Jeder nach seinen Fähigkeiten, jedem nach seinen Bedürfnissen!

[panadeli]

Η διάσημη φράση του Μαρξ, από την Κριτική του Προγράμματος της Γκότα.
Στα αγγλικά, "From each according to his ability, to each according to his needs"

Είμαι διχασμένος ανάμεσα σε δύο ελληνικές αποδόσεις, οι οποίες φαίνεται να χρησιμοποιούνται εξίσου:

Από τον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του.
Από τον καθένα ανάλογα με τις δυνατότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του.

Μικρή διαφορά, θα πείτε, αλλά υπαρκτή, όχι;
Σας φαίνεται κάποιο από τα δύο πιο "σωστό";

 

[Themis†]

Χωρίς να μπορώ να κρίνω το γερμανικό πρωτότυπο, νομίζω ότι διαφορά υπάρχει και ότι προτιμότερες είναι οι δυνατότητες.

 

[drsiebenmal]

Γλωσσικά, ξεκινώντας από το γερμανικό, δεν νομίζω ότι θα έπρεπε να υπάρχει καν η ερμηνεία «δυνατότητα». Όμως, το αγγλογερμανικό λεξικό μας τα λέει (και) αλλιώς. Η γλωσσική μου αίσθηση είναι σαφής: ικανότητες. Θα έλεγα ότι και πραγματολογικά αυτό μου φαίνεται σωστό, αλλά δεν είμαι ιδιαίτερα ισχυρός αναλυτής της μαρξιστικής σκέψης. Πάντως, αυτή η ιστορία με τις «δυνατότητες» του ανθρώπου μου μοιάζει πιο ουμανιστική, πιο φιλελεύθερη, πιο σύγχρονη σαν (διαδεδομένη) ιδέα.

 

[AoratiMelani]

Όταν λες "προτιμότερες" τι ακριβώς εννοείς; Με ποια κριτήρια;

Κι εγώ προτιμώ τις "δυνατότητες", με την έννοια ότι μου αρέσει καλύτερα, ότι αν έλεγα εγώ τη φράση αυτό θα έβαζα, και ότι θα ήθελα ο Μαρξ να έχει πει αυτό. Το ζητούμενο όμως είναι τι όντως είπε ο Μαρξ, οπότε νομίζω ότι θα πρέπει να ακούσουμε γνώμες από ανθρώπους που κατανοούν καλά το γερμανικό πρωτότυπο.

Το λεξικάκι Pons που έχω (απομεινάρι από λίγα μαθήματα που έκανα παλιά) ισχυρίζεται ότι Fähigkeit είναι η "ικανότητα" και Fähig ο ικανός ή ακόμη και ο επιδέξιος. Αν βασιζόμασταν μόνο σε αυτό, θα λέγαμε "ικανότητες", ίσως όμως να μην είναι τόσο απλά τα πράγματα. Ένας καλός γνώστης της γλώσσας σίγουρα θα μας διαφωτίσει.

ΕΔΙΤ: Χοπ, ποστάραμε ταυτόχρονα με τον δόκτορα!

Πάντως, αυτή η ιστορία με τις «δυνατότητες» του ανθρώπου μου μοιάζει πραγματολογικά πιο ουμανιστική, πιο φιλελεύθερη, πιο σύγχρονη σαν (διαδεδομένη) ιδέα.

Σίγουρα, και όταν γράψεις τη δική σου πραγματεία μπορείς να την προτιμήσεις. Αλλά για την πραγματεία του Μαρξ, μάλλον θα πρέπει να δούμε τι είπε εκείνος, και όχι τι φανταζόμαστε ότι ήθελε να πει, τι θα μας άρεσε να έχει πει ή τι θα λέγαμε εμείς στη θέση του.

 

[drsiebenmal]

OK, το ακόμη πιο σωστό είναι βέβαια να βρούμε όχι τι καταλαβαίνω εγώ ή, ακόμη καλύτερα, ο σημερινός γερμανόφωνος με το Fähigkeit, αλλά τι εννοούσε και τι καταλάβαινε τότε, πριν 160 χρόνια, ο ίδιος ο Μαρξ. Εδώ λοιπόν είναι το αποτέλεσμα μιας αναζήτησης του λήμματος σε λεξικά και εγκυκλοπαίδειες συν/πλην πενήντα χρόνια γύρω από το 1850.

Αλλά και πάλι, ούτε αυτό θα μας δώσει την οριστική απάντηση. Μόνο κάποια σχόλια του ίδιου του συγγραφέα ή συγχρόνων του θα μπορούσαν ενδεχομένως να μας κατευθύνουν καλύτερα.

Σίγουρα, και όταν γράψεις τη δική σου πραγματεία μπορείς να την προτιμήσεις. Αλλά για την πραγματεία του Μαρξ, μάλλον θα πρέπει να δούμε τι είπε εκείνος, και όχι τι φανταζόμαστε ότι ήθελε να πει, τι θα μας άρεσε να έχει πει ή τι θα λέγαμε εμείς στη θέση του.

Edit: Και απάντησα πριν δω τη δικαιολογημένη παρατήρηση που μου έκανε η Μελάνη! :):blush:

 

[Porkcastle]

Δρ, πάλι με πρόλαβες! :)
Θα συμφωνήσω (φυσικά) μαζί σου για τα γερμανικά. Ικανότητα και όχι δυνατότητα. Συναντώ μεν συχνότερα το "δυνατότητα" στις ελληνικές μεταφράσεις του τσιτάτου αλλά μού κάθεται σαν τούβλο στο στομάχι. Άλλο Fähigkeit (ικανότητα) και άλλο Möglichkeit (δυνατότητα). Σε περίπτωση που θέλεις να γράψεις κάτι πιο ελεύθερο, θα μπορούσες ίσως να το κάνεις "...σύμφωνα μ' αυτό που μπορεί/μ' εκείνο που έχει ανάγκη" (είμαι σίγουρα ακόμα λιγότερο ισχυρή αναλύτρια της μαρξιστικής σκέψης από σένα, οπότε στέκομαι μόνο στο γλωσσικό κομμάτι, σ' εκείνο δηλαδή που ξέρω καλύτερα).

 

[nickel]

Να πούμε ακόμα πιο ξεκάθαρα ότι το γερμανικό είναι στον πληθυντικό, ικανότητες. Επειδή κάποιοι μεταφράζουν το αγγλικό, στον ενικό, «σύμφωνα / ανάλογα με την ικανότητα».


Μέσα σ' όλα μπερδεύεται το μαρξικό με κάποια παραβολή στον Ματθαίο (25:15), που λέει «εκάστω κατά την ιδίαν δύναμιν», και γίνεται σε νεότερα ελληνικά ό,τι και το μαρξικό:
Η βασιλεία του Θεού μοιάζει μ’ έναν άνθρωπο ο οποίος φεύγοντας για ταξίδι, κάλεσε τους δούλους του και τους εμπιστεύτηκε τα υπάρχοντά του. Σ’ άλλον έδωσε πέντε τάλαντα, σ’ άλλον δύο, σ’ άλλον ένα, στον καθένα ανάλογα με την ικανότητά του, κι έφυγε αμέσως για το ταξίδι. Αυτός που έλαβε τα πέντε τάλαντα, πήγε και τα εκμεταλλεύτηκε και κέρδισε άλλα πέντε. Κι αυτός που έλαβε τα δύο τάλαντα, κέρδισε επίσης άλλα δύο. Εκείνος όμως που έλαβε το ένα τάλαντο, πήγε κι έσκαψε στη γη και έκρυψε τα χρήματα του κυρίου του.

Τι στο καλό γυρεύει η ικανότητα στην παραβολή;

 

[drsiebenmal]

Το βιβλικό τσιτάτο στα γερμανικά (Λούθηρος) χρησιμοποιεί επίσης τον όρο Vermögen με την έννοια της ικανότητας --και νομίζω ότι αυτή είναι η έννοια του συγκεκριμένου χωρίου: Ότι ο ικανός πήρε πέντε και τα διπλασίασε, ο ανίκανος ένα και το έθαψε στη γη.

Παρεμπιπτόντως, η αγγλική βίκη έχει άρθρο για τη φράση του Μαρξ (From each according to his ability, to each according to his need), για την Κριτική στο πρόγραμμα της Γκότα (Critique of the Gotha Program) και, στη Βικιθήκη, ολόκληρη την Κριτική (στα αγγλικά).

 

[panadeli]

Μα τι ανταπόκριση είναι αυτή, χρονιάρες μέρες! Απ' ό,τι καταλαβαίνω, κερδίζουν οι ικανότητες.
Σας ευχαριστώ θερμά όλους.
Καλή χρονιά να έχουμε -ανάλογα με τις ικανότητές μας.