Αισθητική του κειμένου - η επιλογή της γραμματοσειράς
Συνεχίζουμε την περιπλάνησή μας στα περί της αισθητικής του κειμένου με ένα στοιχείο κεφαλαιώδους σημασίας για το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα: την επιλογή της γραμματοσειράς που θα χρησιμοποιήσουμε.
Η βασική θεωρία για την επιλογή γραμματοσειράς για κείμενο υπαγορεύει αυτή να είναι με πατούρες (serif) στο σώμα του κειμένου, επειδή αυτές διαβάζονται πιο ξεκούραστα και κατευθύνουν το μάτι καλύτερα από τη μια γραμμή στην επόμενη, και χωρίς πατούρες (sans serif) για επικεφαλίδες και τίτλους, διότι η καθαρή τους εμφάνιση είναι ευκολότερα αναγνωρίσιμη από μακριά και περνά το μήνυμα ισχυρότερα. [Στην προηγούμενη πρόταση μπορείτε όπου "πατούρες" (που είναι ο τεχνικός όρος) να διαβάζετε "ουρίτσες" (που τις λέει έτσι ο πολύς κόσμος).] Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που στις περισσότερες ταμπέλες, στις πινακίδες κυκλοφορίας, στους τίτλους των πρωτοσέλιδων των εφημερίδων κ.τ.ό. οι γραμματοσειρές που κυριαρχούν είναι sans-serif (χωρίς ουρίτσες), ενώ στα βιβλία είναι serif (με ουρίτσες). Βέβαια, ιδίως σε ευρωπαϊκές εκδόσεις, συχνά βρίσκουμε κείμενα βιβλίων να είναι εξ ολοκλήρου με sans-serif γραμματοσειρές, διότι θεωρείται ότι προσδίδουν έναν πιο μοντέρνο αέρα στο βιβλίο. Για κάποιους οι serif γραμματοσειρές αποπνέουν μία περισσότερο κλασική (ή ακόμα και παλιομοδίτικη) αίσθηση. Εννοείται ότι σε όλα αυτά οφείλουμε να προσθέσουμε πως υπάρχουν και γραμματοσειρές ειδικού προορισμού, φτιαγμένες δηλαδή με στόχο να ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένη αποστολή, και οι οποίες καλό είναι να αποφεύγονται για γενική χρήση (αφήστε τις για τους γραφίστες και τους σχεδιαστές διαφημιστικών κυρίως κειμένων ή συσκευασιών).
Οι γραμματοσειρές sans-serif (που δεν έχουν ουρίτσες, δηλαδή) χωρίζονται σε τέσσερις ομάδες:
1. Grotesque (Helvetica, Univers, Folio, Franklin Gothic κ.ά.) Είναι οι παλαιότερες οικογένειες, και οι κλασικότερες σε αίσθηση χωρίς ουρίτσες. Οι λάτρεις της παράδοσης στις γραφικές τέχνες μ' αυτές κοιμούνται και μ' αυτές ξυπνούν. Δίνουν απίστευτη αίσθηση ουδετερότητας και δύναμης, που τη λάτρεψαν οι μοντερνιστές και τη μίσησαν οι μεταμοντερνιστές. Γνωρίζω τουλάχιστον τρία άτομα που σεληνιάζονται με την Helvetica Black περισσότερο απ' ό,τι με την κοπέλα τους.
2. Neo-grotesque / Realist (Arial, MS Sans Serif κ.ά.) Είναι πιο σύγχρονες σε αίσθηση, αλλά και πιο άχρωμες (δεν κλέβουν την παράσταση). Είναι η συχνότερα χρησιμοποιούμενη από τις τέσσερις ομάδες sans-serif. Προσωπικά την Arial τη σνομπάρω γιατί τη θεωρώ υπερβολικά πολυφορεμένη.
3. Humanist (Calibri, Segoe UI, Gill Sans, Trebuchet MS, Tahoma, Verdana, Optima κ.ά.) Επειδή εδώ είναι εντονότερο το εφέ του μεταβλητού πάχους του γράμματος, δημιουργείται στον αναγνώστη μία πιο καλλιγραφική αίσθηση. Αυτό τις κάνει να διαβάζονται ευκολότερα και γι' αυτόν το λόγο καλό είναι να προτιμώνται όταν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε μία sans-serif γραμματοσειρά σε εκτεταμένο κείμενο ή/και σε σώμα βιβλίου. Αυτό κάνω κι εγώ, άλλωστε (κυρίως Verdana, Tahoma, Trebuchet MS και λιγότερο Calibri επειδή αν δεν κάνω λάθος είναι default στο MS Word 2007 κι έχει αρχίσει να γίνεται σούπα).
4. Geometric (Futura, Avant Garde, Century Gothic κ.ά.) Δίνουν μία πιο γεωμετρική αίσθηση, με ολοστρόγγυλα γραμματάκια, χωρίς καθόλου φιοριτούρες. Έτσι λογουχάρη σε αυτές το u στερείται τη γραμμή προς τα κάτω κι είναι σκέτο κυπελλάκι, το a είναι ίδιο με το ελληνικό α, το y δεν σχηματίζει τη μικρή γωνία στο κάτω άκρο, κλπ. Δεν κάνουν με τίποτα για σώμα κειμένου, αλλά είναι σπουδαίες για επικεφαλίδες — και η δική μου επιλογή, φυσικά. Για την ακρίβεια, τρελαίνομαι για Avant Garde, Century Gothic και Futura.
Οι γραμματοσειρές serif (που έχουν ουρίτσες, δηλαδή) χωρίζονται και αυτές σε τέσσερις ομάδες:
1. Old Style / Humanist (Garamond, Goudy Old Style, Palatino κ.ά.) Είναι οι παλαιότερες οικογένειες και οι κλασικότερες σε αίσθηση στην κατηγορία serif. Το πάχος του γράμματος μεταβάλλεται λίγο σε σύγκριση με τις άλλες ομάδες seif, και είναι ιδανικές για να αναδείξουν την αίσθηση του παλαιού σε ένα κείμενο. Προσωπικά χρησιμοποιώ την Palatino Linotype για γενική χρήση στα κείμενά μου, στα ηλεμηνύματά μου κι όπου αλλού γράφω ηλεκτρονικά.
2. Transitional / Baroque (Times New Roman, Baskerville κ.ά) Θεωρούνται κάτι ανάμεσα στο παλαιομοδίτικο και το σύγχρονο στυλ, και αποτελούν τη συχνότερα χρησιμοποιούμενη ομάδα serif γραμματοσειρών. Εδώ το πάχος του γράμματος μεταβάλλεται περισσότερο από τις old style, αλλά λιγότερο από τις modern serif γραμματοσειρές. Προσωπικά απεχθάνομαι την Times New Roman των Windows διότι είναι η default γραμματοσειρά στο MS Word 98-2003 κι όταν βλέπω ένα κείμενο σε αυτήν νιώθω σαν ο συντάκτης του να μην μπήκε στον κόπο (ούτε καν έκανε τη σκέψη) να αλλάξει γραμματοσειρά κι αυτό μου τη δίνει. Δεν θα μου έλειπε καθόλου αν εξαφανιζόταν απόψε κιόλας, διότι την έχω πια σιχαθεί. Αυτό δεν ισχύει για την Times των Mac (την καταλαβαίνεις από το κυματιστό σκέλος του ρ), την οποία αγαπώ πολύ. Άλλη αδυναμία μου είναι η Baskerville, με την οποία έχω τυπώσει πολλά βιβλία.
3. Slab Serif / Mechanistic (Rockwell, Courier, Courier New, κ.ά.) Χαρακτηριστικό τους είναι οι παχιές, περήφανες πατούρες. Δεν κάνουν για σώμα κειμένου (εξαίρεση η εφημερίδα Γκάρντιαν που χρησιμοποιεί Egyptian) και απαντώνται κυρίως σε μεγάλους τίτλους (πρωτοσέλιδα, διαφημίσεις κλπ) και όταν θέλουμε να δοθεί η αίσθηση κειμένου από γραφομηχανή.
4. Modern / Didone (Bodoni, Century Schoolbook κ.ά.) Είναι οι serif γραμματοσειρές με τη μεγαλύτερη μεταβολή στο πάχος του γράμματος, κι έχουν τις πιο μακριές και λεπτές ουρίτσες. Θεωρείται ότι υστερούν σε ευκολία ανάγνωσης από τις υπόλοιπες serif διότι είναι τονισμένες στον κάθετο άξονα, αν και η Century Schoolbook περιλαμβάνεται στις αγαπημένες μου.
Πειραματιστείτε, λοιπόν, με τις γραμματοσειρές που διαθέτετε στο σύστημά σας, δοκιμάστε και κρίνετε τις δικές μου προτάσεις, και μη διστάσετε να ρωτήσετε ό,τι σας απασχολεί σχετικά. Να θυμάστε όμως ότι δεν πρέπει να παραφορτώνετε το κείμενό σας με πολλές διαφορετικές γραμματοσειρές, διότι τότε θα δείχνει σα λατέρνα και θα απωλέσει πλήρως την αισθητική του. Είναι προτιμότερο να κινηθείτε με την ίδια γραμματοσειρά σε διαφορετικές της εκφάνσεις (πλάγια, τονισμένη κλπ), και να έχετε το πολύ δύο γραμματοσειρές (αν θέλετε να έχετε ουρίτσες στο σώμα του κειμένου και χωρίς ουρίτσες τίτλους και επικεφαλίδες) ή και μόνο μία αν έτσι τέρπονται οι οφθαλμοί σας. Τέλος, για την Comic Sans MS να θυμίσω αυτό που είπα στην αρχή σχετικά με τις γραμματοσειρές ειδικής χρήσης: μόνο εκεί που πρέπει! Α, και ban comic sans!
Admin's note: Αντιγράφτηκε από εδώ για να γίνει αρχή για μια γενικότερη συζήτηση ειδικά για τις γραμματοσειρές.
Συνεχίζουμε την περιπλάνησή μας στα περί της αισθητικής του κειμένου με ένα στοιχείο κεφαλαιώδους σημασίας για το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα: την επιλογή της γραμματοσειράς που θα χρησιμοποιήσουμε.
Η βασική θεωρία για την επιλογή γραμματοσειράς για κείμενο υπαγορεύει αυτή να είναι με πατούρες (serif) στο σώμα του κειμένου, επειδή αυτές διαβάζονται πιο ξεκούραστα και κατευθύνουν το μάτι καλύτερα από τη μια γραμμή στην επόμενη, και χωρίς πατούρες (sans serif) για επικεφαλίδες και τίτλους, διότι η καθαρή τους εμφάνιση είναι ευκολότερα αναγνωρίσιμη από μακριά και περνά το μήνυμα ισχυρότερα. [Στην προηγούμενη πρόταση μπορείτε όπου "πατούρες" (που είναι ο τεχνικός όρος) να διαβάζετε "ουρίτσες" (που τις λέει έτσι ο πολύς κόσμος).] Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που στις περισσότερες ταμπέλες, στις πινακίδες κυκλοφορίας, στους τίτλους των πρωτοσέλιδων των εφημερίδων κ.τ.ό. οι γραμματοσειρές που κυριαρχούν είναι sans-serif (χωρίς ουρίτσες), ενώ στα βιβλία είναι serif (με ουρίτσες). Βέβαια, ιδίως σε ευρωπαϊκές εκδόσεις, συχνά βρίσκουμε κείμενα βιβλίων να είναι εξ ολοκλήρου με sans-serif γραμματοσειρές, διότι θεωρείται ότι προσδίδουν έναν πιο μοντέρνο αέρα στο βιβλίο. Για κάποιους οι serif γραμματοσειρές αποπνέουν μία περισσότερο κλασική (ή ακόμα και παλιομοδίτικη) αίσθηση. Εννοείται ότι σε όλα αυτά οφείλουμε να προσθέσουμε πως υπάρχουν και γραμματοσειρές ειδικού προορισμού, φτιαγμένες δηλαδή με στόχο να ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένη αποστολή, και οι οποίες καλό είναι να αποφεύγονται για γενική χρήση (αφήστε τις για τους γραφίστες και τους σχεδιαστές διαφημιστικών κυρίως κειμένων ή συσκευασιών).
Οι γραμματοσειρές sans-serif (που δεν έχουν ουρίτσες, δηλαδή) χωρίζονται σε τέσσερις ομάδες:
1. Grotesque (Helvetica, Univers, Folio, Franklin Gothic κ.ά.) Είναι οι παλαιότερες οικογένειες, και οι κλασικότερες σε αίσθηση χωρίς ουρίτσες. Οι λάτρεις της παράδοσης στις γραφικές τέχνες μ' αυτές κοιμούνται και μ' αυτές ξυπνούν. Δίνουν απίστευτη αίσθηση ουδετερότητας και δύναμης, που τη λάτρεψαν οι μοντερνιστές και τη μίσησαν οι μεταμοντερνιστές. Γνωρίζω τουλάχιστον τρία άτομα που σεληνιάζονται με την Helvetica Black περισσότερο απ' ό,τι με την κοπέλα τους.
2. Neo-grotesque / Realist (Arial, MS Sans Serif κ.ά.) Είναι πιο σύγχρονες σε αίσθηση, αλλά και πιο άχρωμες (δεν κλέβουν την παράσταση). Είναι η συχνότερα χρησιμοποιούμενη από τις τέσσερις ομάδες sans-serif. Προσωπικά την Arial τη σνομπάρω γιατί τη θεωρώ υπερβολικά πολυφορεμένη.
3. Humanist (Calibri, Segoe UI, Gill Sans, Trebuchet MS, Tahoma, Verdana, Optima κ.ά.) Επειδή εδώ είναι εντονότερο το εφέ του μεταβλητού πάχους του γράμματος, δημιουργείται στον αναγνώστη μία πιο καλλιγραφική αίσθηση. Αυτό τις κάνει να διαβάζονται ευκολότερα και γι' αυτόν το λόγο καλό είναι να προτιμώνται όταν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε μία sans-serif γραμματοσειρά σε εκτεταμένο κείμενο ή/και σε σώμα βιβλίου. Αυτό κάνω κι εγώ, άλλωστε (κυρίως Verdana, Tahoma, Trebuchet MS και λιγότερο Calibri επειδή αν δεν κάνω λάθος είναι default στο MS Word 2007 κι έχει αρχίσει να γίνεται σούπα).
4. Geometric (Futura, Avant Garde, Century Gothic κ.ά.) Δίνουν μία πιο γεωμετρική αίσθηση, με ολοστρόγγυλα γραμματάκια, χωρίς καθόλου φιοριτούρες. Έτσι λογουχάρη σε αυτές το u στερείται τη γραμμή προς τα κάτω κι είναι σκέτο κυπελλάκι, το a είναι ίδιο με το ελληνικό α, το y δεν σχηματίζει τη μικρή γωνία στο κάτω άκρο, κλπ. Δεν κάνουν με τίποτα για σώμα κειμένου, αλλά είναι σπουδαίες για επικεφαλίδες — και η δική μου επιλογή, φυσικά. Για την ακρίβεια, τρελαίνομαι για Avant Garde, Century Gothic και Futura.
Οι γραμματοσειρές serif (που έχουν ουρίτσες, δηλαδή) χωρίζονται και αυτές σε τέσσερις ομάδες:
1. Old Style / Humanist (Garamond, Goudy Old Style, Palatino κ.ά.) Είναι οι παλαιότερες οικογένειες και οι κλασικότερες σε αίσθηση στην κατηγορία serif. Το πάχος του γράμματος μεταβάλλεται λίγο σε σύγκριση με τις άλλες ομάδες seif, και είναι ιδανικές για να αναδείξουν την αίσθηση του παλαιού σε ένα κείμενο. Προσωπικά χρησιμοποιώ την Palatino Linotype για γενική χρήση στα κείμενά μου, στα ηλεμηνύματά μου κι όπου αλλού γράφω ηλεκτρονικά.
2. Transitional / Baroque (Times New Roman, Baskerville κ.ά) Θεωρούνται κάτι ανάμεσα στο παλαιομοδίτικο και το σύγχρονο στυλ, και αποτελούν τη συχνότερα χρησιμοποιούμενη ομάδα serif γραμματοσειρών. Εδώ το πάχος του γράμματος μεταβάλλεται περισσότερο από τις old style, αλλά λιγότερο από τις modern serif γραμματοσειρές. Προσωπικά απεχθάνομαι την Times New Roman των Windows διότι είναι η default γραμματοσειρά στο MS Word 98-2003 κι όταν βλέπω ένα κείμενο σε αυτήν νιώθω σαν ο συντάκτης του να μην μπήκε στον κόπο (ούτε καν έκανε τη σκέψη) να αλλάξει γραμματοσειρά κι αυτό μου τη δίνει. Δεν θα μου έλειπε καθόλου αν εξαφανιζόταν απόψε κιόλας, διότι την έχω πια σιχαθεί. Αυτό δεν ισχύει για την Times των Mac (την καταλαβαίνεις από το κυματιστό σκέλος του ρ), την οποία αγαπώ πολύ. Άλλη αδυναμία μου είναι η Baskerville, με την οποία έχω τυπώσει πολλά βιβλία.
3. Slab Serif / Mechanistic (Rockwell, Courier, Courier New, κ.ά.) Χαρακτηριστικό τους είναι οι παχιές, περήφανες πατούρες. Δεν κάνουν για σώμα κειμένου (εξαίρεση η εφημερίδα Γκάρντιαν που χρησιμοποιεί Egyptian) και απαντώνται κυρίως σε μεγάλους τίτλους (πρωτοσέλιδα, διαφημίσεις κλπ) και όταν θέλουμε να δοθεί η αίσθηση κειμένου από γραφομηχανή.
4. Modern / Didone (Bodoni, Century Schoolbook κ.ά.) Είναι οι serif γραμματοσειρές με τη μεγαλύτερη μεταβολή στο πάχος του γράμματος, κι έχουν τις πιο μακριές και λεπτές ουρίτσες. Θεωρείται ότι υστερούν σε ευκολία ανάγνωσης από τις υπόλοιπες serif διότι είναι τονισμένες στον κάθετο άξονα, αν και η Century Schoolbook περιλαμβάνεται στις αγαπημένες μου.
Πειραματιστείτε, λοιπόν, με τις γραμματοσειρές που διαθέτετε στο σύστημά σας, δοκιμάστε και κρίνετε τις δικές μου προτάσεις, και μη διστάσετε να ρωτήσετε ό,τι σας απασχολεί σχετικά. Να θυμάστε όμως ότι δεν πρέπει να παραφορτώνετε το κείμενό σας με πολλές διαφορετικές γραμματοσειρές, διότι τότε θα δείχνει σα λατέρνα και θα απωλέσει πλήρως την αισθητική του. Είναι προτιμότερο να κινηθείτε με την ίδια γραμματοσειρά σε διαφορετικές της εκφάνσεις (πλάγια, τονισμένη κλπ), και να έχετε το πολύ δύο γραμματοσειρές (αν θέλετε να έχετε ουρίτσες στο σώμα του κειμένου και χωρίς ουρίτσες τίτλους και επικεφαλίδες) ή και μόνο μία αν έτσι τέρπονται οι οφθαλμοί σας. Τέλος, για την Comic Sans MS να θυμίσω αυτό που είπα στην αρχή σχετικά με τις γραμματοσειρές ειδικής χρήσης: μόνο εκεί που πρέπει! Α, και ban comic sans!
Admin's note: Αντιγράφτηκε από εδώ για να γίνει αρχή για μια γενικότερη συζήτηση ειδικά για τις γραμματοσειρές.
Last edited by a moderator:
