Μου αρέσουν αυτοί που ρωτούν αθώα αθώα για τα πιο λυσσαλέα εριζόμενα ζητήματα. Η προφορά των αρχαίων ελληνικών είναι ένα από αυτά, ελάχιστα λιγότερο διαμφισβητούμενο από, φερειπείν, την ακριβή φύση (ανθρώπινη ή θεϊκή) του Κυρίου και Σωτήρος μας Ιησού Χριστού. Ένα καλό βιβλίο για ν' αρχίσεις θα ήταν το
Vox graeca του Allen.
Πάντως, ό,τι και να διαβάσεις, όποιον και ν' ακούσεις, να ξέρεις ότι ένα πράγμα ισχύει πέρα από κάθε αμφιβολία: η προφορά των αρχαίων ελληνικών (όπως και κάθε γλώσσας άλλωστε) περνούσε φάσεις και υφίστατο αλλαγές από αιώνα σε αιώνα. Επομένως, όταν μιλάμε για προφορά πρέπει να προσδιορίζουμε και την περίοδο. Άλλο πράγμα η προφορά της εποχής της σύνθεσης της επικής ποίησης ("ομηρική") και διακριτά άλλο η προφορά της κλασικής εποχής (που μην ξεχνάς ότι τις χωρίζουν τέσσερις αιώνες) --για να μην προχωρήσουμε στην ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή όπου οι αλλαγές είναι βαθιές και δομικές.
Όποιος λοιπόν επιχειρεί να ανασυστήσει την προφορά της αρχαίας ελληνικής πρέπει να τα έχει αυτά υπόψη του και σ' αυτό το σημείο εγείρονται οι πρώτες αντιρρήσεις για τους καλοπροαίρετους εκείνους που έφτιαξαν τα βιντεάκια: αναμιγνύουν προφορές από διάφορες φάσεις. Για παράδειγμα, όπως παρατήρησες κι εσύ, άλλοτε προφέρουν το δασύ πνεύμα κι άλλοτε όχι (σημειωτέον ότι και τα δασέα σύμφωνα χ, φ, θ χρειάζονται δασύτητα κατά την εκφορά --δασύ ήταν και το "ρ"). Οι δίφθογγοι άλλαξαν πολύ από την "ομηρική" προφορά μέχρι την κλασική, παράδειγμα το "ου", που στην "ομηρική" προφερόταν "οου" και στην κλασική κάτι σαν κλειστό "ο". Αλλά ας μην συνεχίσω, αν ενδιαφέρεσαι έχεις μπροστά σου πολύ ψωμί.
Επιπλέον η απαγγελία της ποίησης είναι από μόνη της άκρως απαιτητική. Ένας που κομπιάζει στην ανάγνωση, που αποκρυπτογραφεί ό,τι βλέπει μπροστά του γραμμένο λες και είναι κορεάτικα, δεν μπορεί να μεταδώσει παρά τη σκιά του πράγματος. Από τα πιο ενοχλητικά στα βιντεάκια είναι οι παρατονισμοί --και δεν μιλώ για το φευγαλέο και άπιαστο για μας κυματισμό της περισπωμένης, όπου η φωνή καλείται να ανέβει και να κατέβει σε μια συλλαβή λες και τραγουδάει όπερα.
Και μια τελευταία δυσκολία: το μέτρο. Όταν απαγγέλλει κανείς αρχαία ελληνική ποίηση, πρέπει να καταλαβαίνει τα μέτρα (πράγμα δύσκολο, ελάχιστοι πλέον μπορούν να το κάνουν αυτό στην εποχή μας), και να τα τηρεί. Σε βεβαιώνω ότι είναι εντελώς από άλλο κόσμο η εμπειρία να ακούσεις απαγγελία ποίησης με μέτρο. Θεωρώ μια από τις πιο ευλογημένες στιγμές στη ζωή μου όταν άκουσα έναν παλιό πανεπιστημιακό δάσκαλο, τον Ιωάννη Κακριδή, να απαγγέλλει λίγους στίχους --τραγωδία (Πέρσες) και κωμωδία-- για να δώσει ενδεικτικά μια γεύση.
Τώρα θα πω και κάτι με τον κίνδυνο να παρεξηγηθώ ότι κάνω πνεύμα ή ότι μειώνω μια καλή προσπάθεια από αναίτια ζήλεια: πιο πολύ απόλαυσα τον ζωναράδικο σκοπό που παίζει η φλογέρα, είναι πιο γνήσιος. Έγινα κακός. Ζητώ συγγνώμη.
