Θηλυκά επίθετα σε –ις στην Ονομαστική
- Thread starter skapeti
- Start date
της επικεφαλίδος
http://www.lexigram.gr/lex/newg/επικεφαλίς#Hist0
http://www.lexigram.gr/lex/newg/επικεφαλίς#Hist0
Με την ευκαιρία, πάντως, υπάρχει και η (αδόκιμη, ακόμη) τάση να λέγεται (κι ενίοτε και να γράφεται) το «της επικεφαλούς». Περισσότερα, εδώ: http://lexilogia.gr/forum/showthread.php?1900.
Ναι λάθος!
Η επικεφαλής όμως είναι επίθετο… και από ό,τι κατάλαβα γράφεται με «η» και όχι με «ι» γιατί έτσι… δεν υπάρχει κάποιος κανόνας…
Να διατυπώσω καλύτερα την ερώτηση.
Υπάρχει κάποιος κανόνας που να μας λέει πότε ένα θηλυκό (επίθετο ή ουσιαστικό) με κατάληξη -ις στην ονομαστική, γράφεται με «ι» και πότε με «η»;
Και τελικά τι είδους κατηγορία είναι αυτά τα λόγια; Πώς ξεχωρίζω ποιο είναι λόγιο και ποιο δεν είναι;
Και γιατί υπάρχει αυτός ο διαχωρισμός;
Πώς είναι το σωστό; Της...
Η επικεφαλής, της επικεφαλής, την επικεφαλής, οι επικεφαλής, των επικεφαλής, τις επικεφαλής.
επικεφαλής (ΛΚΝ). Παρότι συχνά έχει θέση ουσιαστικού ή επιθέτου, παραμένει επίρρημα, άρα δεν κλίνεται (επισήμως, σήμερα· αν κάποτε επικρατήσει κλιτό, θα δείξει και θα δούμε).
Όχι δεν είναι. Πρώτα πρώτα είναι λέξη σύνθετη (παλαιότερα γραφόταν με δύο λέξεις: επί + κεφαλής). Κι έπειτα, από την άποψη του συντακτικού είναι καταρχήν επιρρηματικός προσδιορισμός, και στη συνέχεια, από τη στιγμή που χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει ουσιαστικό, είναι επιθετικός προσδιορισμός. Από γραμματική άποψη όμως δεν είναι επίθετο, παρόλο που μπορεί να σου φαίνεται έτσι, αφού μπορούμε να πούμε: «ο, η, το επικεφαλής + ουσιαστικό».
Όχι βέβαια. Φυσικά και υπάρχει κανόνας. Όλα τα θηλυκά ουσιαστικά που τελειώνουν σε |-is| και είναι οξύτονα (δηλαδή τονίζονται στη λήγουσα) ανήκουν στην παλιότερη μορφή της γλώσσας (αρχαία και καθαρεύουσα), γράφονται με γιώτα, και κλίνονται σε –ις, --ίδος, όπως η ελπίς, της ελπίδος, ανισοσύλλαβα. Αυτά στη νέα ελληνική έχουν αναπτύξει μια επιπλέον συλλαβή στην ονομαστική (--ίδα), κι έτσι, με την εξομάλυνσή τους έγιναν ισοσύλλαβα και πέρασαν στην πρώτη κλίση: η ελπίδα, της ελπίδας – η επικεφαλίδα, της επικεφαλίδας.
Δεν κατασκεύασε κανείς τον διαχωρισμό, η φυσική εξέλιξη της γλώσσας τα έκανε έτσι.
Θηλυκά επίθετα σε -ις είναι π.χ. άναλκις, άπατρις, άπελπις, άπολις, αυτόπτις, άφροντις, ένορχις, εύχαρις, νήστις.
Μη-οξύτονα θηλυκά ουσιαστικά σε -ις είναι π.χ. άμπωτις, δεσμώτις, εκατοντούτις, ηγέτις, θιασώτις, καλλιτέχνις, προστάτις — αλλά και τα γνωστά έξις, φύσις κλπ που 'χουν εξελιχθεί διαφορετικά.
Μη-οξύτονα θηλυκά ουσιαστικά σε -ις είναι π.χ. άμπωτις, δεσμώτις, εκατοντούτις, ηγέτις, θιασώτις, καλλιτέχνις, προστάτις — αλλά και τα γνωστά έξις, φύσις κλπ που 'χουν εξελιχθεί διαφορετικά.
...
Οξύτονα > παροξύτονα:
ακρίς > ακρίδα
πατρίς > πατρίδα
ρανίς > ρανίδα
επετηρίς > επετηρίδα
αγουρίς > αγουρίδα
ακίς > αγκίδα
Αγγλίς > Αγγλίδα, Γαλλίς > Γαλλίδα (και πολλές άλλες εθνωνυμικές -ίδες)
κ.ο.κ.
Μη οξύτονα:
καλλιτέχνις > καλλιτέχνιδα
συνεργάτις > συνεργάτιδα (και συνεργάτρια)
αμυγδαλίτις > αμυγδαλίτιδα (και πολλές άλλες -ίτιδες)
κ.ο.κ.
Μπορείς να πας στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα και να αναζητήσεις *ιδα. Τα περισσότερα που θα βρεις είναι αυτής της κατηγορίας και το διαπιστώνεις κοιτάζοντας την ετυμολογία τους.
Edit: Ζαζ, τώρα είδα το δικό σου. Για επίθετα, μια που έχουμε και νήμα: Ο φέρελπις και ο ρίψασπις.
Οξύτονα > παροξύτονα:
ακρίς > ακρίδα
πατρίς > πατρίδα
ρανίς > ρανίδα
επετηρίς > επετηρίδα
αγουρίς > αγουρίδα
ακίς > αγκίδα
Αγγλίς > Αγγλίδα, Γαλλίς > Γαλλίδα (και πολλές άλλες εθνωνυμικές -ίδες)
κ.ο.κ.
Μη οξύτονα:
καλλιτέχνις > καλλιτέχνιδα
συνεργάτις > συνεργάτιδα (και συνεργάτρια)
αμυγδαλίτις > αμυγδαλίτιδα (και πολλές άλλες -ίτιδες)
κ.ο.κ.
Μπορείς να πας στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα και να αναζητήσεις *ιδα. Τα περισσότερα που θα βρεις είναι αυτής της κατηγορίας και το διαπιστώνεις κοιτάζοντας την ετυμολογία τους.
Edit: Ζαζ, τώρα είδα το δικό σου. Για επίθετα, μια που έχουμε και νήμα: Ο φέρελπις και ο ρίψασπις.
Αφού υπάρχουν και οξύτονα και μη οξύτονα ουσιαστικά αλλά και επίθετα που στην ονομαστική τελειώνουν σε ‘’–ις’’ με ‘’ι’’... τότε το χαρακτηριστικό αυτό δεν επηρεάζει το αν το ‘’is’’ θα είναι με ‘’η’’ ή ‘’ι’’… τότε τι σημασία έχει που τονίζονται?
Ισχύει ότι όλα τα θηλυκά -επίθετα και ουσιαστικά- που στην ονομαστική τελειώνουν σε ‘’is’’ γράφονται με ‘’ι’’;
Υπάρχουν θηλυκά επίθετα ή ουσιαστικά που στην ονομαστική τελειώνουν σε -ης;
Ισχύει ότι όλα τα θηλυκά -επίθετα και ουσιαστικά- που στην ονομαστική τελειώνουν σε ‘’is’’ γράφονται με ‘’ι’’;
Υπάρχουν θηλυκά επίθετα ή ουσιαστικά που στην ονομαστική τελειώνουν σε -ης;