τσαμπάς, ο = τα μακριά μαλλιά

[drsiebenmal]

Πριν λίγες μέρες, ο sarant μου έδειξε ένα απόσπασμα από χειρόγραφο του Ηπειρώτη ποιητή Γ. Κοτζιούλα. Έλεγε:

[...] Εσύ είσαι ο γιατρός; Έβγαλε το μαχαίρι του. Θα σε σφάξω. Τον έπιασε απ’ τον τσαμπά και του έκοψε τα μαλλιά [....]

«Ξέρεις τι είναι ο τσαμπάς; Το έχεις ξανακούσει;» με ρώτησε.

Τη συζήτηση παρακολουθούσε ο και δικός μας voulagx, που πρόσφερε το δικό του λιθαράκι: «Στην Ήπειρο υπάρχουν πολλοί Τσαμπάδες, αλλά πώς να βγάλεις άκρη από το διαδίκτυο;»

Τελικά, κρυμμένα μέσα στις φούστες των μανάδων του τσάμπα και τις τσάμπα χαμένες ευκαιρίες, βρέθηκαν τρία αποσπάσματα, όλα με ηπειρώτικη προέλευση:

Γρυπή τη μύτη, το μέτωπο καθάριο και πλατύ, το γένειο μακρύ και γυρμένο κατά εμπρός λίγο και κομμένον τον τσαμπά... γράφει ο ποιητής Κώστας Κρυστάλλης για τον Σκεντέρμπεη, τον «βασιλιά των Αρβανιτών».

και από δυο δημοτικά:

Λεβέντης εροβόλαγε από ψηλή ραχούλα,
σέρνει το φέσι του στραβά και τον τσαμπά κλωσμένο
κι ο Χάρος τον αγνάντευε από ψηλή ραχούλα·
καρτερεί πάει και τόβαλε ‘ς ένα στενό σοκάκι [...]

[...] Η Αγγελική της Κούμαινας έχει άντρα παλικάρι,
σαν Έλληνας έχει τσαμπά και στήθια σα λιοντάρι... [...]

Και μια γνωστή εικόνα με τον τσαμπά ν' ανεμίζει:

Όπως πάντα, κάθε προσφορά ευπρόσδεκτη... :)

 

[nickel]

Τους πληθυντικούς ελησμόνησες!

Μαζί με τα λόγια του Τζαφέρη σταματάει κ' η πέννα μου εδώ, γιατ'
αναγιόμωσαν δάκρυα τα μάτια του δόλιου αρβανίτη. Ο Σκέντος, ο Λιούλιος
κ' οι άλλοι οι συντρόφοι τους αναδάκρυσαν παρόμοια κι αυτοί κ'
εκρέμασαν λυπητερά και παραπονεμένα μπροστά στην εικόνα τα ξέσκεπα
κεφάλια τους με τους μακριούς και μαύρους τσαμπάδες. Α! τη σκηνή
εκείνη δε θα την λησμονήσω ποτέ στη ζωή μου, καθώς και την άλλη οπ'
ακολούθησεν ύστερα.

Μη με ρωτήσετε από ποιο κείμενο είναι το παραπάνω, αλλά πάλι για τον Σκεντέρμπεη είναι. Θα το βρείτε εδώ:
http://webcache.googleusercontent.c...40-0.txt+&cd=8&hl=en&ct=clnk&client=firefox-a

Ξεφόρτωσαν ‘ςτον ίσκιο οι αγωγιάτες. Τέσσερες αγωγιάτες, ψηλοί βλάχοι, με τες άσπρες μάλλινες φορεσιές, με ξουρισμένους τους σβέρκους και τους τσαμπάδες κοντούς αρβανίτικους.
Κώστας Κρυστάλλης, Πεζογραφήματα (1894) Στα Χαλάσματα

Και συγχρόνως με την φωνήν ως δι’ ελατηρίου επήδησαν όρθια τα παλληκάρια, ετίναξαν με τας κεφαλάς τους δασείς τσαμπάδες των, εκίνησαν με το σώμα εις κλαγγήν τα τσαπράζιά των, ωσεί φοβεράν προειδοποίησιν προς τους εχθρούς, εσταυροκοπήθησαν κ' ευρέθησαν αίφνης όρθια μετά του γιγαντώδους αρχηγού των επί του εχθρικού προχώματος, ανήμεροι άγγελοι του φόνου και του ολέθρου.
Α. Καρκαβίτσα, Διηγήματα

 

[SBE]

με ξουρισμένους τους σβέρκους και τους τσαμπάδες κοντούς αρβανίτικους

Άρα η κόμη γενικότερα, όχι μόνο τα μακριά μαλλιά.

 

[daeman]

...
Σε ορεινά χωριά των Τρικάλων (βλαχοχώρια τα πιο πολλά, με μεγάλη πολιτισμική επιρροή από την Ήπειρο, που άλλωστε είναι στην άλλη πλευρά των βουνών, της Πίνδου, και οι Βλάχοι ταξίδευαν πολύ), ο τσαμπάς ήταν ακόμα διαδεδομένη λέξη πριν από καμιά 50ριά χρόνια, π.χ. στη φράση που απευθυνόταν από γιαγιάδες σε άτακτα κορίτσια (κυρίως, ευνόητα): «κάτσε καλά, μη σε πιάσω απ' τον τσαμπά!», όπως με διαβεβαίωσαν ντόπιες πριν από λίγο. Κάμποσες γιαγιάδες εξακολουθούν να τη χρησιμοποιούν κι έχει περάσει και σε νεότερες, μανάδες, και στον κάμπο, στους Καραγκούνηδες. Έχω δυο τρεις φίλες που το λένε ακόμα στα κορίτσια τους, μάλλον σαν δική τους παιδική ανάμνηση πια. Ζει, αλλά ψυχορραγεί, φολκλορικά· τον αγναντεύει ο Χάρος.

Στα βλάχικα: βα στα κάτσο ντι πέλι, σβάλια σντούκο ντιβερλίγκα = θα σε πιάσω απ' το μαλλί και θα σε φέρνω τρόγυρα.
(η απόδοση ακουστική· δεν ξέρω βλάχικα, μόνο σκόρπια σπαράγματα)

 

[Earion]

με ξουρισμένους τους σβέρκους και τους τσαμπάδες κοντούς αρβανίτικους

Την έχω ξαναβάλει εδώ.

 

[bernardina]

με ξουρισμένους τους σβέρκους και τους τσαμπάδες κοντούς αρβανίτικους
Την έχω ξαναβάλει εδώ.

Άντε, βρε Εαρίωνα, και έπαθα ένα ντεζαβί μόλις τον είδα!