Θα βάζατε υποσημείωση;

Ένα θέμα που με απασχολεί είναι οι υποσημειώσεις σε βιβλία που μεταφράζουμε ή που επιμελούμαστε. Εδώ έχω ένα παράδειγμα από επιμέλεια. Πρόκειται για τα απομνημονεύματα του Δροσίνη.

Ο επιμελητής βάζει κάμποσες υποσημειώσεις αν και κατ' εμέ θα έπρεπε να βάλει περισσότερες ενώ κάποιες είναι περιττές -δηλαδή όταν ο αφηγητής αναφέρει παρεμπιπτόντως ότι η τραπεζαρία της σχολής ήταν διακοσμημένη με μια ρεπροντιξιόν του Μυστικού Δείπνου του Νταβίντσι και με μια Μαντόνα του Ραφαήλ το θεωρώ περιττό -ή και κωμικό- να βάζεις υποσημείωση 7 αράδες για το ποιος ήταν ο Νταβίντσι (χωρίς αναφορά στον συγκεκριμένο πίνακα) και άλλες 8 για τον Ραφαήλ.

Αλλού οι υποσημειώσεις είναι πολύ αναγκαιότερες αλλά λείπουν. Αλλά τέλος πάντων.

Εδώ έχουμε μια περίπτωση υποσημείωσης που δεν ξέρω αν την κρίνετε απαραίτητη ή έστω χρήσιμη. Το συγκεκριμένο κεφάλαιο είναι γραμμένο το 1939 και αναφέρεται σε γεγονότα του 1876, όταν ο αφηγητής ήταν 17 χρονών.

"Η είσοδος του Βασιλικού Κήπου ήτον και τότε από την οδό Κηφισιάς" λέει ο Δροσίνης. Καμιά υποσημείωση. Θα μπορούσε να μπει μία διπλή, που να λέει ότι ο Βασιλικός Κήπος είναι ο σημερινός Εθνικός Κήπος και ότι η οδός Κηφισιάς είναι η σημερινή λεωφ. Βασ. Σοφίας. Ή θα μπορούσε να μπει μόνο για το δεύτερο. Ή και καθόλου. Στην γενιά μου, ξέρουμε από πρώτο χέρι ότι ο Εθνικός Κήπος παλιά λεγόταν Βασιλικός. Οι νεότεροι ίσως να το ξέρουν από δεύτερο χέρι (όπως ξέρουμε, μερικοί από μας, την οδό Κηφισιάς).

Λοιπόν, εσείς θα βάζατε υποσημείωση;
 
Εγώ προσωπικά δεν θα χρειαζόμουν για το πρώτο ενώ και για το δεύτερο δεν είμαι σίγουρος. Υπάρχουν πολλοί δρόμοι που έχουν διπλή ονομασία, συνήθως γιατί άλλαξαν όνομα και το νέο δεν έπιασε ή γιατί μέρος της οδού έχει αλλάξει όνομα ενώ δεν χωρίζεται με φυσικό τρόπο. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει και με την Κηφισιάς; Αντίστοιχο παράδειγμα στην Θεσσαλονίκη είναι η Κωνσταντινουπόλεως, κατά κόσμον Λαγκαδά και η Κωνσταντίνου Καραμανλή, κατά κόσμον Νέα Εγνατία.
 

SBE

¥
Ίσως για το δέυτερο μπας και μπερδευτεί κανείς. Για το πρώτο, ε, άμα είναι ανιστόρητος ο αναγνώστης ας ανοίξει κανένα άλλο βιβλίο.
 
Τη θεωρώ χρήσιμη την υποσημείωση αυτή (για τις νεότερες γενεές), πόσο μάλλον αφού πρόκειται για απομνημονεύματα και όχι για διήγημα ή μυθιστόρημα. Απαραίτητη πάντως δεν θα την έλεγα.
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Χρήσιμη, όπως λέει και ο Θέμης.

Ο ευφυής αναγνώστης θα (πρέπει να μπορεί να) κατανοήσει και από μόνος του ότι ο Βασιλικός κήπος είναι ο Εθνικός και ότι δεν μπορούσε να υπάρχει οδός Βασ. Σοφίας πριν υπάρξει βασίλισσα Σοφία και σε μια παιδευτική στιγμή επιφοίτησης να συνειδητοποιήσει ότι η Κηφισίας άρχιζε από τα τότε Ανάκτορα (και σήμερα Βουλή) και αργότερα μεταβαφτίστηκε ένα κομμάτι της (ή κάπως έτσι).
 
Τη θεωρώ χρήσιμη την υποσημείωση αυτή (για τις νεότερες γενεές), πόσο μάλλον αφού πρόκειται για απομνημονεύματα και όχι για διήγημα ή μυθιστόρημα. Απαραίτητη πάντως δεν θα την έλεγα.
Συμφωνώ επί της αρχής.

Με δεδομένο όμως ότι ήδη υπάρχουν πολλές υποσημειώσεις, και ορισμένες μάλιστα περιττές όπως είπες, μια που αναφέρουν πράγματα σίγουρα γνωστά στον μορφωμένο αναγνώστη, πρέπει να μπει και αυτή.
 
Eυχαριστώ για τις γνώμες, είναι πάντα καλό να έχει κανείς κι άλλες απόψεις.

Γιατρέ, έχεις πολλές απαιτήσεις από τον ευφυή αναγνώστη -ιδίως αν είναι νεαρός: ένας τριαντάχρονος φαρμακοποιός γιατί να παίζει στα δάχτυλα τις βασίλισσες; Άσε που το 1939 θα μπορούσε κάλλιστα να υπάρχει Βασ. Σοφίας, αφού η βασίλισσα είχε υπάρξει (πέθανε το 1932) και η βασιλεία είχε επανέλθει.

(Θα μου πεις, ένας τριαντάχρονος φαρμακοποιός πόσο πιθανό είναι να διαβάζει απομνημονεύματα Δροσίνη; Ε, όταν διανυκτερεύει).
 

drsiebenmal

HandyMod
Staff member
Άσε που το 1939 θα μπορούσε κάλλιστα να υπάρχει Βασ. Σοφίας, αφού η βασίλισσα είχε υπάρξει (πέθανε το 1932) και η βασιλεία είχε επανέλθει.
Μα δεν έγραψες ότι η περιγραφή αφορά γεγονότα του 1876; Τότε δεν θα μπορούσε. Αλλά να ένα θέμα: πότε βαφτίστηκε άραγε ο δρόμος Βασ. Σοφίας;

Απορία: γιατί επικεντρώνεσαι ειδικά στο σώμα των διανυκτερευόντων τριαντάχρονων φαρμακοποιών; :)

(Και ναι, έχω πολλές απαιτήσεις από τη νέα γενιά· με τόσα εργαλεία στα ακροδάχτυλά τους και τόση γνώση στη διάθεσή τους, τουλάχιστον να γίνουν καλύτεροι από εμάς...)
 

nickel

Administrator
Staff member
Ωραία η πληροφορία για τη Λεωφόρο. Αυτό το ίντερνετ που λέτε έχει, έτσι για αρχή, τα παρακάτω:


ΛΕΩΦΟΡΟΣ ΚΗΦΙΣΙΑΣ
Ονομάστηκε έτσι επειδή συνδέει την Αθήνα με την Κηφισιά (προάστιο της Αθήνας που πήρε το όνομά του από τον ποταμό Κηφισό, ο οποίος έχει τις πηγές του στην περιοχή). Παλαιότερα (όπως φαίνεται και από τις περιγραφές του Μ. Καραγάτση στο «Ο Θόδωρος και ο Θάνατος») η λεωφόρος Κηφισίας* έφθανε μέχρι το Σύνταγμα, αλλά αργότερα το τμήμα της λεωφόρου από τη συμβολή με τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας μέχρι το Σύνταγμα ονομάστηκε Λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας.

* Λεωφόρος Κηφισιάς θα ’πρεπε να λέγεται, όμως το «Κηφισίας» είναι κατάλοιπο από την εποχή της χούντας, η οποία προσπαθούσε να δίνει στα ονόματα ένα άρωμα αρχαιοπρέπειας. Έτσι μας έμεινε το παρατονισμένο «Κηφισίας» που τώρα πια το έχουμε συνηθίσει και το λέμε τελείως μηχανικά.

ΛΕΩΦΟΡΟΣ ΒΑΣΙΛΙΣΣΗΣ ΣΟΦΙΑΣ
Είναι η φυσική προέκταση της λεωφόρου Κηφισίας, προς το κέντρο. Η λεωφόρος πήρε το όνομα της βασίλισσας Σοφίας (1870-1932), η οποία ήταν σύζυγος του βασιλέως Κωνσταντίνου. Αρχικά ονομαζόταν «Δρόμος του Μαραθώνος», κατόπιν μετονομάστηκε σε λεωφόρο Κηφισίας και τελικά, από το τέρμα Αμπελοκήπων μέχρι και το τέλος της (στο Σύνταγμα), πήρε την ονομασία "Βασιλίσσης Σοφίας".

http://12dim-athin.att.sch.gr/3_gitonia_istoria.htm

Δεν πιστεύω ότι ισχύει η πληροφορία για τη χούντα και το ασυνίζητο της Κηφισίας. Έχω την εντύπωση ότι κυκλοφορούσα σε Κηφισίας και πριν τη χούντα. Να το ψάξουμε...



Για τις υποσημειώσεις: Ξεκινάμε από τους περιορισμούς του χώρου και της αισθητικής, και κρίνουμε, ανάλογα με τους αναγνώστες που προβλέπουμε να έχουμε. Αλλά υποσημείωση που θα έλεγε πότε η Κηφισίας έγινε Βασιλίσσης Σοφίας θα ήθελα να τη βάλω. Μαζί με μια παρατήρηση για τις παλιές γενικές που διατηρούνται στα ονόματα των δρόμων. Εκδότη, έχω χώρο;
 
Όταν λέει "στις αρχές του 20ού αιώνα" δεν μπορεί να εννοεί την τέταρτη δεκαετία του. Αλλά μάλλον τότε έγινε η μετονομασία. Αν στηριχτούμε στον Δροσίνη, που γράφει το 1939 και λέει για Κηφισιάς, ούτε τότε είχε μετονομαστεί -αλλά μπορεί να έχει γίνει η μετονομασία, κι αυτός, από κεκτημένη ταχύτητα, απλώς να κρατάει την παλιά ονομασία.
 
Eυχαριστώ για τις γνώμες, είναι πάντα καλό να έχει κανείς κι άλλες απόψεις.

Γιατρέ, έχεις πολλές απαιτήσεις από τον ευφυή αναγνώστη -ιδίως αν είναι νεαρός: ένας τριαντάχρονος φαρμακοποιός γιατί να παίζει στα δάχτυλα τις βασίλισσες; Άσε που το 1939 θα μπορούσε κάλλιστα να υπάρχει Βασ. Σοφίας, αφού η βασίλισσα είχε υπάρξει (πέθανε το 1932) και η βασιλεία είχε επανέλθει.

(Θα μου πεις, ένας τριαντάχρονος φαρμακοποιός πόσο πιθανό είναι να διαβάζει απομνημονεύματα Δροσίνη; Ε, όταν διανυκτερεύει).

Νομίζω ότι -δίχως καμμιά πρόθεση- υποτιμάς λίγο το γνωστικό επίπεδο της γενιάς μας. Ίσως και το επίπεδο των αναγνωσμάτων μας.:)
 
Νομίζω ότι -δίχως καμμιά πρόθεση- υποτιμάς λίγο το γνωστικό επίπεδο της γενιάς μας. Ίσως και το επίπεδο των αναγνωσμάτων μας.:)

E, συγνώμη τότε ;)
 
Top