Ορθή χρήση του ενωτικού σε εκφράσεις (ζεύγη λέξεων που συνεκφέρονται)

[nickel]

Καλά καλά δεν ξέρω τι ρωτάς...

 

[sarant]

Ωχ, δεν είχα δει την απάντησή σου -εννοούσα ότι στη φρ. "έκανε καλά καλά το κέφι του" δεν ξέρω αν η σημασία αντιστοιχεί σε κάποια από τις τρεις που δίνει το λεξικό.

Αλλά ανασταίνω το νήμα για μια άλλη φράση:
πρώτα-πρώτα δεν την ξέρω καλά - καλά, μα φαντάζομαι πώς θα είναι απάνω – κάτω…

Δεν την έφτιαξα εγώ, τη βρίσκω σε κείμενο που, χμ, εκδίδω. Θα κρατούσατε ενιαία στάση εδώ, και στις τρεις παύλες, δηλ. ή όλες ή καμία;
Υπάρχει λόγος να αντιμετωπίσουμε διαφορετικά το "απάνω κάτω";

 

[nickel]

Γράφει ο Κριαράς:
Σωστό είναι να γράφομε λίγο-πολύ (εδώ υπόκειται, νοείται: λίγο ή πολύ). Πρέπει όμως να γράφομε σιγά σιγά, λίγο λίγο, αργά αργά χωρίς ενωτικό, γιατί εδώ δεν υπόκειται παράλειψη λέξης· δηλώνεται επίταση του νοήματος της λέξης, γι' αυτό και επαναλαμβάνεται.

Μπορεί να τα παρακολουθήσει ο κόσμος όλα αυτά; Βάζει ενωτικό σε όλα και ησυχάζει. Ή το βγάζει απ' όλα.

Και για να ενισχύσω την τελευταία φράση, στο ΛΚΝ θα βρεις 22 «πάνω κάτω» χωρίς ενωτικό.


Προσθήκη:
Κοιτάς και τον Γεωργακά:
http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=απάνω&sin=all

 

[sarant]

Σα να'χεις δίκιο!

 

[periglwssio]

Σε κείμενα που διορθώνω, έχω αποφασίσει να ακολουθώ την ορθογραφία του λεξικού του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη, λ.χ. χλωμός αντί χλομός. Ως τώρα, το κριτήριό μου ήταν το εξής: Αν η ετυμολογική γραφή χρησιμοποιείται (λ.χ. χλομός), τότε την προτιμώ. Αν όχι (λ.χ. αγώρι), τότε την απορρίπτω. Ωστόσο, καλό είναι να χρησιμοποιώ ένα συγκεκριμένο λεξικό ως οδηγό, αν μπορώ να το πω έτσι. Από την άλλη, νομίζω ότι σε περιπτώσεις όπως σιγά σιγά κ.λπ. χρειάζεται ενωτικό. Βεβαίως, πρόκειται για άλλο θέμα. Θεωρείτε όμως ασυνέπεια αν στο ίδιο κείμενο επιλέξω λ.χ. το χλωμός (κατά το λεξικό του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη) και το σιγά-σιγά (κατά το λεξικό Μπαμπινιώτη);

 

[sarant]

Όχι, ασυνέπεια δεν το θεωρώ σε καμιά περίπτωση.

Παρέμπ, στα δικά μου κείμενα έχω αποφασίσει να ακολουθώ τον Τριανταφυλλίδη σε όλα εκτός από το καθίκι ;)

 

[nickel]

Σε σχέση με το ενωτικό, σε καταλαβαίνω, periglwssie. Εγώ τηρώ αυτά που έγραφα στο #3, αλλά ήδη εκεί λέω ότι είναι κατανοητό να βάζουν κάποιοι ενωτικό σε όλα — ή να το πετάνε από όλα.

Πάντως, αν ζητάς λεξικό που θα συνδυάζει τη σχολική ορθογραφία με το ενωτικό τού σιγά-σιγά, θα πάρεις το Σχολικό.

 

[Hellegennes]

Εγώ το βάζω παντού. Κι αυτό γιατί έχω διαπιστώσει ότι είναι αρκετοί αυτοί που δεν καταλαβαίνουν ότι είναι επίταση (π.χ. διαβάζουν "σιγά, σιγά" αντί για "σιγά-σιγά" ή νομίζουν ότι είναι διπλή λέξη εκ παραδρομής).

 

[Thanasis_P]

Παρατηρώ σε υπότιτλους ταινιών χαρακτηρισμούς, κυρίως σε διαλόγους, οι οποίοι αποδίδονται με ολόκληρες προτάσεις με ενωμένες λέξεις. Για παράδειγμα, έναν ισχυρογνώμονα τον χαρακτηρίζουν με την πρόταση "εγώ-δεν-έκανα-ποτέ-λάθος(-και-ούτε-θα-κάνω)". Δεν ξέρω κατά πόσο έχει περάσει στην ελληνική γλώσσα αυτή η λογική, καθώς δεν θυμάμαι να την έχω δει σε βιβλία.

 

[Hellegennes]

Μάλλον ξενισμός είναι. Στα ελληνικά θα το βάζαμε σε εισαγωγικά ή θα ενώναμε τις λέξεις.

 

[nickel]

Τα φυτά «forget-me-not» και «touch-me-not» γίνονται «το μη με λησμόνει» και «το μη μου άπτου» (το δεύτερο δεν πρέπει να είναι το ίδιο φυτό). Στα αγγλικά γράφονται με ενωτικά, στα ελληνικά χωρίς (αν και κάποιοι στο διαδίκτυο μπαίνουν στον πειρασμό). Αλλά τα ονόματα-σιδηροδρόμους με ενωτικά θα πρέπει να τα συνηθίσουμε, είναι μια αγγλική τάση που θα αντιγράφουμε όλο και πιο συχνά.

 

[Zazula]

Κακώς πιστεύετε πως καταδικάζεται η συγκεκριμένη χρήση. Η Ιορδανίδου (Πατάκης, 1999) αναφέρει στη σελ. 30:

Σημειώνουμε το ενωτικό σε φράσεις που λειτουργούν ως ένα όνομα (εδώ φυσικά είναι αδύνατη η σύνθεση, όμως τα στοιχεία της φράσης είναι πολύ στενά δεμένα μεταξύ τους και συναποτελούν μία ενότητα):​

Εκείνος-που-καταβροχθίζει-τις-ψυχές
Αυτός-που-γίνεται-τύφλα
τα σ' αγαπώ-σε μισώ
τη γνώση-εν-χρήσει​

 

[drsiebenmal]

Κακώς πιστεύετε πως καταδικάζεται η συγκεκριμένη χρήση. Η Ιορδανίδου (Πατάκης, 1999) αναφέρει...
Εκείνος-που-καταβροχθίζει-τις-ψυχές
Αυτός-που-γίνεται-τύφλα

Αντιμετώπισα πριν από λίγο το δίλημμα:

η λογική πλάνη όλες-οι-καμπύλες-είναι-ευθείες

ή

η λογική πλάνη «όλες οι καμπύλες είναι ευθείες»

Προφανώς η φράση είναι ενιαία και λειτουργεί ως ένα όνομα, όμως δεν μου φαίνεται εξίσου σφιχτοδεμένη όπως τα δύο πρώτα (και πιο όμοια) παραδείγματα της Ιορδανίδου.

Μη μου πείτε περί ορέξεως και χρωμάτων· θα σας ρωτήσω μήπως εννοείτε περί-ορέξεως-και-χρωμάτων...

 

[Earion]

Αγγλισμός. Του χειρίστου είδους.

 

[Marinos]

Το δεύτερο αβλεπί, νομίζω.

 

[rogne]

Ομοίως, το δεύτερο. Και γενικά είναι μετρημένοι, μου φαίνεται, οι αγγλισμοί με τα ενωτικά που λειτουργούν καλά στα ελληνικά.

 

[nickel]

Και γενικά είναι μετρημένοι, μου φαίνεται, οι αγγλισμοί με τα ενωτικά που λειτουργούν καλά στα ελληνικά.

Ακριβώς. Ερχόμουν να ζητήσω παραδείγματα χρήσεων με ενωτικά που δεν θα μας έκαναν να αντιδράσουμε αρνητικά.

 

[drsiebenmal]

ΟΚ, ευχ! Βασικά συμφωνώ με την κριτική για τα ενωτικά στο συγκεκριμένο παράδειγμα και δεν θα πω σε τίνος διακεκριμένου μεταφραστή το κείμενο που επιμελούμαι το συνάντησα...

 

[nickel]

Καταλαβαίνω πάντως την τάση όταν μια τέτοια έκφραση χρησιμοποιείται σε θέση επιθέτου χωρίς εισαγωγικά, να θέλει ο άλλος να της βάλει ενωτικά για να μην του διαλυθεί.

Δεν έχει πρόβλημα ο μεταφραστής εδώ:

...ακόμα και η μη μου άπτου Λουίζ...
https://books.google.gr/books?id=mf...6AEIPjAE#v=onepage&q="η μη μου άπτου"&f=false

Αν ωστόσο έγραφα το παρακάτω, θα ένιωθα την ανάγκη για ενωτικά ή εισαγωγικά:

Διαφωνώ με αυτή τη μη-μου-τους-κύκλους-τάραττε προσέγγισή σας. (OK)
Διαφωνώ με αυτή τη «μη μου τους κύκλους τάραττε» προσέγγισή σας. (OK)
Διαφωνώ με αυτή τη μη μου τους κύκλους τάραττε προσέγγισή σας. (Δεν μου αρέσει.)

 

[rogne]

Καλημέρα. Και στο παράδειγμα του nickel, πάλι τη δεύτερη εκδοχή προτιμώ (με διαφορά). Αν δεν μου έρχεται κανένα παράδειγμα που να λειτουργούν καλά τα ενωτικά, είναι επειδή δεν έχω πρόχειρο κανένα καλό αγγλισμό: μόνο ελληνικές φράσεις σκέφτομαι, ή ξενικές φράσεις που μπορούν να μεταφερθούν σε νορμάλ ελληνικά, με μια καθιερωμένη έκφραση συν τα καθιερωμένα εισαγωγικά, αν χρειάζεται. Αλλά, μεταφραστικά σκεπτόμενος, θα μπορούσε να μου προκύψει κάποιος αγγλισμός που θα ήθελα να τον μεταφέρω ως τέτοιο στα ελληνικά, να μην τον κάνω δηλαδή να χαθεί "ελληνοποιώντας" τον. Τότε ίσως να μου ταίριαζαν τα ενωτικά.