Άνω και κάτω τελεία: ακολουθείται από κεφαλαίο ή όχι;

[psifio]

Χαίρετε!

Πήρα το δοκίμιο μιας μεταφρασής μου για διόρθωση, και βλέπω ότι ο επιμελητής μου έχει γυρίσει όλα τα πεζά μετά από τη διπλή τελεία σε κεφαλαία.

Άνοιξα τον Οδηγό της Νεοελληνικής Γλώσσας του Πατάκη και απ' όσο καταλαβαίνω από τα παραδείγματα, βάζει κεφαλαίο όταν τη διπλη τελεία ακολουθούν αυτούσια κομμάτια κειμένων, λόγια που αναφέρονται κατά λέξη, παροιμίες κτλ, ενώ βάζει πεζό όταν ακολουθεί απαρίθμηση, επακόλουθο, ερμηνεία κτλ.
πχ
Μια παροιμία λέει: Φύλαγε τα ρούχα σου, να 'χεις τα μισά.
Συνέπεια όλων αυτών: έχασε σχεδόν όλα του τα χρήματα.

Εσείς τι κάνετε σ' αυτές τις περιπτώσεις; Υπάρχει συγκεκριμένος κανόνας;

 

[nickel]

Αυτό ακριβώς που έχει και ο Οδηγός. Δώσε μας ένα παράδειγμα διόρθωσης καλύτερα.

 

[psifio]

Το πρώτο που πέτυχα:
Η Ντουκάτι δεν ήταν κατάλληλη (εν. μοτοσικλέτα) για ταξίδι: Έμοιαζε με δύστροπο φωτομοντέλο.

Εγώ θα έβαζα πεζό.

 

[nickel]

Βάλε άνω τελεία και πεζό, για να μην μπορεί να σου πει και τίποτα.

Πεζό, φυσικά, θέλει.

 

[psifio]

Ευχαριστώ!

 

[Lexoplast]

Στο παράδειγμα με την Ducati, το πεζό δεν ήταν λάθος, ήταν όμως η άνω και κάτω τελεία. Ο επιμελητής, αντί να διορθώσει το λάθος, προσέθεσε κι ένα δεύτερο. Two wrongs don't make a right.

 

[psifio]

Γιατί είναι λάθος η άνω και κάτω τελεία;

 

[Lexoplast]

H άνω και κάτω τελεία χρησιμοποιείται πριν από φράσεις που αναφέρουμε κατά λέξη ή όταν κάνουμε απαρίθμηση. Αν απλώς θέλουμε να χωρίσουμε δύο προτάσεις με μια παύση μικρότερη από αυτήν της τελείας, υπάρχει η άνω τελεία.

 

[psifio]

Όχι απαραίτητα. Μπορεί να μπει και μπρος από επεξήγηση ή επακόλουθο.

Μάλιστα, τώρα που το κοίταξα, ο Τριανταφυλλίδης γράφει ότι η λέξη ύστερα από διπλή τελεία γράφεται με κεφαλαίο στην αρχή όταν η διπλή τελεία έχει θέση τελείας (αλλά εγώ αυτό δεν το πολυκαταλαβαίνω -- το παράδειγμά του δεν συμφωνεί με τα παραδείγματα που δίνει ο Οδηγός).

 

[anef]

Κεφαλαίο ή μικρό μετά από άνω και κάτω τελεία

Δεν ξέρω αν το έχετε συζητήσει πουθενά, δεν το βρίσκω. Έχω δει μερικά παραδείγματα από εξηγήσεις, π.χ. από το διοργανικό εγχειρίδιο σύνταξης κειμένων της ΕΕ που λέει:

Η λέξη που ακολουθεί τη διπλή τελεία γράφεται με κεφαλαίο, όταν η διπλή τελεία έχει θέση τελείας, και με μικρό, όταν η φράση που περιέχεται σε εισαγωγικά αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της προτάσεως.​

ή αυτά τα παραδείγματα που περιέχονται στον Οδηγό της Νεοελληνικής Γλώσσας της Ιορδανίδου (μέσω τρανσλάτουμ):

Ο ξεριζωμός ήταν καθολικός: Χιλιάδες Μικρασιάτες άφηναν τα σπίτια τους, τις περιουσίες τους, μια ζωή ολόκληρη, και έψαχναν μια θέση στα πλοία που θα τους οδηγούσαν στη σωτηρία.
Εγώ πιστεύω το εξής: αν ο δάσκαλος είναι έξυπνος, μορφωμένος και καλός, πρέπει να τον σεβαστούμε.​

Για κάποιο λόγο όμως εξακολουθεί το όλο ζήτημα να μη μου είναι ξεκάθαρο. Όλα «αναπόσπαστα μέρη της πρότασης» μου φαίνονται. Έχετε οι επιμελητές-διορθωτές κάτι πιο πρακτικό ή ξεκάθαρο να προτείνετε;

 

[drsiebenmal]

@anef: Σε μετέφερα. Η γνώμη μου είναι πολύ κοντά σε αυτή του Λεξοπλάστη (#8 πιο πάνω). Έχω την αίσθηση ότι, αν όχι όλες, τότε οι περισσότερες περιπτώσεις «άνω και κάτω τελεία συν πεζά μετά» θα μπορούσαν να εξυπηρετηθούν με μεγαλύτερη σαφήνεια με άνω τελεία.

Στα παραδείγματα που δίνεις, νομίζω ότι στο πρώτο ταιριάζει καλύτερα μια τελεία (άνω, αλλά και σκέτη, εξαρτάται από το ρυθμό στο συγκείμενο) και στο δεύτερο ότι μετά την άνω και κάτω τελεία είναι προτιμότερο να αρχίζει νέα πρόταση, με κεφαλαίο.

 

[Zazula]

Μην ξεχνούμε ότι πολλές άνω τελείες αποτελούν και βιβλιοθηκονομικό συμβολισμό σε τίτλους βιβλίων ή δημοσιεύσεων για το πέρασμα σε υπότιτλο ή δευτερεύοντα τίτλο.

 

[drsiebenmal]

Επειδή το αναφέρει το Ψηφίο στο #9, και επειδή κι εγώ (σκεφτόμενος άλλα ) διατύπωσα την άποψή μου στο #11 με κάποια αλαζονική απολυτότητα , ας δώσω τι γράφει ο Τριανταφυλλίδης στην (μπλε) σχολική γραμματική:

Διπλή τελεία {:} Τη σημειώνουμε:

(α) εμπρός από τα λόγια που αναφέρονται κατά λέξη:
....Ο Χριστός είπε: «Αγαπάτε αλλήλους».

(β) όταν κάνουμε απαρίθμηση ή δίνουμε μια εξήγηση ή το αποτέλεσμα:
....Τα μεγαλύτερα ελληνικά νησιά είναι: η Κύπρος, η Κρήτη, η Εύβοια.
....Κάθισε στο τραπέζι όλη η οικογένεια: ο παππούς, ο πατέρας, η μητέρα, τ' αδέρφια μου.
....Δεν εδούλεψε ποτέ του. Και το αποτέλεσμα: δεν έκαμε καμιά προκοπή.

 

[anef]

Ωραία, ευχαριστώ και για τη μετακίνηση. Ας δούμε συγκεκριμένα τώρα την περίπτωση των τίτλων και υπότιτλων που αναφέρει ο Zazula, γιατί εμένα αυτή είναι η περίπτωσή μου, τίτλοι άρθρων. Δεν έχω δει ποτέ άνω τελεία σε τέτοια περίπτωση, και οι διαφορετικοί συντάκτες των άρθρων έχουν όλοι χρησιμοποιήσει διπλή τελεία. Συνήθως είναι του τύπου (φανταστικό παράδειγμα): «Η οικονομία της Ελλάδας: τάσεις και προοπτικές». Στις περισσότερες περιπτώσεις θα έλεγα ότι έχω κάποιου τύπου επεξήγηση, όπως συμβαίνει πάντα ( ; ) στους υπότιτλους και αυθόρμητα θα χρησιμοποιούσα μικρό γράμμα.

 

[drsiebenmal]

Ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στο:
Τα μεγαλύτερα ελληνικά νησιά είναι: η Κύπρος, η Κρήτη, η Εύβοια.
του παραδείγματος του Τριανταφυλλίδη και στο:
Η οικονομία της Ελλάδας: τάσεις και προοπτικές;

Μπορεί να είμαι προκατειλημμένος :) και να γίνομαι ιδιαίτερα σχολαστικός εδώ, αλλά το παράδειγμα με τον τίτλο αφενός δεν αφορά ολοκληρωμένη πρόταση που λήγει με την τελεία και αφετέρου, σίγουρα δεν αφορά αποτέλεσμα, αλλά ούτε και εξήγηση. Αφορά απαρίθμηση; Θα μπορούσε να το ισχυριστεί κανείς, αν και απαρίθμηση με δύο στοιχεία... Ούτε απαρίθμηση είναι, αφού το χαρακτηριστικό της απαρίθμησης είναι η ισότιμη παράθεση και όχι η σύνδεση δύο όρων, όπως εδώ.

Νομίζω ότι εδώ το σωστό σημείο στίξης, αφού πρόκειται και για τίτλο, θα ήταν η παύλα:

Η οικονομία της Ελλάδας — τάσεις και προοπτικές

 

[anef]

Α, κι εγώ που το'χα σίγουρο ότι με τον υπότιτλο πάντα επεξηγούμε (δίνουμε πιο συγκεκριμένο νόημα στον τίτλο). Πάντως, βλέπω πως αν χρησιμοποιούσες διπλή τελεία θα άρχιζες κι εσύ με μικρό, οπότε την πήρα την απάντησή μου :).

Σας ευχαριστώ και τους δύο!

 

[Zazula]

Νομίζω ότι εδώ το σωστό σημείο στίξης, αφού πρόκειται και για τίτλο, θα ήταν η παύλα.ς

Δόκτωρ, το «σωστό» σημείο στίξης εδώ είναι ό,τι υπαγορεύει το εκάστοτε style guide και η βιβλιογραφική πρακτική.

 

[nickel]

Όταν προσέχω, χρησιμοποιώ το colon και το δίστιγμο πολύ πιο συχνά από τον μέσο φυσικό ομιλητή, και στα αγγλικά και στα ελληνικά. Στην απαρίθμηση ξεκινώ με πεζό, στο παράθεμα με κεφαλαίο (αν είναι πλήρες παράθεμα — αλλιώς, δεν βάζω καν δίστιγμο). Μου αρέσει πολύ να το χρησιμοποιώ για επεξήγηση ή για περιγραφή αποτελέσματος: τότε συνήθως ξεκινώ με πεζό. Σε τίτλους είναι πιο περίεργα τα πράγματα: αν ο δευτερότιτλος δεν είναι κύρια πρόταση, βλέπουμε πιο ευνοϊκά το πεζό. Αλλά δεν υπάρχει κανένας σιδερένιος κανόνας. Ας εμπιστευτούμε το γλωσσικό και οπτικό αισθητήριό μας.

 

[Zazula]

Σε τίτλους είναι πιο περίεργα τα πράγματα: αν ο δευτερότιτλος δεν είναι κύρια πρόταση, βλέπουμε πιο ευνοϊκά το πεζό.

Εννοείται πως αν ο δευτερότιτλος είναι πλήρης πρόταση τότε για μένα το αρχικό κεφαλαίο είναι σταθερή επιλογή. Και στις ντεμί καταστάσεις, συνήθως το κεφαλαίο κερδίζει στη δική μου περίπτωση.

 

[drsiebenmal]

Δόκτωρ, το «σωστό» σημείο στίξης εδώ είναι ό,τι υπαγορεύει το εκάστοτε style guide και η βιβλιογραφική πρακτική.

Κι εγώ προσπάθησα να κάνω μια λογική ανάλυση χρησιμοποιώντας ως style guide την μπλε γραμματική...

Α, κι εγώ που το'χα σίγουρο ότι με τον υπότιτλο πάντα επεξηγούμε (δίνουμε πιο συγκεκριμένο νόημα στον τίτλο).

Για εμένα (να προλάβω τον Ζάζουλα ;)), η έννοια του υπότιτλου είναι και τυπογραφικά υποδεέστερη (αποκάτω αράδα, μικρότερο μέγεθος χαρακτήρων).