A Gentle Echo on Woman

[panadeli]

Πιστεύω ότι το δυσκολότερο είδος προς μετάφραση είναι η ποίηση.
Αλλά και πάλι, υπάρχουν ποιήματα και ποιήματα.
Το συγκεκριμένο νομίζω ότι δεν μεταφράζεται με τίποτα.

SHEPHERD: Echo, I ween, will in the wood reply,
And quaintly answer questions: shall I try?
ECHO: Try.
What must we do our passion to express?
Press.
How shall I please her who never loved before?
Be Fore.
What most moves women when we them address?
A dress.
Say, what can keep her chaste whom I adore?
A door.
If music softens rocks, love tunes my lyre.
Liar.
Then teach me, Echo, how shall I come by her?
Buy her.

Jonathan Swift, «A Gentle Echo on Woman»

Μην νιώσει κανείς την ανάγκη να προσπαθήσει να το μεταφράσει, εκτός φυσικά αν έχει γερά νεύρα και πολύ ελεύθερο χρόνο.

Περισσότερο με απασχολεί το εξής: Τι θα κάνατε σε μια τέτοια περίπτωση;
Θα επιχειρούσατε πραγματικά να το μεταφράσετε, προσπαθώντας να αποδώσετε όσο γίνεται καλύτερα τον ρόλο της ηχούς;
Θα εστιάζατε στην απόδοση του νοήματος, εγκαταλείποντας την ηχώ στην τύχη της;
Θα συνδυάζατε κάποια από αυτές τις επιλογές, με την ταυτόχρονη παράθεση του πρωτότυπου σε υποσημείωση; (ή ενδεχομένως και αντίστροφα, με το πρωτότυπο στο κυρίως κείμενο και το μετάφρασμα σε υποσημείωση;)
Οποιαδήποτε ιδέα είναι ευπρόσδεκτη.

 

[azimuthios]

Επειδή μου έχει τύχει κάποιες φορές, η γενικότερη θεωρία περί μετάφρασης ποίησης λέει ότι μεταφράζουμε το νόημα ή μάλλον πρώτα έχουμε στον νου μας το νόημα και μετά την ομοιοκαταληξία.

Σε αυτή την περίπτωση και επειδή εμένα αυτές οι προκλήσεις μου αρέσουν και με κρατάνε σε εγρήγορση γλωσσικά και ποιητικά, εγώ θα προσπαθούσα και νομίζω πως είναι και το ζητούμενο, να μεταφράσω την ηχώ και να αποδώσω την τελευταία λέξη του κάθε στίχου με τέτοιο τρόπο, ώστε να ταιριάζει με την απόκριση. Μόνο έτσι θα μπορέσει, κατά τη γνώμη μου, να μεταφραστεί αυτό το ποίημα επιτυχώς. Αλλιώς το βλέπω σαν κολοκύθια νερόβραστα... :)

Αν βρω λίγο χρόνο τώρα τα Χριστούγεννα, εγώ θα την κάνω εδώ την απόπειρα. Το θεωρώ καλή άσκηση. Ευχαριστώ!

 

[Hellegennes]

Γενικά την ποίηση δεν την μεταφράζουμε αλλά την διασκευάζουμε. Κι αυτό γιατί η ποίηση βασίζεται εξαιρετικά στην ιδιαιτερότητα της εκάστοτε γλώσσας, που φυσικά δεν έχει πάντα αντιστοιχίες με άλλες.

Εδώ το πρόβλημα είναι τεράστιο, γιατί το ποίημα βασίζεται στην γραμματική ομοιοτυπία των προσώπων (π.χ. shall I try? Try = Να προσπαθήσω; Προσπάθησε). Ο μόνος τρόπος για να αποδοθεί είναι να αλλάξεις τελείως τις λέξεις και να μεταφέρεις μόνο τον στόχο του ποιήματος.

Μπορείς να κάνεις μια λίστα με ομόηχες ελληνικές και να προσπαθήσεις να συντάξεις με τέτοιον τρόπο που να φαίνεται σαν απόκριση. Ή μπορείς να αξιοποιήσεις την χρονική αύξηση (π.χ.: πιστεύεις ότι έφυγε; ...φύγε). Να πώς θα απέδιδα το πρώτο:

Ε: Να προσπαθήσω, φρόνιμο θα 'ναι;
Α: Ναι.

 

[azimuthios]

Δεν διαφωνώ στο πρώτο που λες, αλλά τελικά κάνουμε και τα δύο. Και μετάφραση και διασκευή. Και απόδοση νοήματος και ήχου, αν θέλεις. Επειδή και έχω μεταφράσει ικανό αριθμό ποιημάτων και συνεχίζω να το κάνω, αλλά και έχω καταπιαστεί με μια έρευνα για τη μουσικότητα της ποίησης και τη μετάφρασή της, όλα αυτά μου φαίνονται ωραίες προκλήσεις. :)

Αυτή τη στιγμή, μάλιστα, τυχαίνει να μεταφράζω ένα πεζό ποίημα που είναι γραμμένο σε ακολουθίες και η τελευταία λέξη του κάθε στίχου είναι η πρώτη της επόμενης. Επομένως μου φάνηκε οικείο το ποίημα του Σουίφτ.

Έχω σκεφτεί κάνα δυο πραγματάκια για το εν λόγω ποίημα, αλλά μόλις βάλω τις σκέψεις μου σε τάξη, θα τα παραθέσω και εδώ.

Εγώ αυτά τα θεωρώ σπαζοκεφαλιές της μετάφρασης που ακονίζουν το μυαλό... :)

 

[nickel]

—να διαλύσω.
Λύσω, λύσω… [πολλές εύκολες λύσεις με παράγωγες]
—να εκφράσω.
Ράσο, ράσο… [κακό ζευγάρι]
—να θυμίσει.
Μίση, μίση… [αυτό μ’ αρέσει, έχει συνέχεια]
—προηγουμένως.
Μένος, μένος… [τρέχα γύρευε]
—Ένα κόμμα.
Κώμα, κώμα… [παίζει κι ο Σουίφτ με το ομόηχο lyre-liar —άπαξ— πρέπει ίσως να γίνει έτσι που να μη χάνεται στην απαγγελία]

Ο σκοπός του ποιητή είναι η τεχνική. Γράφουμε ένα δικό μας ποίημα που θα βασίζεται στην τεχνική. Δεν κάνουμε καμιά απολύτως απόπειρα να μεταφέρουμε την ιστορία. Ο Σουίφτ δεν ξεκίνησε με συγκεκριμένη ιστορία την οποία αποφάσισε να τη στριμώξει στο καλούπι του ευρήματος της ηχώς. Προχωρούσε και πήγαινε όπου τον έβγαζε η επόμενη πετυχημένη ρίμα. Μπορεί και ο «μεταφραστής» του ποιήματος να διαλέξει το γενικό νοηματικό πλαίσιο, με τον ερωτευμένο που ζητάει συμβουλές από την ηχώ, και να το αναπτύξει με ρίμες που θα τον πάνε αλλού σε σχέση με το σουιφτικό. Επιδιώκουμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικές μορφές ρίμας.

Πώς να την κατακτήσω, έχω ελπίδα;
Πήδα, πήδα…

 

[panadeli]

Σας ευχαριστώ όλους για την απόκριση. Χαίρομαι πολύ, Αζιμούθιε, που βλέπεις το ποίημα σαν μια καλοδεχούμενη άσκηση για ακόνισμα του μυαλού. Ελληγενή, η πρότασή σου για την πρώτη στροφή είναι εξαιρετική. Με την άδειά σου, θα τη χρησιμοποιήσω.
Σε ό,τι αφορά το τελευταίο που λες, Νίκελ, δεν διαφωνώ ότι ο Σουίφτ πιθανότατα έγραψε το ποίημα σαν άσκηση τεχνικής, όμως στο δικό μου πλαίσιο το νόημα δυστυχώς έχει μεγάλη σημασία. Το ποίημα παρατίθεται σε ένα εκλαϊκευμένο βιβλίο για την εξέλιξη, και συγκεκριμένα στην αρχή ενός κεφαλαίου με θέμα τη φύση της γυναίκας. Η ουσία δηλαδή των συμβουλών της ηχούς προς τον άνδρα (και ο κυνισμός της) πρέπει να αποδοθεί [να είναι τολμηρός και ηγετικός (press, be fore), κτητικός (a door), και πλούσιος (a dress, buy her)].

 

[Hellegennes]

Παρακαλώ. Ίσως θα μπορούσες να αξιοποιήσεις κάτι από το παρακάτω, που είναι από την δεύτερη στροφή και μετά. Πολύ πρόχειρο, αλλά ίσως σού δώσει κάποιες ιδέες.

Πώς θα εκφραστώ που η καρδιά μου χτυπά;
...χτύπα.
Πώς θα καταφέρω, αυτήν που ποτέ δεν αγάπησε;
...πείσε.
Τι να προσφέρω σ' αυτήν, με μόνο μου βιός του αδελφού στάνη;
...φουστάνι.
Πώς θα μείνει αγνή, που στην καρδιά μου γι' άλλο χώρος δε μένει;
...δεμένη. (στην καρδιά μου για πάντα θα μένει-θαμμένη, για πιο μακάβριο)

 

[panadeli]

Καλέ εσύ το 'βγαλες όλο σχεδόν! Υποκλίνομαι!
Μου αρέσουν, ειδικά τα τελευταία δύο.

Μου φαινόταν ανυπέρβλητο εμπόδιο, αλλά με τις απαντήσεις σας με κάνατε να αναθεωρήσω. Αν μη τι άλλο, σας ευχαριστώ πολύ γι' αυτό.

Με τα πολλά, μου 'ρθε και μένα μια ιδέα για το τελευταίο:
Πες μου, ηχώ, πώς να την κάνω σύζυγό μου μέλλουσα;
Με λόυσα.

 

[nickel]

Panadeli, τέτοιες προδιαγραφές τις καταθέτουν από την αρχή, να σφίγγουν εγκαίρως οι εμπνεύσεις.
(Όλοι, όλοι…)

Ελληγεννή, δεν μ’ αρέσουν οι κουνημένοι τόνοι (χτυπά – χτύπα, αγάπησε – πείσε) [το αυτό ισχύει και δι' υμάς, panadeli], αλλά με το δε μένει- δεμένη έκανες διάνα.

Και τι θα πείτε σαν καταφέρουμε αυτό το μανίκι;
Νίκη, νίκη.

 

[Themis†]

Νομίζω ότι ο Ελληγεννής προέβλεψε την εύλογη αυτή ένσταση. Υποθέτω ότι δεν είναι τυχαίο που ξεκινάει τον στίχο-απόκριση με τρεις τελείες. Η ηχώ ακολουθεί με χρονική υστέρηση. Αν, μέχρι να τελειώσει ο ερωτών, η ηχώ έχει φτάσει κοντά στο τέλος, το καταληκτικό δισύλλαβο τμήμα μιας προπαροξύτονης λέξης μπορεί να νοηθεί σαν τονούμενο αυτοτελώς, γιατί ατονία δεν γίνεται ανεκτή. Με αυτή τη λογική το "αγάπησε-πείσε" μπορεί να γίνει αποδεκτό, αλλά όχι το "χτυπά-χτύπα". Όταν το καταληκτικό δισύλλαβο τμήμα κουβαλάει τον τόνο, η ηχώ δεν μπορεί να τον αλλοιώσει.

 

[Hellegennes]

Ακριβώς γι' αυτό έβαλα τις τελείες, αλλά ομολογώ ότι με το χτύπα-χτυπά την πάτησα χωρίς καν να το παρατηρήσω. Αλλά βέβαια δεν είμαι μεταφραστής, οπότε με συγχωρώ.

 

[nickel]

Και βέβαια επιτρέπονται οι αλλαγές. Ίσως επιβάλλονται...


ΒΟΣΚΟΣ: Κάποιες ερωτήσεις θα ’θελα, αντίλαλε, φίλε αγνέ,
να μ’ απαντήσεις. Να προσπαθήσω, ναι;
ΑΝΤΙΛΑΛΟΣ: Ναι.
Το πάθος που με καίει να το σβήσω μ’ άλλον;
Μάλλον.
Εκείνη που θέλω τι θα την ευχαριστήσει;
Στύση.
Τι άλλο θα ’θελε αν τα λεφτά μου χαλούσα;
Λούσα.
Και πώς θα την κρατήσω κοντά μου αν η ίδια δε μένει;
Δεμένη.
Σαν να μου λες ψέματα. Δύσκολα θα με πείσεις.
Επίσης.
Πες μου τότε: πώς θα την έχω πάντοτε για τη δική μου πάρτη.
Πάρ’ τη.

 

[azimuthios]

Προκάματε; Προκάματε; :)

Εντάξει, μάλλον δεν αξίζει τότε να ασχοληθώ, αφού δόθηκαν πολλές και αρκετά καλές μεταφράσεις. Την επόμενη φορά ίσως. :)

Μια παρατήρηση μόνο στο τελευταίο του νίκελ: Η πρώτη απόκριση δεν είναι ηχώ, αλλά επανάληψη της ίδιας λέξης. Κατανοώ ότι δεν σου ερχόταν κάτι καλύτερο, αλλά νομίζω πως αυτό πρέπει να αλλάξει για να να 'ναι όπως τα άλλα, που τα έκανες πολύ ωραία.

 

[nickel]

Καλημέρα. Επίτηδες το 'κανα ίδιο, γιατί και στο πρωτότυπο υπάρχει ένα τέτοιο ξεγέλασμα, δηλαδή η φαινομενική κατάφαση / επιβεβαίωση (“Shall I try?” “Try.”) δεν είναι παρά η επανάληψη από την ηχώ, που την αντιλαμβανόμαστε σαφώς στη δεύτερη επανάληψη, όχι ευθύς εξαρχής.

Άλλο είναι βέβαια που πρέπει να αλλάξει...

 

[Hellegennes]

Πολύ μού άρεσε, Νίκελ. Αλλά συμφωνώ με τον Αζιμούθιο, στο πρώτο. Προτιμώ την δική μου εκδοχή, σ' αυτό.

Το πάρ'τη το σκέφτηκα κι εγώ, αλλά στο μυαλό μου ερχόταν μόνο "πάρτυ", που δεν κολλούσε πουθενά.

 

[Hellegennes]

Άλλο είναι βέβαια που πρέπει να αλλάξει...

Προφανώς εννοείς εκείνο το "άλλον".

 

[azimuthios]

Εγώ κατάλαβα τη στύση... :Ρ

 

[panadeli]

Σας ευχαριστώ ξανά όλους για την ανταπόκριση και για τον κόπο σας. Για άλλη μια φορά, είμαι καταϋποχρεωμένος.
Νίκελ, μου αρέσει πολύ η απόδοσή σου.
Βέβαια η στύση μάλλον θέλει κόψιμο. Μεταφορικά πάντα :). Όχι ότι το βιβλίο δεν έχει σεξουαλικές αναφορές, γεμάτο είναι, αλλά ειδικά στο ποίημα ίσως είναι too much. Ωραία ιδέα πάντως.

Και μια ερώτηση: Προτιμάς τον αντίλαλο από την ηχώ; Δεν με χαλάει, αλλά με προβληματίζει λίγο το ζήτημα του γένους.
Εξαρχής μου άρεσε το θηλυκό γένος, γιατί φαντάστηκα την ηχώ σαν τη φωνή της γυναίκας, που εκμυστηρεύεται στον βοσκό τα μυστικά της.
Από την άλλη ταιριάζει και το αρσενικό γένος, δεδομένου ότι πρόκειται για τη φωνή του βοσκού που αντιλαλεί.

 

[Zazula]

Το "πρόβλημα" του γένους λύνεται πανεύκολα: αντιλαλιά.

 

[drsiebenmal]

Η αντιλαλιά δεν περνάει λόγω του πρώτου στίχου.
Αλλά σωστός είναι ο αντίλαλος, μόνο αγοράκια μιλάνε με τέτοιο τρόπο μεταξύ τους...