official secrets = κρατικά μυστικά, κρατικά απόρρητα. Και όχι «επίσημα ~». Όμως δεν το γράφω αυτό για τη σωστή απόδοση, αλλά για την ομορφιά της λεπτομέρειας. Ιδίως της λεπτομέρειας που, ακόμα κι αν δεν αλλάζει τον ρου της ιστορίας, καταφέρνει να ταράξει για λίγο τα νερά.
Θα γράψω για την ταινία Official Secrets (Κρατικά μυστικά) και, αν θέλετε να τη δείτε και να την απολαύσετε, σταματήστε το διάβασμα εδώ.
Εγώ προτιμώ να βλέπω ταινίες χωρίς να ξέρω σχεδόν τίποτα γι’ αυτές. Μου φτάνει να ξέρω ότι η ταινία είναι καλή (σύμφωνα με τα αστεράκια στο imdb και ποτέ με τα αστεράκια του Μήτση στο Αθηνόραμα) και ότι ανήκει στα είδη που προτιμώ, άντε να πάρει το μάτι μου και κάποιον από τους πρωταγωνιστές. Έτσι, για παράδειγμα, είδα το Κάποτε στο Χόλιγουντ και αιφνιδιάστηκα (θετικά) από το θέμα του. Έτσι είδα και τα Κρατικά μυστικά. Απλώς είχα κάπου ακούσει ότι είναι καλή ταινία και είδα ότι έπαιζε η Κίρα Νάιτλι.
Στο ξεκίνημα της προβολής αντιλήφθηκα ότι η ταινία βασίστηκε σε πραγματική ιστορία (την οποία ωστόσο αγνοούσα). Είναι η ιστορία της Κάθριν Γκαν, υπαλλήλου των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών, η οποία αποφάσισε να δώσει στη δημοσιότητα ένα απόρρητο μήνυμα των αμερικάνικων μυστικών υπηρεσιών με το οποίο περιγράφεται η αθέμιτη παρέμβαση των ΗΠΑ στο ψήφισμα του ΟΗΕ για την επέμβαση στο Ιράκ το 2003.
Η απολαυστική λεπτομέρεια της ιστορίας που έχει να κάνει με τη δική μας δουλειά:
Το έγγραφο (η εκτύπωση του ηλεκτρονικού μηνύματος) καταλήγει στην εφημερίδα Observer, η οποία, αν και είχε ταχθεί υπέρ της επέμβασης, αποφασίζει να κάνει πρώτο θέμα το μήνυμα που διέρρευσε, αφού πρώτα κάνει διάφορους ελέγχους για να διαπιστώσει ότι δεν πρόκειται για μούφα, για πλαστό κείμενο.
Το θέμα βγαίνει πρωτοσέλιδο στις 2 Μαρτίου 2003 (εδώ το τυπωμένο εξώφυλλο και εδώ η αντίστοιχη ιστοσελίδα), γίνεται το αναμενόμενο σούσουρο και ξαφνικά μαθαίνουν στην εφημερίδα ότι αμερικάνικος ιστότοπος ισχυρίζεται ότι το μήνυμα είναι πλαστό. Πού το κατάλαβαν; Τρεις λέξεις του αμερικάνικου μηνύματος είναι γραμμένες με βρετανική ορθογραφία. Οι δημοσιογράφοι αναρωτιούνται πώς την έπαθαν έτσι, ξανακοιτάνε το πρωτότυπο μήνυμα και βλέπουν ότι εκεί οι λέξεις είναι γραμμένες σε σωστά αμερικάνικα. Τι είχε συμβεί;
Η απάντηση έρχεται γρήγορα από τη μαθητευόμενη Nicole Mowbray, στη δεύτερη εβδομάδα της μαθητείας της, από την οποία είχαν ζητήσει να αντιγράψει το μήνυμα που είχε φτάσει τυπωμένο στα χέρια τους και να το περάσει στο σύστημα. Η κοπέλα το έκανε με πολλή προσοχή και ευσυνειδησία — υπερβάλλουσα ευσυνειδησία. Μη γνωρίζοντας την προέλευση του μηνύματος (ισχυρίζεται η ίδια) διόρθωσε τις αμερικάνικες ορθογραφίες: το favorable σε favourable, το recognize σε recognise, το emphasize σε emphasise. Κανένας δεν πρόσεξε στη συνέχεια αυτή τη «βρετανοποίηση» του κειμένου και έδωσαν έτσι λαβή σε διάφορους «καλοθελητές» να βγάλουν το μήνυμα πλαστό. Δεν θα σας χαλάσω τη συνέχεια, αν και όλοι ξέρουμε ότι η διαρροή δεν σταμάτησε τον πόλεμο.
Τώρα που μελέτησα τα στοιχεία εκείνης της εποχής, μου φαίνεται περίεργο που η Mowbray φαίνεται να θυμάται τα γεγονότα όπως τα λέει η ταινία. Φτασμένη δημοσιογράφος εδώ και πολλά χρόνια, γράφει (εδώ) για την οδυνηρή εμπειρία της και αναφέρει τα τρία λάθη που διόρθωσε και αναφέρει και η ταινία. Όσο κι αν προσπάθησα, εγώ κατάφερα να βρω μόνο το favourable.
Δίδαγμα: Στα παραθέματα διατηρούμε την ορθογραφία του πρωτοτύπου.
Βέβαια, στη μετάφραση είναι χειρότερα τα πράγματα. Εκεί πρέπει να ξέρουμε τον παραλήπτη και να σεβαστούμε την ορθογραφία του, τις διατυπώσεις του, την ορολογία του. Καλά θα ήταν να τη γλιτώναμε με αλλαγές των -or και τον -ize, αλλά δεν φτάνει.
Διαδικτυογραφία:
https://www.theguardian.com/world/2003/mar/02/usa.iraq
https://www.theguardian.com/world/2013/mar/03/katharine-gun-iraq-war-whistleblower
https://en.wikipedia.org/wiki/Katharine_Gun
https://www.democracynow.org/2019/7/19/15_years_later_how_uk_whistleblower
https://www.theguardian.com/film/20...l-incident-work-mistake-official-secrets-film
Θα γράψω για την ταινία Official Secrets (Κρατικά μυστικά) και, αν θέλετε να τη δείτε και να την απολαύσετε, σταματήστε το διάβασμα εδώ.
Εγώ προτιμώ να βλέπω ταινίες χωρίς να ξέρω σχεδόν τίποτα γι’ αυτές. Μου φτάνει να ξέρω ότι η ταινία είναι καλή (σύμφωνα με τα αστεράκια στο imdb και ποτέ με τα αστεράκια του Μήτση στο Αθηνόραμα) και ότι ανήκει στα είδη που προτιμώ, άντε να πάρει το μάτι μου και κάποιον από τους πρωταγωνιστές. Έτσι, για παράδειγμα, είδα το Κάποτε στο Χόλιγουντ και αιφνιδιάστηκα (θετικά) από το θέμα του. Έτσι είδα και τα Κρατικά μυστικά. Απλώς είχα κάπου ακούσει ότι είναι καλή ταινία και είδα ότι έπαιζε η Κίρα Νάιτλι.
Στο ξεκίνημα της προβολής αντιλήφθηκα ότι η ταινία βασίστηκε σε πραγματική ιστορία (την οποία ωστόσο αγνοούσα). Είναι η ιστορία της Κάθριν Γκαν, υπαλλήλου των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών, η οποία αποφάσισε να δώσει στη δημοσιότητα ένα απόρρητο μήνυμα των αμερικάνικων μυστικών υπηρεσιών με το οποίο περιγράφεται η αθέμιτη παρέμβαση των ΗΠΑ στο ψήφισμα του ΟΗΕ για την επέμβαση στο Ιράκ το 2003.
Η απολαυστική λεπτομέρεια της ιστορίας που έχει να κάνει με τη δική μας δουλειά:
Το έγγραφο (η εκτύπωση του ηλεκτρονικού μηνύματος) καταλήγει στην εφημερίδα Observer, η οποία, αν και είχε ταχθεί υπέρ της επέμβασης, αποφασίζει να κάνει πρώτο θέμα το μήνυμα που διέρρευσε, αφού πρώτα κάνει διάφορους ελέγχους για να διαπιστώσει ότι δεν πρόκειται για μούφα, για πλαστό κείμενο.
Το θέμα βγαίνει πρωτοσέλιδο στις 2 Μαρτίου 2003 (εδώ το τυπωμένο εξώφυλλο και εδώ η αντίστοιχη ιστοσελίδα), γίνεται το αναμενόμενο σούσουρο και ξαφνικά μαθαίνουν στην εφημερίδα ότι αμερικάνικος ιστότοπος ισχυρίζεται ότι το μήνυμα είναι πλαστό. Πού το κατάλαβαν; Τρεις λέξεις του αμερικάνικου μηνύματος είναι γραμμένες με βρετανική ορθογραφία. Οι δημοσιογράφοι αναρωτιούνται πώς την έπαθαν έτσι, ξανακοιτάνε το πρωτότυπο μήνυμα και βλέπουν ότι εκεί οι λέξεις είναι γραμμένες σε σωστά αμερικάνικα. Τι είχε συμβεί;
Η απάντηση έρχεται γρήγορα από τη μαθητευόμενη Nicole Mowbray, στη δεύτερη εβδομάδα της μαθητείας της, από την οποία είχαν ζητήσει να αντιγράψει το μήνυμα που είχε φτάσει τυπωμένο στα χέρια τους και να το περάσει στο σύστημα. Η κοπέλα το έκανε με πολλή προσοχή και ευσυνειδησία — υπερβάλλουσα ευσυνειδησία. Μη γνωρίζοντας την προέλευση του μηνύματος (ισχυρίζεται η ίδια) διόρθωσε τις αμερικάνικες ορθογραφίες: το favorable σε favourable, το recognize σε recognise, το emphasize σε emphasise. Κανένας δεν πρόσεξε στη συνέχεια αυτή τη «βρετανοποίηση» του κειμένου και έδωσαν έτσι λαβή σε διάφορους «καλοθελητές» να βγάλουν το μήνυμα πλαστό. Δεν θα σας χαλάσω τη συνέχεια, αν και όλοι ξέρουμε ότι η διαρροή δεν σταμάτησε τον πόλεμο.
Τώρα που μελέτησα τα στοιχεία εκείνης της εποχής, μου φαίνεται περίεργο που η Mowbray φαίνεται να θυμάται τα γεγονότα όπως τα λέει η ταινία. Φτασμένη δημοσιογράφος εδώ και πολλά χρόνια, γράφει (εδώ) για την οδυνηρή εμπειρία της και αναφέρει τα τρία λάθη που διόρθωσε και αναφέρει και η ταινία. Όσο κι αν προσπάθησα, εγώ κατάφερα να βρω μόνο το favourable.
Δίδαγμα: Στα παραθέματα διατηρούμε την ορθογραφία του πρωτοτύπου.
Βέβαια, στη μετάφραση είναι χειρότερα τα πράγματα. Εκεί πρέπει να ξέρουμε τον παραλήπτη και να σεβαστούμε την ορθογραφία του, τις διατυπώσεις του, την ορολογία του. Καλά θα ήταν να τη γλιτώναμε με αλλαγές των -or και τον -ize, αλλά δεν φτάνει.
Διαδικτυογραφία:
https://www.theguardian.com/world/2003/mar/02/usa.iraq
https://www.theguardian.com/world/2013/mar/03/katharine-gun-iraq-war-whistleblower
https://en.wikipedia.org/wiki/Katharine_Gun
https://www.democracynow.org/2019/7/19/15_years_later_how_uk_whistleblower
https://www.theguardian.com/film/20...l-incident-work-mistake-official-secrets-film
