panadeli
¥
Η διάσημη Καταγωγή των ειδών του Κάρολου Δαρβίνου κλείνει με την παράγραφο:
It is interesting to contemplate an entangled bank, clothed with many plants of many kinds, with birds singing on the bushes, with various insects flitting about, and with worms crawling through the damp earth, and to reflect that these elaborately constructed forms, so different from each other, and dependent on each other in so complex a manner, have all been produced by laws acting around us. These laws, taken in the largest sense, being Growth with Reproduction; Inheritance which is almost implied by reproduction; Variability from the indirect and direct action of the external conditions of life, and from use and disuse; a Ratio of Increase so high as to lead to a Struggle for Life, and as a consequence to Natural Selection, entailing Divergence of Character and the Extinction of less-improved forms. Thus, from the war of nature, from famine and death, the most exalted object which we are capable of conceiving, namely, the production of the higher animals, directly follows. Thus, from the war of nature, from famine and death, the most exalted object which we are capable of conceiving, namely, the production of the higher animals, directly follows. There is grandeur in this view of life, with its several powers, having been originally breathed into a few forms or into one; and that, whilst this planet has gone cycling on according to the fixed law of gravity, from so simple a beginning endless forms most beautiful and most wonderful have been, and are being, evolved.
Παραθέτω ολόκληρη την παράγραφο για να την απολαύσετε, γιατί έχει μια ασυνήθιστη ποιητικότητα για τα δεδομένα των γραπτών του Δαρβίνου. Αυτό που με ενδιαφέρει εδώ είναι η απόδοση του entangled (ή tangled) bank. (Το συγκεκριμένο παράθεμα προέρχεται από την 1η έκδοση, του 1859. Σε κάποια από τις μεταγενέστερες εκδόσεις, για κάποιο λόγο το entangled έγινε tangled, και κυρίως έτσι αναφέρεται σήμερα.)
Στα ελληνικά κυκλοφορούν δύο μεταφράσεις της Καταγωγής. Στην πρώτη, των αρχών του 20ου αιώνα (εκδ. Γκοβόστη), το tangled bank αποδίδεται "πλούσια όχθη". Στα τέλη του 20ου αιώνα, κυκλοφόρησε μια δεύτερη μετάφραση από ομάδα ΔΕΠ του Παν/μίου Πατρών, όπου αποδίδεται "δύσβατη όχθη". Τέλος, η συγκεκριμένη παράγραφος μνημονεύεται και στο The God Delusion του Ρίτσαρντ Ντόκινς (Η Περί Θεού Αυταπάτη, εκδ. Κάτοπτρο), όπου οι μεταφραστές επέλεξαν την άκομψη περιφραστική λύση "όχθη με την οργιώδη βλάστηση".
Οι λύσεις αυτές δεν μπορώ να πώ ότι με ικανοποιούν. Το «δύσβατη» όχθη παραπέμπει μάλλον στο ανάγλυφο παρά στη βλάστηση. Το «πλούσια» όχθη δεν νομίζω ότι λέγεται (στο δίκτυο υπάρχει μία μοναδική αναφορά της φράσης, και αυτή αφορά το συγκεκριμένο μετάφρασμα των εκδ. Γκοβόστη). Το «όχθη με την οργιώδη βλάστηση» είναι μεν ακριβές νοηματικά, αλλά θέλω οπωσδήποτε να αποφύγω την περίφραση.
Προς το παρόν κλίνω περισσότερο προς το «κατάφυτη όχθη», αλλά δεν τρελαίνομαι κιόλας. Εναλλακτικά μου φαίνεται κάπως ανεκτό το «αδιάβατη όχθη» (για λόγους που δεν μπορώ ακριβώς να προσδιορίσω, νιώθω ότι παραπέμπει περισσότερο σε πυκνή βλάστηση απ’ ό,τι το «δύσβατη»).
Καμιά ιδέα;
It is interesting to contemplate an entangled bank, clothed with many plants of many kinds, with birds singing on the bushes, with various insects flitting about, and with worms crawling through the damp earth, and to reflect that these elaborately constructed forms, so different from each other, and dependent on each other in so complex a manner, have all been produced by laws acting around us. These laws, taken in the largest sense, being Growth with Reproduction; Inheritance which is almost implied by reproduction; Variability from the indirect and direct action of the external conditions of life, and from use and disuse; a Ratio of Increase so high as to lead to a Struggle for Life, and as a consequence to Natural Selection, entailing Divergence of Character and the Extinction of less-improved forms. Thus, from the war of nature, from famine and death, the most exalted object which we are capable of conceiving, namely, the production of the higher animals, directly follows. Thus, from the war of nature, from famine and death, the most exalted object which we are capable of conceiving, namely, the production of the higher animals, directly follows. There is grandeur in this view of life, with its several powers, having been originally breathed into a few forms or into one; and that, whilst this planet has gone cycling on according to the fixed law of gravity, from so simple a beginning endless forms most beautiful and most wonderful have been, and are being, evolved.
Παραθέτω ολόκληρη την παράγραφο για να την απολαύσετε, γιατί έχει μια ασυνήθιστη ποιητικότητα για τα δεδομένα των γραπτών του Δαρβίνου. Αυτό που με ενδιαφέρει εδώ είναι η απόδοση του entangled (ή tangled) bank. (Το συγκεκριμένο παράθεμα προέρχεται από την 1η έκδοση, του 1859. Σε κάποια από τις μεταγενέστερες εκδόσεις, για κάποιο λόγο το entangled έγινε tangled, και κυρίως έτσι αναφέρεται σήμερα.)
Στα ελληνικά κυκλοφορούν δύο μεταφράσεις της Καταγωγής. Στην πρώτη, των αρχών του 20ου αιώνα (εκδ. Γκοβόστη), το tangled bank αποδίδεται "πλούσια όχθη". Στα τέλη του 20ου αιώνα, κυκλοφόρησε μια δεύτερη μετάφραση από ομάδα ΔΕΠ του Παν/μίου Πατρών, όπου αποδίδεται "δύσβατη όχθη". Τέλος, η συγκεκριμένη παράγραφος μνημονεύεται και στο The God Delusion του Ρίτσαρντ Ντόκινς (Η Περί Θεού Αυταπάτη, εκδ. Κάτοπτρο), όπου οι μεταφραστές επέλεξαν την άκομψη περιφραστική λύση "όχθη με την οργιώδη βλάστηση".
Οι λύσεις αυτές δεν μπορώ να πώ ότι με ικανοποιούν. Το «δύσβατη» όχθη παραπέμπει μάλλον στο ανάγλυφο παρά στη βλάστηση. Το «πλούσια» όχθη δεν νομίζω ότι λέγεται (στο δίκτυο υπάρχει μία μοναδική αναφορά της φράσης, και αυτή αφορά το συγκεκριμένο μετάφρασμα των εκδ. Γκοβόστη). Το «όχθη με την οργιώδη βλάστηση» είναι μεν ακριβές νοηματικά, αλλά θέλω οπωσδήποτε να αποφύγω την περίφραση.
Προς το παρόν κλίνω περισσότερο προς το «κατάφυτη όχθη», αλλά δεν τρελαίνομαι κιόλας. Εναλλακτικά μου φαίνεται κάπως ανεκτό το «αδιάβατη όχθη» (για λόγους που δεν μπορώ ακριβώς να προσδιορίσω, νιώθω ότι παραπέμπει περισσότερο σε πυκνή βλάστηση απ’ ό,τι το «δύσβατη»).
Καμιά ιδέα;
