Στο κυριακάτικο άρθρο του στην Καθημερινή, ο Στ. Κασιμάτης παρουσίασε εν τάχει το βιβλίο Why Nations Fail (Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη;). Αντιγράφω το απόσπασμα με μεταφραστικά-ορολογικά θέματα:
[...] Για τους άλλους όμως, έχω να συστήσω ένα εξαιρετικά χρήσιμο βιβλίο, το οποίο προσφέρει ένα εξόχως διαφωτιστικό πλαίσιο για την ανάπτυξη προβληματισμών γύρω από το μέλλον της χώρας. Είναι το «Why Nations Fail» (Γιατί Αποτυγχάνουν τα Εθνη), των Νταρόν Ατζέμογλου και Τζέιμς Α. Ρόμπινσον, καθηγητών στο ΜΙΤ και το Χάρβαρντ αντιστοίχως.
Το βιβλίο κυκλοφόρησε στα αγγλικά το 2012 (ακόμη δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά), είναι όμως το προϊόν δεκαπέντε χρόνων έρευνας των δύο καθηγητών και της μεγάλης ομάδας των συνεργατών τους. Στην πρώιμη μορφή του, παρουσιάστηκε το 2010 από τους δύο συγγραφείς σε συνέδριο επί τούτω, ώστε να ληφθεί υπ’ όψιν και η αντίδραση της επιστημονικής κοινότητας στη θεωρία με την οποία οι Ατζέμογλου και Ρόμπινσον επιχειρούν να εξηγήσουν τα αίτια της ευημερίας ή της αποτυχίας των εθνών. Οι συγγραφείς απορρίπτουν προϋπάρχουσες προσεγγίσεις, που προτάσσουν τη γεωγραφική θέση, το πολιτισμικό υπόβαθρο ή την άγνοια ως παράγοντες για την ανάπτυξη ή την υπανάπτυξη, και προβάλλουν την καθοριστική σημασία του είδους και της ποιότητας των θεσμών, πολιτικών και οικονομικών.
Διακρίνουν τους θεσμούς σε δύο κατηγορίες: τους συμμετοχικούς (όρος ο οποίος νομίζω ότι αποδίδει την έννοια του «inclusive» που χρησιμοποιούν οι συγγραφείς) και τους «extractive» (λέξη για την απόδοση της οποίας στα ελληνικά δεν μπόρεσα να καταλήξω σε δόκιμο όρο). Είτε στην πολιτική είτε στην οικονομική ζωή, ως συμμετοχικούς ορίζουν τους πλουραλιστικούς θεσμούς, δηλαδή εκείνους που ανοίγουν το παιχνίδι σε κατά το δυνατόν μεγαλύτερα στρώματα της κοινωνίας και εξασφαλίζουν ίσους όρους ανταγωνισμού, ενώ ως «extractive» ορίζουν εκείνους που διέπονται από τη λογική της απόσπασης πόρων από ένα τμήμα της κοινωνίας προς όφελος κάποιου άλλου.
Το ερώτημα, βέβαια, είναι πώς και γιατί ένα έθνος διαμορφώνει θεσμούς του ενός είδους και όχι του άλλου. Οι συγγραφείς το προσεγγίζουν, εξετάζοντας εις βάθος δεκάδες συγκεκριμένες περιπτώσεις, σε ένα ιστορικό και γεωγραφικό εύρος το οποίο καθιστά το εγχείρημά τους αξιοθαύμαστο. Εξετάζουν τον ρόλο του απαραίτητου βαθμού συγκεντρωτισμού στην οργάνωση του κράτους, καθώς και τον ρόλο του απρόοπτου ή απρόβλεπτου γεγονότος (contingency) που ορίζει τις κρίσιμες καμπές (critical junctures) και δίνει κατεύθυνση στην εξελικτική πορεία (drift) των θεσμών, δημιουργώντας τον φαύλο ή τον ενάρετο κύκλο της ανάπτυξης. [...]
http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathpolitics_1_30/06/2013_506654
Συμφωνώ με την απόδοση των όρων. Ωστόσο, δίπλα στους inclusive institutions (συμμετοχικούς θεσμούς, πλουραλιστικούς θεσμούς), οι extractive institutions προβληματίζουν και άλλους στην απόδοση:
Σύμφωνα με τη βασική ιδέα του βιβλίου τα κράτη αποτυγχάνουν να παρέχουν δημόσιες υπηρεσίες, να εξασφαλίζουν την τάξη, τον νόμο και την ιδιοκτησία, να προοδεύουν, όταν έχουν θεσμούς εκμετάλλευσης («extractive» είναι ο όρος που χρησιμοποιούν) που απομυζούν τους πολλούς προς όφελος των λίγων. Αντίθετα προοδεύουν όταν έχουν ανοιχτούς, συμμετοχικούς, πλουραλιστικούς θεσμούς (ο όρος είναι «inclusive»).
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=503303
Η εξήγηση των συγγραφέων στο βιβλίο λέει:
We call such institutions, which have opposite properties to those we call inclusive, extractive economic institutions—extractive because such institutions are designed to extract incomes and wealth from one subset of society to benefit a different subset.
Ο όρος extractive χρησιμοποιείται για να περιγράψει το «extraction (=εξόρυξη) of natural resources», οπότε extractive industry είναι η εξορυκτική βιομηχανία. Εδώ η σημασία είναι «αποσπώ» (παίρνω από τους μεν για να δώσω στους δε), κάτι που δεν εμφανίζεται σαν αναδιανομή του πλούτου αλλά σαν αφαίρεση και απομύζηση. Προς το παρόν, έχω σκεφτεί τους όρους αφαιρετικοί θεσμοί και απομυζητικοί θεσμοί, αλλά δεν μου αρέσουν. Θα προτιμούσα κάτι ανάμεσα, αλλά δεν το βρήκα ακόμα. Ευτυχώς, δεν έχω αναλάβει να μεταφράσω το βιβλίο, οπότε πυροβολείτε ελευθέρως.
[...] Για τους άλλους όμως, έχω να συστήσω ένα εξαιρετικά χρήσιμο βιβλίο, το οποίο προσφέρει ένα εξόχως διαφωτιστικό πλαίσιο για την ανάπτυξη προβληματισμών γύρω από το μέλλον της χώρας. Είναι το «Why Nations Fail» (Γιατί Αποτυγχάνουν τα Εθνη), των Νταρόν Ατζέμογλου και Τζέιμς Α. Ρόμπινσον, καθηγητών στο ΜΙΤ και το Χάρβαρντ αντιστοίχως.
Το βιβλίο κυκλοφόρησε στα αγγλικά το 2012 (ακόμη δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά), είναι όμως το προϊόν δεκαπέντε χρόνων έρευνας των δύο καθηγητών και της μεγάλης ομάδας των συνεργατών τους. Στην πρώιμη μορφή του, παρουσιάστηκε το 2010 από τους δύο συγγραφείς σε συνέδριο επί τούτω, ώστε να ληφθεί υπ’ όψιν και η αντίδραση της επιστημονικής κοινότητας στη θεωρία με την οποία οι Ατζέμογλου και Ρόμπινσον επιχειρούν να εξηγήσουν τα αίτια της ευημερίας ή της αποτυχίας των εθνών. Οι συγγραφείς απορρίπτουν προϋπάρχουσες προσεγγίσεις, που προτάσσουν τη γεωγραφική θέση, το πολιτισμικό υπόβαθρο ή την άγνοια ως παράγοντες για την ανάπτυξη ή την υπανάπτυξη, και προβάλλουν την καθοριστική σημασία του είδους και της ποιότητας των θεσμών, πολιτικών και οικονομικών.
Διακρίνουν τους θεσμούς σε δύο κατηγορίες: τους συμμετοχικούς (όρος ο οποίος νομίζω ότι αποδίδει την έννοια του «inclusive» που χρησιμοποιούν οι συγγραφείς) και τους «extractive» (λέξη για την απόδοση της οποίας στα ελληνικά δεν μπόρεσα να καταλήξω σε δόκιμο όρο). Είτε στην πολιτική είτε στην οικονομική ζωή, ως συμμετοχικούς ορίζουν τους πλουραλιστικούς θεσμούς, δηλαδή εκείνους που ανοίγουν το παιχνίδι σε κατά το δυνατόν μεγαλύτερα στρώματα της κοινωνίας και εξασφαλίζουν ίσους όρους ανταγωνισμού, ενώ ως «extractive» ορίζουν εκείνους που διέπονται από τη λογική της απόσπασης πόρων από ένα τμήμα της κοινωνίας προς όφελος κάποιου άλλου.
Το ερώτημα, βέβαια, είναι πώς και γιατί ένα έθνος διαμορφώνει θεσμούς του ενός είδους και όχι του άλλου. Οι συγγραφείς το προσεγγίζουν, εξετάζοντας εις βάθος δεκάδες συγκεκριμένες περιπτώσεις, σε ένα ιστορικό και γεωγραφικό εύρος το οποίο καθιστά το εγχείρημά τους αξιοθαύμαστο. Εξετάζουν τον ρόλο του απαραίτητου βαθμού συγκεντρωτισμού στην οργάνωση του κράτους, καθώς και τον ρόλο του απρόοπτου ή απρόβλεπτου γεγονότος (contingency) που ορίζει τις κρίσιμες καμπές (critical junctures) και δίνει κατεύθυνση στην εξελικτική πορεία (drift) των θεσμών, δημιουργώντας τον φαύλο ή τον ενάρετο κύκλο της ανάπτυξης. [...]
http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathpolitics_1_30/06/2013_506654
Συμφωνώ με την απόδοση των όρων. Ωστόσο, δίπλα στους inclusive institutions (συμμετοχικούς θεσμούς, πλουραλιστικούς θεσμούς), οι extractive institutions προβληματίζουν και άλλους στην απόδοση:
Σύμφωνα με τη βασική ιδέα του βιβλίου τα κράτη αποτυγχάνουν να παρέχουν δημόσιες υπηρεσίες, να εξασφαλίζουν την τάξη, τον νόμο και την ιδιοκτησία, να προοδεύουν, όταν έχουν θεσμούς εκμετάλλευσης («extractive» είναι ο όρος που χρησιμοποιούν) που απομυζούν τους πολλούς προς όφελος των λίγων. Αντίθετα προοδεύουν όταν έχουν ανοιχτούς, συμμετοχικούς, πλουραλιστικούς θεσμούς (ο όρος είναι «inclusive»).
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=503303
Η εξήγηση των συγγραφέων στο βιβλίο λέει:
We call such institutions, which have opposite properties to those we call inclusive, extractive economic institutions—extractive because such institutions are designed to extract incomes and wealth from one subset of society to benefit a different subset.
Ο όρος extractive χρησιμοποιείται για να περιγράψει το «extraction (=εξόρυξη) of natural resources», οπότε extractive industry είναι η εξορυκτική βιομηχανία. Εδώ η σημασία είναι «αποσπώ» (παίρνω από τους μεν για να δώσω στους δε), κάτι που δεν εμφανίζεται σαν αναδιανομή του πλούτου αλλά σαν αφαίρεση και απομύζηση. Προς το παρόν, έχω σκεφτεί τους όρους αφαιρετικοί θεσμοί και απομυζητικοί θεσμοί, αλλά δεν μου αρέσουν. Θα προτιμούσα κάτι ανάμεσα, αλλά δεν το βρήκα ακόμα. Ευτυχώς, δεν έχω αναλάβει να μεταφράσω το βιβλίο, οπότε πυροβολείτε ελευθέρως.
