Η παύλα

[nickel]

Εκτός από τη συζήτηση για το ενωτικό που έχει ξεκινήσει εδώ και εδώ, χρήσιμη (και επείγουσα) είναι και μια πιο πρακτική συζήτηση για την παύλα.

Οι Αγγλοσάξονες έχουν τη διπλή ή μεγάλη παύλα (στη θέση 151, πληκτρολογείται με Alt-0151 ή, στο Word, με Alt-Control-παύλα, όπου το 0151 και η παύλα χτυπιούνται στο αριθμητικό πληκτρολόγιο δεξιά), η οποία δεν συνηθίζεται πολύ στην Ελλάδα (μπορεί κάποιοι εκδότες να τη βάζουν π.χ. στην αρχή διαλόγων ή γενικότερα εκεί που θα ήθελαν να την ξεχωρίσουν από τη μεσαία).

Εγώ χρησιμοποιώ εδώ, στο φόρουμ, τη διπλή παύλα επειδή η μεσαία δεν φαίνεται καλά.

Συνηθέστερη στην Ελλάδα είναι η μεσαία παύλα, στη θέση 150 (πληκτρολογείται με Alt-0150 ή, στο Word, με Control-παύλα, όπου το 0150 και η παύλα χτυπιούνται στο αριθμητικό πληκτρολόγιο δεξιά). Τη χρησιμοποιούμε συχνότατα για να χωρίσουμε παρενθετικές φράσεις ή προτάσεις. Σ' ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΙΝΑΙ ΛΑΘΟΣ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΤΟ ΑΠΛΟ ΕΝΩΤΙΚΟ, δηλαδή τη μία παυλίτσα που βρίσκεται δεξιά από το 0 στο πληκτρολόγιο.

Αν σας δυσκολεύει να στέλνετε το χέρι σας ταξίδι δεξιά στο keypad, μια πρακτική λύση είναι να διδάξετε το AutoCorrect να μετατρέπει τις δύο παύλες -- σε μεσαία παύλα.

Μία ακόμα παρατήρηση: Οι προσεκτικοί επιμελητές προσέχουν και τα κενά σε σχέση με την παύλα για να δίνουν στον αναγνώστη να καταλαβαίνει πότε ανοίγει και πότε κλείνει η «παρένθεση».

• Αν χρειάζεται μία μόνο παύλα (επειδή μαζί με την παρένθεση τελειώνει και η περίοδος του λόγου), της βάζουμε διάστημα αριστερά και δεξιά, π.χ.
  Είπαν ότι θα ’ρθουν κάποια άλλη μέρα — ίσως τη Δευτέρα.
  
• Αν χρειάζονται δύο παύλες για το ανοιγοκλείσιμο της παρενθετικής διατύπωσης, δεν βάζουμε κενό διάστημα δεξιά από την πρώτη ούτε αριστερά από τη δεύτερη, όπως δεν βάζουμε στο ανοιγοκλείσιμο παρενθέσεων, π.χ.
  Θα έρθω μια άλλη μέρα —τη Δευτέρα ίσως— και θα τα πούμε τότε.
  Θα έρθω μια άλλη μέρα (τη Δευτέρα ίσως) και θα τα πούμε τότε.

Ε, και μη βάζετε συνέχεια παύλες. Υπάρχει και η άνω τελεία και η διπλή τελεία και η παρένθεση.

 

[curry]

Συνηθέστερη στην Ελλάδα είναι η μεσαία παύλα, στη θέση 150 (πληκτρολογείται με Alt-0150 ή, στο Word, με Control-παύλα, όπου το 0150 και η παύλα χτυπιούνται στο αριθμητικό πληκτρολόγιο δεξιά). Τη χρησιμοποιούμε συχνότατα για να χωρίσουμε παρενθετικές φράσεις ή προτάσεις. Σ' ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΙΝΑΙ ΛΑΘΟΣ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΤΟ ΑΠΛΟ ΕΝΩΤΙΚΟ, δηλαδή τη μία παυλίτσα που βρίσκεται δεξιά από το 0 στο πληκτρολόγιο.

• Αν χρειάζεται μία μόνο παύλα (επειδή μαζί με την παρένθεση τελειώνει και η περίοδος του λόγου), της βάζουμε διάστημα αριστερά και δεξιά, π.χ.
  Είπαν ότι θα ’ρθουν κάποια άλλη μέρα — ίσως τη Δευτέρα.
  
• Αν χρειάζονται δύο παύλες για το ανοιγοκλείσιμο της παρενθετικής διατύπωσης, δεν βάζουμε κενό διάστημα δεξιά από την πρώτη ούτε αριστερά από τη δεύτερη, όπως δεν βάζουμε στο ανοιγοκλείσιμο παρενθέσεων, π.χ.
  Θα έρθω μια άλλη μέρα —τη Δευτέρα ίσως— και θα τα πούμε τότε.
  Θα έρθω μια άλλη μέρα (τη Δευτέρα ίσως) και θα τα πούμε τότε.

Καλημέρα. Όταν γράφω στο Word, η διπλή παύλα εμφανίζεται αυτόματα αφού πατήσω μικρή παύλα-space-επόμενη λέξη-space. Οπότε, δεν με έχει απασχολήσει η ύπαρξή της ιδιαίτερα - το φροντίζει η ίδια!
(Εδώ όμως, που δεν αλλάζει αυτόματα, πάντα ξεχνώ να κάνω κάτι γι' αυτό.)

Όταν έκανα την πτυχιακή μου και έμαθα πολλά ενδιαφέροντα πράγματα για το πώς πρέπει να είναι το κείμενο μου "εμφανισιακά", η επόπτρια μού είχε πει να βάζω κενό ανάμεσα σε όλες τις διπλές παύλες. Γενικά, δεν αμφισβήτησα ποτέ τις οδηγίες της - όχι γιατί την θεωρώ αλάνθαστη, αλλά επειδή δεν ασχολήθηκα.
Γιατί δεν πρέπει να βάζουμε κενό; Απλά περιττεύει;

 

[sarant]

Γιατί δεν πρέπει να βάζουμε κενό; Απλά περιττεύει;

Δεν πρέπει να βάζουμε κενό, για να καταλαβαίνει πιο εύκολα ο αναγνώστης ποιες λέξεις περιλαμβάνονται μέσα στις διπλές παύλες (στην οιονεί παρένθεση), πολύ χρήσιμο όταν έχεις πολλές σε μια παράγραφο.

 

[curry]

Απολύτως λογικό. Ευχαριστώ!

 

[nickel]

Γιατί δεν πρέπει να βάζουμε κενό; Απλά περιττεύει;

Καλημέρα. Και, με άλλα λόγια από αυτά του συνονόματου, γιατί η παύλα δεν έχει καμπύλες σαν την παρένθεση να καταλαβαίνουμε πότε είναι για άνοιγμα και πότε για κλείσιμο. Δηλαδή, οι Γάλλοι μπορεί να βάζουν διαστήματα στις παρενθέσεις ( blah-blah-blah ), εμείς καλό είναι να μη βάζουμε στις δύο παύλες.

 

[unique]

Παύλες αντί παρενθέσεων

Για παράδειγμα: [...] λόγω της μείωσης των εισαγομένων κινεζικών προϊόντων —όπως πορσελάνης, μετάξης και επιπλοποιίας— και της παράλληλης αύξησης των εξαγωγών ειδών κλωστοϋφαντουργίας [...]
Η ερώτηση έχει τρία σκέλη:
α) ποιος είναι ο ορθός συνδυασμός πλήκτρων για την παύλα.
β) σε περίπτωση που η "παρενθετική" πρόταση καταλήγει σε τελεία, απαιτείται καταληκτική παύλα;
γ) τι κενά απαιτούνται (αν απαιτούνται) μεταξύ των λέξεων που προηγούνται και έπονται της παύλας;
Επίσης: Στους διαλόγους χρησιμοποιούμε την ίδια ή διαφορετική παύλα;

 

[nickel]

Σε μετέφερα σ' αυτό το νήμα, μια και εδώ θα βρεις όλες τις απαντήσεις. Για τους διαλόγους υπάρχει το νήμα: Παύλες και εισαγωγικά στο διάλογο.

 

[unique]

Αν η «παρενθετική» πρόταση ανοίγει μεν με παύλα αλλά καταλήγει σε άνω τελεία (αντί για τελεία), πρέπει να κλείσει με παύλα;
Επίσης: τι γίνεται στην περίπτωση που γράφουμε από τότε μέχρι τότε, ΄(150 π.Χ-150 μ.Χ) ; τι παύλα χρησιμοποιούμε και τι κενά;

 

[nickel]

Η πρώτη περίπτωση έχει τόσο ενδιαφέρον όσο το να καταφέρεις να στριμωχτείς μόνος σου σε μια γωνιά. Έτσι νιώθω κάθε φορά που έχω βάλει κείμενο μέσα σε παύλες και πρέπει να βάλω και σημείο στίξης μετά, κόμμα ή άνω τελεία. Και το κόμμα μπορείς να το φας, η άνω τελεία δεν τρώγεται. Δεν ξέρω αν το αποτέλεσμα έχει γλωσσική ή νοηματική λογική, σίγουρα δεν έχει αισθητική. Η καλύτερη λύση (αισθητικά) είναι να βάλεις την παρενθετική σου πρόταση σε παρένθεση. Οι καμπύλες ( ) έχουν πάντα κάτι πιο καλαίσθητο.

Η δεύτερη περίπτωση, η παύλα με τη σημασία «έως» (και όχι μόνο), είναι αστεία υπόθεση. Αυτά τα πράγματα τα γράφουν τα style guides των Αγγλοσαξόνων (και δεν ξέρω ποιοι τα ξέρουν και πόσοι τα εφαρμόζουν), αλλά έχω την εντύπωση ότι χάνεις το ψηφιακό σου σάλιο αν πεις στους Έλληνες να βάζουν τη μεσαία παύλα, την 150άρα, στη θέση της μικρής, του ενωτικού, για να δείξει το «έως» (Αθήνα–Παρίσι) ή τους αντίπαλους ενός αγώνα (Ολυμπιακός–Παναθηναϊκός) κ.τ.ό. Ιδιαίτερα σε ένα φόρουμ που χρησιμοποιεί Trebuchet και η μεσαία παύλα δεν διαφέρει από τη μικρή και πρέπει να βάλεις μεγάλη για να δεις τη διαφορά, αρχίζεις να το φιλοσοφείς για τη σκοπιμότητα κάποιων πραγμάτων. :)

 

[Themis†]

Αν η «παρενθετική» πρόταση ανοίγει μεν με παύλα αλλά καταλήγει σε άνω τελεία (αντί για τελεία), πρέπει να κλείσει με παύλα;

Συμφωνώ με τον Νίκελ, αλλά ας το πω και κάπως διαφορετικά. Στην Ελλάδα ο γενικός κανόνας είναι ναι, κλείνει με παύλα, αλλά τρως την άνω τελεία. Ο ίδιος αυτός κανόνας δεν φροντίζει να σου πει ότι πρόσεξε παιδάκι μου, μην ανοίξεις παύλα αφού ενεδρεύει άνω τελεία, άκου τι σου λέει ο Νίκελ. Αλλά το πιο ενδιαφέρον είναι όταν ακολουθεί κόμμα, μια περίπτωση πολύ συχνότερη, που προβλέπεται από τις περισσότερες γραμματικές ή οδηγίες προς γλωσσικώς ναυτιλλομένους. Αν φας το κόμμα είναι σαν να παίρνεις λαχείο και να ξεχνάς να δεις αν κέρδισες (να κάνεις ό,τι εγώ δηλαδή). Αν είναι να φας το κόμμα που κλείνει την παρενθετική φράση, τότε γιατί την άνοιξες με το προηγούμενο κόμμα που κλαίει και ζητάει εναγωνίως το ταίρι του; Εφαρμόζουν το ίδιο που θα σου πούνε και για το θαυμαστικό, για παράδειγμα. Εγώ προσωπικά ζηλεύω την ανεμελιά των Γάλλων. Άνοιξαν παύλα; Θα την κλείσουν. Κι αν έχουν ανοίξει παρενθετική φράση με κόμμα, θα το βάλουν και το κόμμα μετά την παύλα. Το ίδιο και με την άνω τελεία. Το πρόβλημα το έχω αντιμετωπίσει επανειλημμένα, όταν (για λόγους μάλλον τυπικούς) δεν ενδεικνυόταν να χρησιμοποιήσω παρενθέσεις ή κάτι άλλο όταν το πρωτότυπο είχε παύλες. Αρκετές φορές σιχτίρισα και έβαλα μεγαλοπρεπώς το κόμμα μετά την παύλα. Νομίζω ότι το θέμα αυτό αφορά τη στίξη γενικά, η οποία οφείλει διά ροπάλου να εξυπηρετεί τη δόμηση του νοήματος. Έχω ήδη αναφέρει ότι, κατά τη γνώμη μου, η σωτηρία του νοήματος είναι ο υπέρτατος νόμος. Ειδικότερα για τη στίξη έχω να πω: αν οι κανόνες της σε αναγκάζουν να αλλάξεις τη διατύπωση που σου έρχεται πιο φυσικά να γράψεις, τότε εκείνο που πρέπει να αλλάξει είναι οι κανόνες της, όχι εσύ.

 

[unique]

Ως προς την πρώτη περίπτωση με καλύψατε τελείως. Σχετικά με τη δεύτερη όμως δεν είμαι απόλυτα σίγουρος ότι κατάλαβα το πνεύμα του Nickel. Θες να πεις ότι κακώς χρησιμοποιείται το ενωτικό και ότι στη θέση του θα έπρεπε να χρησιμοποιείται η μεσαία παύλα χωρίς κενά;

 

[drsiebenmal]

Τυπογραφικά, αν χρησιμοποιείς τη μεσαία παύλα (την n-dash) για χρονολογίες ή αντιπάλους ενός ματς, όπως έγραψε ο νίκελ, το αποτελεσμα είναι οπτικά ανεπαίσθητα πιο ευανάγνωστο. Στην πράξη, το μάτι του Έλληνα αναγνώστη έχει εθιστεί τόσο πολύ στη χρήση του ενωτικού και σε αυτές τις περιπτώσεις, που ελάχιστοι ακολουθούν συστηματικά αυτή τη σύμβαση. Το πιο εύκολο, και ίσως προτιμότερο, είναι να ακολουθήσεις τη σύμβαση που χρησιμοποιεί ο εκδότης σου.

 

[Zazula]

Και το κόμμα μπορείς να το φας, η άνω τελεία δεν τρώγεται.

Εγώ πάντως όταν πιστεύω ότι το κόμμα χρειάζεται μετά τη 2η παύλα, το βάζω κανονικά.

 

[pidyo]

Μία ακόμα παρατήρηση: Οι προσεκτικοί επιμελητές προσέχουν και τα κενά σε σχέση με την παύλα για να δίνουν στον αναγνώστη να καταλαβαίνει πότε ανοίγει και πότε κλείνει η «παρένθεση».

• Αν χρειάζεται μία μόνο παύλα (επειδή μαζί με την παρένθεση τελειώνει και η περίοδος του λόγου), της βάζουμε διάστημα αριστερά και δεξιά, π.χ.
  Είπαν ότι θα ’ρθουν κάποια άλλη μέρα — ίσως τη Δευτέρα.
  
• Αν χρειάζονται δύο παύλες για το ανοιγοκλείσιμο της παρενθετικής διατύπωσης, δεν βάζουμε κενό διάστημα δεξιά από την πρώτη ούτε αριστερά από τη δεύτερη, όπως δεν βάζουμε στο ανοιγοκλείσιμο παρενθέσεων, π.χ.
  Θα έρθω μια άλλη μέρα —τη Δευτέρα ίσως— και θα τα πούμε τότε.
  Θα έρθω μια άλλη μέρα (τη Δευτέρα ίσως) και θα τα πούμε τότε.

Χαίρομαι που κάποιος τα λέει τόσο ξεκάθαρα. Προπαγάνδιζα καιρό αυτήν τη λύση, σκοντάφτοντας στις αντιρρήσεις διαφόρων ξενοσπουδαγμένων που είχαν επαφή με τις τυποεκδοτικές συμβάσεις άλλων χωρών.

Έχω την αμυδρή εντύπωση πάντως πως στην παραδοσιακή ελληνική στοιχειοθεσία στις παρενθετικές παύλες έμπαινε ένα μικρό κενό δεξιά της δεξιάς παύλας και αριστερά της αριστερής, αλλά ένα κενό μικρότερο από το κανονικό. Στους καιρούς της ηλεκτρονικής στοιχειοθεσίας όμως (ελάχιστα συμβατής με τέτοιες κομψές λύσεις), ασφαλώς η λύση που προτείνεις είναι η προτιμότερη.

 

[drsiebenmal]

Έχω την αμυδρή εντύπωση πάντως πως στην παραδοσιακή ελληνική στοιχειοθεσία στις παρενθετικές παύλες έμπαινε ένα μικρό κενό δεξιά της δεξιάς παύλας και αριστερά της αριστερής, αλλά ένα κενό μικρότερο από το κανονικό. Στους καιρούς της ηλεκτρονικής στοιχειοθεσίας όμως (ελάχιστα συμβατής με τέτοιες κομψές λύσεις), ασφαλώς η λύση που προτείνεις είναι η προτιμότερη.

Νομίζω πως σωστά θυμάσαι :) Έμπαινε μισή πίκα ή ένα τέταρτο της πίκας. Ποιος κάθεται να ασχολείται τώρα με τέτοιες λεπτορυθμίσεις --όχι ότι δεν γίνεται, φυσικά...

 

[Zazula]

Έχω την αμυδρή εντύπωση πάντως πως στην παραδοσιακή ελληνική στοιχειοθεσία στις παρενθετικές παύλες έμπαινε ένα μικρό κενό δεξιά της δεξιάς παύλας και αριστερά της αριστερής, αλλά ένα κενό μικρότερο από το κανονικό. Στους καιρούς της ηλεκτρονικής στοιχειοθεσίας όμως (ελάχιστα συμβατής με τέτοιες κομψές λύσεις), ασφαλώς η λύση που προτείνεις είναι η προτιμότερη.

Φρονώ πως δεν είναι τόσο θέμα ασυμβατότητας με την ηλεκτρονική στοιχειοθεσία (στη μετά-Unicode εποχή), όσο αποτέλεσμα τεμπελιάς. Για τη συγκεκριμένη χρήση υπάρχει το (χρησιμοποιούμενο στα γαλλικά) "NARROW NO-BREAK SPACE" (U+202F). Αλλά ακόμη και όταν οι παρενθετικές παύλες είναι κολλημένες με τον επόμενο χαρακτήρα (η αριστερή) και τον προηγούμενο (η δεξιά), απαιτείται να μένουν αδιάσπαστες από τις αλλαγές αράδας, με χρήση τού χαρακτήρα "WORD JOINER" (U+2060).

 

[pidyo]

Ναι, σωστά, υπάρχει και το "γαλλικό κενό", αλλά επειδή οι αποστάσεις στους κειμενογράφους δεν είναι ποτέ σταθερές με αμφίπλευρη στοίχιση, συνήθως αποκτάς έτσι ένα κενό που, ναι μεν είναι μικρότερο από τα άλλα, αλλά παραμένει μεγαλύτερο από εκείνο που θα χρησιμοποιούσε ένας στοιχειοθέτης του παλιού καιρού.

Edit: Και φυσικά το κενό έμπαινε δεξιά της αριστερής παύλας και αριστερά της δεξιάς κι όχι έτσι όπως το έγραψα: εσωτερικό κενό ήταν, όχι εξωτερικό.

 

[Loukia]

Καλημέρα.

Υπάρχουν παύλες-μπάμπουσκες; Μπορούμε δηλαδή να έχουμε παύλα μέσα στην παύλα;
Παράδειγμα:
Αυτή η ξετσίπωτη έχει πάει σίγουρα με έναν από τους Παπαδόπουλους — μπορεί και με τους δυο, με τον ένα στα φανερά, με τον άλλο στα κρυφά — Θου, Κύριε!

 

[drsiebenmal]

Καλημέρα Λουκία,

Το παράδειγμά σου είναι με μισοματριόσκα :), οπότε θα προσπαθήσω πρώτα να το κλείσω από δεξιά (με μικροαλλαγές, ίσως όχι ιδιαίτερα πετυχημένες νοηματικά):

Αυτή η ξετσίπωτη έχει πάει σίγουρα με έναν από τους Παπαδόπουλους — μπορεί και με τους τρεις, με τον ένα στα φανερά, με τον άλλο στα κρυφά — Θου, Κύριε! — με τον τρίτον, ποιος ξέρει πώς και πότε — και σίγουρα με κάποιον από τους Κωστόπουλους...

Εδώ βλέπουμε ξεκάθαρα το πρόβλημα: Έχουμε παύλες ένθετες σε παύλες ή δυο ζευγάρια παρενθετικές;
Δεν νομίζω ότι υπάρχει (που σημαίνει ότι δεν ξέρω να υπάρχει) εδώ άλλος κανόνας πέρα από τον υπέρτατο: να είναι σαφή αυτά που γράφουμε. Επομένως, τι μπορούμε να κάνουμε εδώ;

Ένας τρόπος είναι να το γράψουμε αλλιώς. Η σιγουράντζα δεν έβλαψε κανέναν σε τέτοιες περιπτώσεις:

Αυτή η ξετσίπωτη έχει πάει σίγουρα — Θου, Κύριε! — με έναν από τους Παπαδόπουλους — μπορεί και με τους τρεις, με τον ένα στα φανερά, με τον άλλο στα κρυφά με τον τρίτον, ποιος ξέρει πώς και πότε — και σίγουρα με κάποιον από τους Κωστόπουλους...

Ένας άλλος τρόπος είναι να παίξουμε λίγο με τις τυπογραφικές δυνατότητες: να ενώσουμε τις παύλες της ένθετης παράθεσης, να πλαγιάσουμε το επιφώνημα:

Αυτή η ξετσίπωτη έχει πάει σίγουρα με έναν από τους Παπαδόπουλους — μπορεί και με τους τρεις, με τον ένα στα φανερά, με τον άλλο στα κρυφά —Θου, Κύριε!— με τον τρίτον, ποιος ξέρει πώς — και σίγουρα με κάποιον από τους Κωστόπουλους...

Για να τα μεταφέρω τώρα και στο αρχικό σου παράδειγμα:

Αυτή η ξετσίπωτη έχει πάει σίγουρα —Θου, Κύριε!— με έναν από τους Παπαδόπουλους — μπορεί και με τους δυο, με τον ένα στα φανερά, με τον άλλο στα κρυφά.

Αυτή η ξετσίπωτη έχει πάει σίγουρα με έναν από τους Παπαδόπουλους — μπορεί και με τους δυο, με τον ένα στα φανερά, με τον άλλο στα κρυφά —Θου, Κύριε!

Από τις δύο περιπτώσεις, η προσωπική μου επιλογή θα ήταν με τη χρήση των πλάγιων χαρακτήρων.

 

[sarant]

Γιατί όμως δεν κολλάτε τις παύλες στις λέξεις, κατά τη συμβουλή του Νίκελ, ώστε να διευκολύνεται ο αναγνώστης;
Για τις ένθετες παύλες, δεν μας κάνει η παρένθεση;

Αυτή η ξετσίπωτη έχει πάει σίγουρα με έναν από τους Παπαδόπουλους —μπορεί και με τους τρεις, με τον ένα στα φανερά, με τον άλλο στα κρυφά (Θου, Κύριε!) με τον τρίτον, ποιος ξέρει πώς— και σίγουρα με κάποιον από τους Κωστόπουλους...