΕΓ (2012) υπάρχει η σημασία "αντλία, τρόμπα", χωρίς κανέναν χρονικό προσδιορισμό για τη χρήση. Και πολύ σωστά, καθότι εγώ πχ την υδραντλία και σήμερα "τουλούμπα" θα την πω — πώς αλλιώς να την αποκαλέσω αφού έτσι την ξέρω;

 

[Marinos]

Αντιλαμβάνεστε επίσης ότι το γλυκό τουλούμπα βγαίνει από την αντλία.

 

[Earion]

Η λέξη έρχεται από τα τουρκικά. Οι πυροσβέστες στις πόλεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (Πόλη, Σμύρνη, Θεσσαλονίκη) λέγονταν τουλουμπατζήδες, και ήταν περιβόητοι νταήδες, παλικαράδες.

Εδώ, διά στόματος (γραφίδος) Δύτη των Νιπτήρων.

Λίγοι ήταν σημαίνοντα μέλη τουλούμπας (πυροσβεστικής αντλίας), ρεϊζήδες (αρχηγοί), κιοκεμτζήδες (υπαρχηγοί).

Από τις Ιστορίες του νταή Σταυρή, του Πάνου Νικολή Τζελέπη. Το βρήκα εδώ (κι αυτό από παραπομή του Δύτη).

 

[Zazula]

Αντιλαμβάνεστε επίσης ότι το γλυκό τουλούμπα βγαίνει από την αντλία.
View attachment 4826

Ναι, το κάνει ξεκάθαρο αυτό και το ΛΚΝ.

 

[Alexandra]

Η αλήθεια είναι ότι το είδα σε υπότιτλο, αλλά έχοντας δίπλα και το αγγλικό για να δω ότι έλεγε pump. Αλλιώς, δεν υπήρχε καμία περίπτωση να καταλάβω για ποιο πράγμα μιλάνε.

 

[AoratiMelani]

Η λέξη έρχεται από τα τουρκικά. Οι πυροσβέστες στις πόλεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (Πόλη, Σμύρνη, Θεσσαλονίκη) λέγονταν τουλουμπατζήδες, και ήταν περιβόητοι νταήδες, παλικαράδες.

Ακριβώς.
Εγώ τους τουλουμπατζήδες τους πρωτοσυνάντησα στη Λωξάντρα της Μαρίας Ιορδανίδου.

 

[nickel]

Και το Ετυμολογικό λέει ότι η τουρκική tulumba προήλθε από την ιταλική tromba.

Όλα τα άλλα τα έχετε πει.

 

[drsiebenmal]

Και το Ετυμολογικό λέει ότι η τουρκική tulumba προήλθε από την ιταλική tromba.

Λογικό.

Τώρα θέλω να μάθω αν το Τουλού Μπουνάρ είναι απλώς ηχητικά συγγενές ή αν υπήρχαν εκεί τίποτε αντλιοστάσια...

 

[Marinos]

Λογικό.

Τώρα θέλω να μάθω αν το Τουλού Μπουνάρ είναι απλώς ηχητικά συγγενές ή αν υπήρχαν εκεί τίποτε αντλιοστάσια...

Απλώς ηχητικά συγγενές --αλλά συγχρόνως όχι και εντελώς άσχετο νοηματικά. Dolu pınar = γεμάτη πηγή. (Υποθέτω· δεν ξέρω το μέρος)

 

[Zazula]

Πάντως στην Πετρούσα το αντλιοστάσιο του νερού ονομάζεται «Μπουνάρ Μπας» — παναπεί, αν δεν κάνω λάθος, κεφαλόβρυσο. Υπήρξαν και πολλά Μπουνάρμπασι/Μπουναρμπασί, άλλωστε (το σημερινό χωριό Κεφαλάρι Δράμας είναι ένα εξ αυτών).

 

[Marinos]

Είπαμε, νοηματικά σχετικό αλλά και ετυμολογικά άσχετο (με την τουλούμπα).

 

[Zazula]

Ναι, δεν το είπα για να στοιχειοθετήσω ετυμολογική συσχέτιση. Αλλά τα μπουνάρια έχουν συνήθως αντλιοστάσια (όπως δείχνει πχ το #17). Οπότε πιθανόν το ντολού να 'γινε τουλού υπό την παρετυμολογική επίδραση της τουλούμπας.

 

[daeman]

Νομίζω βορείως της Λαμίας όλοι θα σας πουν ότι τουλούμπα είναι η υδραντλία — κάνοντας και τη χαρακτηριστική κίνηση με το χέρι, αν είναι κάπως μεγαλύτεροι και την έχουν προλάβει. :)

+1, βέβαια. Και από τον Δημητράκο:

---

Πώς να συνδέσω μουσικά την τουλούμπα με την τρόμπα; Τη σύνδεσε ο Γκάτσος, μέσω Τρούμπας που κι αυτή από μια τρόμπα βγήκε:

Μια τρόμπα που έγινε η φημισμένη Τρούμπα
Σύμφωνα με την παράδοση, η Τρούμπα του Πειραιά πήρε την ονομασία της από μια τρόμπα (αντλία) που ήταν τοποθετημένη στην περιοχή, στη σημερινή οδό της Β΄ Μεραρχίας, κι από την οποία αντλούσαν νερό τα αγκυροβολημένα πλοία του λιμανιού του Πειραιά, αλλά κι οι αμαξάδες.

«Η Τρούμπα είναι γειτονιά του Πειραιώς και έλαβε το όνομά της από μια κοινή τρόμπα, όπου πηγαίνανε και ποτίζανε τα άλογά τους οι αραμπατζήδες και αμαξάδες του λιμανιού.»
~ Ηλίας Πετρόπουλος

http://www.e-orfeas.gr/singing/tributes/352-article352.html

Στην Αμφιάλη - Τάκης Μπίνης, Κ. Ματζόπουλος, Μ. Μαραγκόπουλος, Κ. Τσίγγος

Άλλη μια βραδιά στην Τρούμπα
αμολύσανε* καλούμπα
Αμολύσανε* καλούμπα
άλλη μια βραδιά στην Τρούμπα

Πούλαγε ζεστή τουλούμπα
κι έτσι έπεσε στη λούμπα
Έτσι έπεσε στη λούμπα
γιατί πούλαγε τουλούμπα

Ένα κι ένα κάνουν δύο
πέστε του Μιχάλη αντίο
Δύο κι ένα κάνουν τρία
Τον γραπώσαν τα θηρία

Είχα διαβάσει κάπου, κάποτε, ότι η τουλούμπα στο τραγούδι έχει άλλη σημασία, πονηρή, λόγω σχήματος —αλλά τεκμηρίωση γι' αυτό δεν έχω πια. Και ότι τα κουλουράκια με σουσάμι υπονοούν την παρθενία (γιατί με το ταρακούνημα, το σουσάμι πέφτει).

---

* έτσι στον δίσκο, αντί για το σωστό αμολήσανε. Η επίδραση του λύνω.