αρχιπέλαγος, αρτσιπέλαγο

[Earion]

1. Η λέξη αρτσιπέλαγκο είναι ιταλική. Οι Έλληνες έμαθαν να την αναγνωρίζουν αλλά δεν έμαθαν να τη χρησιμοποιούν.
2. Το πρώτο συνθετικό (αρτσι--) υπάρχει και χρησιμοποιείται στα ιταλικά: archiprete, ο πρωτοπρεσβύτερος - archivescovo ο αρχιεπίσκοπος - arcinemico ο πρωταρχικός εχθρός, the arch-enemy.
3. Η παραφθορά από ετζιοπέλαγκο σε αρτσιπέλαγκο δεν μου φαίνεται απίθανη. Έχουμε δει άλλα πολύ πιο απίθανα.
4. Το αρτσι-- το ιταλικό με το ακ το τουρκικό δεν έχουν καμία σχέση. Οι Τούρκοι ονόμασαν Ακ Ντενίζ (Άσπρη Θάλασσα) το Αιγαίο για να το αντιδιαστείλουν από τη Μαύρη Θάλασσα (Καρά Ντενίζ), όχι επειδή άκουσαν τους Ιταλούς εμπόρους να το αποκαλούν έτσι, αλλά επειδή ταίριαζε στην αντίληψή τους για το σύμπαν, το οποίο χρωματίζουν με διάφορα χρώματα που τους δίνουν αξιακό συμβολισμό (Γαλάζιοι Τούρκοι, Χρυσή Ορδή, Γαλάζια Ορδή, Ασπροπροβατάδες, Μαυροπροβατάδες, Λευκοί Ούννοι, Μαύροι Ούννοι κ.τ.τ.). Η αντίληψη αυτή για τα χρώματα έρχεται από τις Κεντρικές Στέπες της Ασίας και είναι πιθανόν επηρεασμένη από τον κινεζικό πολιτισμό. Κατ' επέκταση Ακ Ντενίζ ονομάστηκε από τους Τούρκους ολόκληρη η Μεσόγειος. (Για βιβλιογραφική τεκμηρίωση επικαλούμαι τον Δύτη).

 

[Marinos]

Η αντίληψη αυτή για τα χρώματα έρχεται από τις Κεντρικές Στέπες της Ασίας και είναι πιθανόν επηρεασμένη από τον κινεζικό πολιτισμό. Κατ' επέκταση Ακ Ντενίζ ονομάστηκε από τους Τούρκους ολόκληρη η Μεσόγειος. (Για βιβλιογραφική τεκμηρίωση επικαλούμαι τον Δύτη).

Ήμουν σίγουρος ότι το είχαμε ξανασυζητήσει, αλλά τελικά ήταν αλλού (η πηγή μου ήταν αυτή εδώ). Βρίσκω τώρα και αυτό.

Κατά τα άλλα, είχα δει έναν οθωμανικό χάρτη της Κρήτης από τα τέλη του 19ου αιώνα, όπου το Αιγαίο σημειωνόταν (σε οθωμανική γραφή) ως arşipelago, με την κρητική προφορά δηλαδή. :) Με παρόμοιο τρόπο μια κυρία τουρκοκρητικιά μου είχε δείξει ένα σχεδιάγραμμα για το σπίτι του παππού της στο Ρέθυμνο, όπου το τζαμί του Ankebut Ahmed Paşa (ανκεμπούτ=αράχνη) σημειωνόταν Ançebut, πάλι κρητικιστί δηλαδή (αντσεμπούτ).

 

[drsiebenmal]

2. Το πρώτο συνθετικό (αρτσι--) υπάρχει και χρησιμοποιείται στα ιταλικά: archiprete, ο πρωτοπρεσβύτερος - archivescovo ο αρχιεπίσκοπος - arcinemico ο πρωταρχικός εχθρός, the arch-enemy.

Επομένως, γιατί να μην είναι λόγϊα κατασκευή για να περιγράψει άλλα αρχιπέλαγα (π.χ. Καραϊβική) όταν άρχισαν να τα ανακαλύπτουν οι εξερευνητές σε Αμερική και Ασία;

(Υλικό για σενάριο ΕΦ: Ο Χριστόφορος Κολόμβος, που όπως οι πάντες γνωρίζουν ήταν Έλληνας από τη Χίο, φτάνει στην Ισπανιόλα/Κούβα και χρησιμοποιεί για το σύμπλεγμα των νησιών τον όρο αρτσιπέλαγκο προς τιμήν του πρώτου αρχιπελάγους, του Αιγαίου.)

Πλάκα κάνω με το τελευταίο. Πλάκα. Αν και.... Μπα....

 

[sarant]

Τα περί αρχιπελάγους θα άξιζε να αυτονομηθούν.

Η άποψη ότι το arcipelago είναι παραφθορά του Egeopelago είναι παλιά και τη δέχονται πολλά ιταλικά λεξικά. Ο Cortelazzo, στο Influsso Greco in Venezia (τίτλος από μνήμης) παραθέτει τύπους όπως ducha del Arcipelago (1375), duche Egeopellagi (1386), Anzopelago (1278), Lazopelago (1329) που δείχνουν ότι μπορεί από το egeo να εφτασαν στο arci.

Και το νεότερο DELI δέχεται ότι το arcipelago προέρχεται από το Αιγαίον πέλαγος con accostamento paretimologico ad arci-.

 

[drsiebenmal]

Αφού υπάρχουν τέτοιοι τύποι, όπως αυτοί που αναφέρει ο sarant, δεν φαίνεται να μπορεί να σταθούν επιφυλάξεις ως προς την πορεία από το egeo (γνωστό από τα ρωμαϊκά χρόνια) στο arci και πολύ περισσότερο, δεν έχει βάση η υποψία μου για λόγϊο κατασκεύασμα των χρόνων των μεγάλων εξερευνητών και των ανακαλύψεων.

 

[nickel]

Μεταφέρω και τα καθέκαστα του OED:

[ad. It. arcipelago, f. arci- chief, principal (arch- 4) + pélago deep, abyss, gulf, pool; cogn. w. Sp. piélago, Pg. pego, Pr. peleg:—L. pelagus (very common in med.L.), a. Gr. πέλαγος sea. In most of the langs. the word had at first the prefix in the native form: OSp. arcipielago, OPg. arcepelago, ME. archpelago, arch-sea. All exc. It. have now archi-. Cf. also arches.
   No such word occurs in ancient or mediæval Gr.; Ἀρχιπέλαγος in mod. Gr. Dicts. is introduced from western langs. Arcipelago occurs in a Treaty of 30th June 1268, between the Venetians and the emperor Michael Palaeologus: ‘Item, quod pertinet ad insulas de Arcipelago’; it is used also by Villani c 1345. It was evidently a true Italian compound like arciduca, arcipoltrone, arcifelice, suggested probably by the med.L. name of the Ægean Sea, Egeopelagus (Venetian state-papers of 1419 have still Ducatus Egeopelagi), repr. Gr. αἰγαιοπέλαγος, αἰγαῖον πέλαγος, and alluding to the vast difference in size between this and the lagoons, pools, or ponds, to which pelago was popularly applied. That it was a corruption or perversion of Egeopelago itself is less probable.]

Να τονίσω από τα παραπάνω: «It was evidently a true Italian compound ... suggested probably ... alluding to ... That it was a corruption or perversion of Egeopelago itself is less probable».

 

[Marinos]

Να συνεισφέρω αρνητικά λέγοντας ότι δεν υπάρχει ίχνος της λέξης στο περίφημο λεξικό των Tietze, Kahane & Kahane, The Lingua Franca in the Levant. Turkish Nautical Terms of Italian and Greek Origin (Urbana 1958).

 

[drsiebenmal]

Μεταφέρω και τα καθέκαστα του OED:
[...]
Να τονίσω από τα παραπάνω: «It was evidently a true Italian compound ... suggested probably ... alluding to ... That it was a corruption or perversion of Egeopelago itself is less probable».

Α! Θένκιου OED! ;)
Και Νίκελ, βεβαίως βεβαίως.

 

[sarant]

Ανεξάρτητα από την προέλευση, έχει πλάκα ότι σε παλιούς αγγλικούς πορτολάνους το Αιγαίο συχνά αναφέρεται Arches, ή arch-sea, π.χ. An island called Augusto (αγνοώ ποιο ειναι), near Paros, in the Arches

 

[Earion]

Ευχαριστώ, Δύτη. :up:

 

[daeman]

... Για την προέλευση του βιλάι...

Λεξιλογιστί: ούνα, ντούε, τρε ε κουάτρο. Βόλτε. Κι ευχαριστώ για την αφορμή για τη βόλτα.

 

[drsiebenmal]

Ενδιαφέρον φαίνεται αυτό το φόρουμ... ;)