Σε ένα μικρό νησί στα δωδεκάνησα στα μέσα της δεκαετίας του 1960 δύο μαθητές του εξατάξιου τότε γυμνασίου εντόπισαν μία παραμελημένη κατοικία όπου μέσα της υπήρχε ένας θησαυρός αξίας, βιβλία. Βιβλία κάθε λογής από τα κλασσικά έργα των αρχαίων Ελλήνων και Λατίνων συγγραφέων σε μυθιστορήματα μέχρι βιβλία ιατρικής. Αποφάσισαν λοιπόν να “δανειστούν” κάποια και μέσα σε αυτά βρισκόταν και το μυθιστόρημα του Waldemar Bonsels, η Μάγια η Μέλισσα με την μετάφραση να έχει αποδοθεί από τον Νίκο Καζαντζάκη.
Σε αυτό το σημείο θα ανοίξω μια παρένθεση την οποία θεωρώ απαραίτητη διότι για όσους δεν έχουν γνωρίσει τη Μάγια τη Μέλισσα από το βιβλίο του Bonsels θα έχουν την εικόνα της από το γνωστό κινούμενο σχέδιο που δημιουργήθηκε το 1975 και προβάλεται έως και τις μέρες μας. Η τηλεοπτική μεταφορά της μικρής μέλισσας ελάχιστες ομοιότητες έχει με το βιβλίο, εξόν από το τίτλο και ορισμένων προσώπων που έχουν διατηρηθεί. Η τηλεοπτική Μάγια έχει αποκτήσει συμπρωταγωνιστή έναν κηφήνα, ο οποίος δεν αναφέρεται στο βιβλίο, και μαζί μπλέκουν σε διάφορες παιδικές περιπέτειες στο γνωστό τόνο των παιδικών σειρών εκείνης της πρώιμης ακόμη περιόδου. Αυτό φυσικά δεν απέτρεψε την τηλεοπτική σειρά να αποκτήσει επιτυχία και να μεταγλωτιστεί σε 42 γλώσσες, εκ των οποίων και τα ελληνικά. Στην μικρή οθόνη η Μάγια έχει απογυμνωθεί από τα πολιτικά και κοινωνικά μηνύματα του βιβλίου τα οποία σε σημεία μου θύμισαν τον μινιμαλισμό και συμβολισμό του “Μικρού Πρίγκιπα”. Η τηλεοπτική Μάγια λοιπόν κατάφερε να καθαιρέσει την λογοτεχνική και πιστεύω ως ένα βαθμό να την παραγκωνίσει.
Κλείνω την παρένθεση και θα επιστρέψω σε εκείνους τους μαθητές που διάβασαν και αγάπησαν το βιβλίο χωρίς όμως ποτέ να μάθουν το πως τελειώνει, ο λόγος; Το βιβλίο που είχαν στα χέρια τους είχε κάτι λιγότερες από τις διακόσιες περίπου σελίδες του και ακόμη χειρότερα αυτές που έλειπαν ήταν οι τελευταίες. Πέρασαν τα χρόνια και σε μια συζήτηση τους άκουσα που αναφέρθηκαν στο συμβάν λέγοντας πως ήταν κρίμα να μην έχουν τις τελευταίες σελίδες ενός παιδικού βιβλίου που τους κράτησε συντροφιά και τους άγγιξε. Σιωπηλά πήρα την απόφαση να το βρώ, δεν θα ήταν και τόσο δύσκολο πίστευα όχι μόνο επειδή η Μάγια είναι γνωστή και εμπορική αλλά ακόμη περισσότερο επειδή είναι μια μετάφραση του πολύ δημοφιλούς Καζαντζάκη. Και όμως όσο και εαν ρώτησα σε βιβλιοπωλεία το μόνο που είχαν να μου δείξουν ήταν τετράδια ζωγραφικής για παιδιά με την τηλεοπτική έκδοση της Μάγια. Επόμενη λύση ήταν το πιστό μου google όπου το μόνο που βρήκα ήταν πως υπήρχε ένα αντίτυπο της μετάφρασης του Καζαντζάκη... προς δημοπρασία... στην Αθήνα... το 2008. Τελικά κατέφυγα στη λύση της μετάφρασης στην αγγλική (το πρωτότυπο βρίσκεται στην γερμανική), την οποία παρέδοσα στους νοσταλγούς των περιπετειών της μικρής μέλισσας. Γνώριζα όμως ότι ήταν αυτό δεν αρκετό, όχι λόγω μόνο του ότι το κείμενο δεν είναι στην ελληνική αλλά και η απουσία της προσωπικότητας του μεταφραστή. Αξίζει να αναφέρω στη μετάφραση του Καζαντζάκη σε ένα σημείο όπου μια μύγα αφηγείται με κομπασμό πως γνωρίζει τους ανθρώπους σε εξαιρετικό βαθμό αφού έμαθε να πετάει “ανάμεσα στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη” ενώ ο Γερμανός Bonsels αναφέρει τους Schiller και Goethe!
Ο Καζαντζάκης έβαλε την δική του πινελιά και αυτός είναι ο λόγος που θα ήθελα να έχω την έκδοση της μετάφρασής του, που όμως αδυνατώ να εντοπίσω. Γνωρίζω ότι εκδόθηκε το 1931 από τις εκδόσεις “Ελευθερουδάκης” αλλά μήπως κάποιος γνωρίζει για κάποια επανέκδοση ή αν έστω κυκλοφορεί κάποια πειρατική έκδοση της σε ebook; Πάντως μου προκαλεί εντύπωση πως υπάρχει εύρος εκδόσεων στην αγγλική και στην Ελλάδα να έχει γίνει μια τόσο αξιόλογη μετάφραση και αυτή τη στιγμή τα βιβλιοπωλεία να έχουν μόνο “Χρωμοσελίδες – Μάγια η μέλισσα”.
Παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα από την μετάφραση των Adele Szold Seltzer και Arthur Guiterma:
Puck went on with his story.
"It took a long time for me to get to understand their language.Now at last I know what they want. It isn't much, because they usually say the same thing every day."
"I can scarcely believe it," said Maya. "Why, they have so many interests, and think so many things, and do so many things. Cassandra told me that they build cities so big that you can't fly round them in one day, towers as high as the nuptial flight of our queen, houses that float on the water, and houses that glide across the country on two narrow silver paths and go faster than birds."
"Wait a moment!" said Puck energetically. "Who is Cassandra? Who is she, if I may make so bold as to ask? Well?"
"Oh, she was my teacher."
"Teacher!" repeated Puck contemptuously. "Probably also a bee. Who but a bee would overestimate human beings like that? Your Miss Cassandra, or whatever her name is, doesn't know her history. Those cities and towers and other human devices you speak of are none of them any good to us. Who would take such an impractical view of the world as you do? If you don't accept the premise that the earth is dominated by the flies, that the flies are the most widespread and most important race on earth, you'll scarcely get a real knowledge of the world."
Puck took a few excited zigzag turns on the leaf and pulled at his head, to Maya's intense concern. However, the little bee had observed by this time that there wasn't much sense to be got out of his head any way.
"Do you know how you can tell I am right?" asked Puck, rubbing his hands together as if to tie them in a knot. "Count the number of people and the number of flies in any room. The result will surprise you."
"You may be right. But that's not the point."
"Do you think I was born this year?" Puck demanded all of a sudden.
"I don't know."
"I passed through a winter," Puck announced, all pride. "My experiences date back to the ice age. In a sense they take me through the ice age. That's why I'm here. I'm here to recuperate."
Ευχαριστώ για το χρόνο σας, καλές γιορτές σε όλους! :)
Σε αυτό το σημείο θα ανοίξω μια παρένθεση την οποία θεωρώ απαραίτητη διότι για όσους δεν έχουν γνωρίσει τη Μάγια τη Μέλισσα από το βιβλίο του Bonsels θα έχουν την εικόνα της από το γνωστό κινούμενο σχέδιο που δημιουργήθηκε το 1975 και προβάλεται έως και τις μέρες μας. Η τηλεοπτική μεταφορά της μικρής μέλισσας ελάχιστες ομοιότητες έχει με το βιβλίο, εξόν από το τίτλο και ορισμένων προσώπων που έχουν διατηρηθεί. Η τηλεοπτική Μάγια έχει αποκτήσει συμπρωταγωνιστή έναν κηφήνα, ο οποίος δεν αναφέρεται στο βιβλίο, και μαζί μπλέκουν σε διάφορες παιδικές περιπέτειες στο γνωστό τόνο των παιδικών σειρών εκείνης της πρώιμης ακόμη περιόδου. Αυτό φυσικά δεν απέτρεψε την τηλεοπτική σειρά να αποκτήσει επιτυχία και να μεταγλωτιστεί σε 42 γλώσσες, εκ των οποίων και τα ελληνικά. Στην μικρή οθόνη η Μάγια έχει απογυμνωθεί από τα πολιτικά και κοινωνικά μηνύματα του βιβλίου τα οποία σε σημεία μου θύμισαν τον μινιμαλισμό και συμβολισμό του “Μικρού Πρίγκιπα”. Η τηλεοπτική Μάγια λοιπόν κατάφερε να καθαιρέσει την λογοτεχνική και πιστεύω ως ένα βαθμό να την παραγκωνίσει.
Κλείνω την παρένθεση και θα επιστρέψω σε εκείνους τους μαθητές που διάβασαν και αγάπησαν το βιβλίο χωρίς όμως ποτέ να μάθουν το πως τελειώνει, ο λόγος; Το βιβλίο που είχαν στα χέρια τους είχε κάτι λιγότερες από τις διακόσιες περίπου σελίδες του και ακόμη χειρότερα αυτές που έλειπαν ήταν οι τελευταίες. Πέρασαν τα χρόνια και σε μια συζήτηση τους άκουσα που αναφέρθηκαν στο συμβάν λέγοντας πως ήταν κρίμα να μην έχουν τις τελευταίες σελίδες ενός παιδικού βιβλίου που τους κράτησε συντροφιά και τους άγγιξε. Σιωπηλά πήρα την απόφαση να το βρώ, δεν θα ήταν και τόσο δύσκολο πίστευα όχι μόνο επειδή η Μάγια είναι γνωστή και εμπορική αλλά ακόμη περισσότερο επειδή είναι μια μετάφραση του πολύ δημοφιλούς Καζαντζάκη. Και όμως όσο και εαν ρώτησα σε βιβλιοπωλεία το μόνο που είχαν να μου δείξουν ήταν τετράδια ζωγραφικής για παιδιά με την τηλεοπτική έκδοση της Μάγια. Επόμενη λύση ήταν το πιστό μου google όπου το μόνο που βρήκα ήταν πως υπήρχε ένα αντίτυπο της μετάφρασης του Καζαντζάκη... προς δημοπρασία... στην Αθήνα... το 2008. Τελικά κατέφυγα στη λύση της μετάφρασης στην αγγλική (το πρωτότυπο βρίσκεται στην γερμανική), την οποία παρέδοσα στους νοσταλγούς των περιπετειών της μικρής μέλισσας. Γνώριζα όμως ότι ήταν αυτό δεν αρκετό, όχι λόγω μόνο του ότι το κείμενο δεν είναι στην ελληνική αλλά και η απουσία της προσωπικότητας του μεταφραστή. Αξίζει να αναφέρω στη μετάφραση του Καζαντζάκη σε ένα σημείο όπου μια μύγα αφηγείται με κομπασμό πως γνωρίζει τους ανθρώπους σε εξαιρετικό βαθμό αφού έμαθε να πετάει “ανάμεσα στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη” ενώ ο Γερμανός Bonsels αναφέρει τους Schiller και Goethe!
Ο Καζαντζάκης έβαλε την δική του πινελιά και αυτός είναι ο λόγος που θα ήθελα να έχω την έκδοση της μετάφρασής του, που όμως αδυνατώ να εντοπίσω. Γνωρίζω ότι εκδόθηκε το 1931 από τις εκδόσεις “Ελευθερουδάκης” αλλά μήπως κάποιος γνωρίζει για κάποια επανέκδοση ή αν έστω κυκλοφορεί κάποια πειρατική έκδοση της σε ebook; Πάντως μου προκαλεί εντύπωση πως υπάρχει εύρος εκδόσεων στην αγγλική και στην Ελλάδα να έχει γίνει μια τόσο αξιόλογη μετάφραση και αυτή τη στιγμή τα βιβλιοπωλεία να έχουν μόνο “Χρωμοσελίδες – Μάγια η μέλισσα”.
Παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα από την μετάφραση των Adele Szold Seltzer και Arthur Guiterma:
Puck went on with his story.
"It took a long time for me to get to understand their language.Now at last I know what they want. It isn't much, because they usually say the same thing every day."
"I can scarcely believe it," said Maya. "Why, they have so many interests, and think so many things, and do so many things. Cassandra told me that they build cities so big that you can't fly round them in one day, towers as high as the nuptial flight of our queen, houses that float on the water, and houses that glide across the country on two narrow silver paths and go faster than birds."
"Wait a moment!" said Puck energetically. "Who is Cassandra? Who is she, if I may make so bold as to ask? Well?"
"Oh, she was my teacher."
"Teacher!" repeated Puck contemptuously. "Probably also a bee. Who but a bee would overestimate human beings like that? Your Miss Cassandra, or whatever her name is, doesn't know her history. Those cities and towers and other human devices you speak of are none of them any good to us. Who would take such an impractical view of the world as you do? If you don't accept the premise that the earth is dominated by the flies, that the flies are the most widespread and most important race on earth, you'll scarcely get a real knowledge of the world."
Puck took a few excited zigzag turns on the leaf and pulled at his head, to Maya's intense concern. However, the little bee had observed by this time that there wasn't much sense to be got out of his head any way.
"Do you know how you can tell I am right?" asked Puck, rubbing his hands together as if to tie them in a knot. "Count the number of people and the number of flies in any room. The result will surprise you."
"You may be right. But that's not the point."
"Do you think I was born this year?" Puck demanded all of a sudden.
"I don't know."
"I passed through a winter," Puck announced, all pride. "My experiences date back to the ice age. In a sense they take me through the ice age. That's why I'm here. I'm here to recuperate."
Ευχαριστώ για το χρόνο σας, καλές γιορτές σε όλους! :)
