Ο ποιητής θα μας περιμένει στο νέο του σπίτι
Οργανωμένο και επιμελημένο από τον Μανόλη Σαββίδη, το περίφημο Αρχείο Καβάφη μετακομίζει στο Ίδρυμα Ωνάση και ανοίγεται σε ευρύτερο κοινό
της Μικέλας Χαρτουλάρη
ΤΑ NEA Σάββατο 3 Νοεμβρίου 2012
Οργανωμένο και επιμελημένο από τον Μανόλη Σαββίδη, το περίφημο Αρχείο Καβάφη μετακομίζει στο Ίδρυμα Ωνάση και ανοίγεται σε ευρύτερο κοινό
της Μικέλας Χαρτουλάρη
ΤΑ NEA Σάββατο 3 Νοεμβρίου 2012
Το 2013 γίνεται 150 χρόνων, και όμως εξακολουθεί να μιλά στους πιτσιρικάδες και να διαβάζεται ως σύγχρονος ποιητής, έχοντας αποκτήσει το κύρος και την αίγλη ενός οικουμενικού ποιητή. Ποιος άλλος στη θέση του θα έγραφε ότι του αρέσει «το... χαμπαγκάρισμα»; Ο Κ. Π. Καβάφης είναι πράγματι μια εξαιρετική περίπτωση καθώς συνδέει τη Ρωμιοσύνη με τη νέα Ελλάδα. Και γι’ αυτό, τώρα πια που η φιλολογική μελέτη του έργου του έχει φτάσει σε ένα οριακό σημείο, ήρθε ο καιρός να ανοιχτεί προς ένα ευρύτερο κοινό. Με αφετηρία αυτή τη σκέψη, το πλουσιότατο Αρχείο Καβάφη μετακομίζει στο Ίδρυμα Ωνάση, φεύγοντας από τα χέρια του Μανόλη Σαββίδη που το διαχειριζόταν και το οργάνωσε από το 1995 με έγνοια και λογική φιλολογική στο πλαίσιο του Σπουδαστηρίου Νέου Ελληνισμού, για να αξιοποιηθεί πολιτισμικά με καινούργιους τρόπους που απαιτούν και πολύ μεγαλύτερη οικονομική επένδυση. Η συμφωνία ανακοινώθηκε επίσημα προχθές και το εντυπωσιακό κτίριο του Ιδρύματος Ωνάση στη Συγγρού θα γίνει το καινούργιο σπίτι του ποιητή στην Αθήνα, ανοίγοντας νέες προοπτικές στη διάδοση του έργου του.
…
Τι σημαίνει όμως «Αρχείο Καβάφη»; Σημαίνει κατ’ αρχήν μια ενότητα που παραμένει αδιάσπαστη, και αυτό είναι το κυριότερο. Σημαίνει, ειδικότερα, 4.000 χειρόγραφα, βιβλία – και τη σωζόμενη Βιβλιοθήκη του ποιητή με περισσότερους από 900 τίτλους – καθώς και προσωπικά αντικείμενα του ποιητή αλλά και το αρχείο του κληρονόμου του Αλέκου Σεγκόπουλου. Ανάμεσα στα χειρόγραφά του είναι και ένα μακρύ κείμενο της περιόδου 1907-1911, το οποίο τιτλοφόρησε «Γενεαλογία». Σημαίνει, ακόμη, τους δύο ιστότοπους που δημιούργησε ο Μανόλης Σαββίδης (έναν ελληνόγλωσσο και έναν αγγλόγλωσσο, www.kavafis.gr, www.cavafy.com) για να διευκολύνει την πρόσληψη του Καβάφη κατά τον 21ο αιώνα. Σημαίνει, επίσης, το πραγματικό γραφείο του ποιητή και τη νεκρική του μάσκα, καθώς και διάφορα αντικείμενα χαμένα ή κλεμμένα που ανακτήθηκαν. Πρόκειται δηλαδή για ένα σύνολο πολύ πλουσιότερο από εκείνο που παρέλαβε από τον πατέρα του, τον κορυφαίο μελετητή του Καβάφη, Γ. Π. Σαββίδη, ο οποίος είχε γνωρίσει τον κληρονόμο του Καβάφη Αλέκο Σεγκόπουλο (1898-1966) και απέκτησε το Αρχείο το 1969, μετά τον θάνατο του Σεγκόπουλου. Κατά τον Μανόλη Σαββίδη, ο Σεγκόπουλος –-ο οποίος είχε ομοιότητα με τον ποιητή-– δεν ήταν δικός του νόθος γιος, όπως έχει ειπωθεί, αλλά νόθος γιος του αδελφού του Αλέξανδρου, άρα ανιψιός του ποιητή. Το πιο ενδιαφέρον σε τούτη την υπόθεση είναι, όπως σχολιάζει, ότι ο ίδιος ο Καβάφης, προτού πεθάνει στα 70 του το 1933, είχε διαμορφώσει το Αρχείο του με τέτοιο τρόπο σαν να ήθελε να υπαγορέψει ή τουλάχιστον να προετοιμάσει το πώς θα τον μελετούσαν και θα τον καταλάβαιναν οι επόμενες γενιές.
…
Έχουν λοιπόν πολλά να μας πουν ακόμη ο Καβάφης και το Αρχείο του. Δεν υπάρχουν όμως άλλα ανέκδοτα λογοτεχνικά κατάλοιπά του. Ανέκδοτες είναι μονάχα οι προσωπικές (ημερολογιακές κ.λπ.) σημειώσεις του ποιητή που ανοίγουν ένα παράθυρο στην καθημερινή ιδιωτική του ζωή, και τα σχόλιά του στα δικά του ποιήματα, καθώς και οι επιστολές που έλαβε αλληλογραφώντας με ομοτέχνους, φίλους κ.ά. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και ένα είδος βιογραφίας της οικογένειάς του, γραμμένης στα αγγλικά και «βραχυγραφικά», με τίτλο «Memorandum about the Cavafy family».
Από το Αρχείο Καβάφη
Ο ποιητής είναι 45 χρόνων όταν στις 26.10.1908 γράφει το παρακάτω σχόλιο:
«Το ξέρω που για να επιτύχει κανείς στην ζωή, και για να εμπνέει σεβασμό χρειάζεται σοβαρότης. Και όμως με είναι δύσκολο να είμαι σοβαρός, και δεν εκτιμώ την σοβαρότητα.
Ας εξηγηθώ καλλίτερα. Με αρέσει στα σοβαρά μόνον η σοβαρότης· δηλ. 1/2 ώρα, ή μια ώρα, ή δυο ή 3 ώρες σοβαρότητα την ημέρα. Συχνά βέβαια και σχεδόν ολόκληρη μέρα σοβαρότητα.
Άλλως, με αρέσουν τα χωρατά, η αστειότης, η ειρωνεία η με ευφυή λόγια, το χαμπαγκάρισμα (humbugging).
Αλλά δεν κάνει.
Δυσκολεύει τες δουλειές.
Διότι ως επί το πλείστον έχεις να κάμεις με ζευζέκηδες και αμαθείς. Αυτοί δε είναι πάντοτε σοβαροί. Μούτρα, σέρια ζωωδώς· πού να αστειευθούν· αφού δεν καταλαμβάνουν. Τα σέρια τους μούτρα είναι αντικατοπτρισμός. Όλα τα πράγματα είναι προβλήματα και δυσκολίες για την αγραμματοσύνη τους και για την κουταμάρα τους, γι’ αυτό σαν βώδια και σαν πρόβατα (τα ζώα έχουν σοβαρότατες φυσιογνωμίες) είναι περιχεμένη επάνω στα χαρακτηριστικά τους η σοβαρότης.
Ο αστείος άνθρωπος γενικώς περιφρονείται, τουλάχιστον δεν λαμβάνεται υπ' όψιν σημαντικά, δεν εμπνέει πολλήν πεποίθησιν.
Γι’ αυτό κ’ εγώ καταγίνομαι στους πολλούς να παρουσιάζω σοβαρήν όψι. Ηύρα πως μεγάλως με διευκολύνει τες υποθέσεις μου. Εσωτερικώς γελώ και αστειεύομαι πολύ».
(Το σημείωμα αυτό με κωδικό F23 ανήκει στο Αρχείο Καβάφη και δημοσιεύθηκε στο Λεύκωμα Καβάφη 1863-1910, επιμ. Λένα Σαββίδη, εκδ. Ερμής, Αθήνα, 1983) Ας εξηγηθώ καλλίτερα. Με αρέσει στα σοβαρά μόνον η σοβαρότης· δηλ. 1/2 ώρα, ή μια ώρα, ή δυο ή 3 ώρες σοβαρότητα την ημέρα. Συχνά βέβαια και σχεδόν ολόκληρη μέρα σοβαρότητα.
Άλλως, με αρέσουν τα χωρατά, η αστειότης, η ειρωνεία η με ευφυή λόγια, το χαμπαγκάρισμα (humbugging).
Αλλά δεν κάνει.
Δυσκολεύει τες δουλειές.
Διότι ως επί το πλείστον έχεις να κάμεις με ζευζέκηδες και αμαθείς. Αυτοί δε είναι πάντοτε σοβαροί. Μούτρα, σέρια ζωωδώς· πού να αστειευθούν· αφού δεν καταλαμβάνουν. Τα σέρια τους μούτρα είναι αντικατοπτρισμός. Όλα τα πράγματα είναι προβλήματα και δυσκολίες για την αγραμματοσύνη τους και για την κουταμάρα τους, γι’ αυτό σαν βώδια και σαν πρόβατα (τα ζώα έχουν σοβαρότατες φυσιογνωμίες) είναι περιχεμένη επάνω στα χαρακτηριστικά τους η σοβαρότης.
Ο αστείος άνθρωπος γενικώς περιφρονείται, τουλάχιστον δεν λαμβάνεται υπ' όψιν σημαντικά, δεν εμπνέει πολλήν πεποίθησιν.
Γι’ αυτό κ’ εγώ καταγίνομαι στους πολλούς να παρουσιάζω σοβαρήν όψι. Ηύρα πως μεγάλως με διευκολύνει τες υποθέσεις μου. Εσωτερικώς γελώ και αστειεύομαι πολύ».
Humbug : απάτη, κοροϊδία, φενάκη, αγυρτεία | φάρσα | μπούρδες, τρίχες, σαχλαμάρες
Humbugging : μπουρδολογία
