mystic vs. mystagogue

[Marinos]

Διαβάζω στο The Incredulity of Father Brown του Τσέστερτον:

"He's a mystagogue", said Father Brown (...) "the sort of men (...) who hint to you (...) that they've lifted the veil of Isis or know the secret of Stonehenge".
(...)
Real mystics don't hide mysteries, they reveal them. They set a thing up in broad daylight, and when you've seen it it's still a mystery. But the mystagogues hide a thing in darkness and secrecy, and when you find it, it's a platitude."

Mystic, υποθέτω, μεταφράζεται μια χαρά μυστικιστής. Για το mystagogue όμως το μυσταγωγός είναι προφανώς ψευδόφιλο. Καμιά ιδέα; Από περιέργεια ρωτάω.

 

[nickel]

Το mystagogue, ιδίως στην πρώτη πρόταση, γιατί να μην είναι μυσταγωγός; Κάποιο παιχνίδι κάνει στη δεύτερη πρόταση, αλλά δεν ξέρω αν βοηθάει η αποδέλοιπη ιστορία. Μήπως δεν κάνει με τον mystic, όταν λέει «Real mystics don't hide mysteries»;

 

[Marinos]

Λέγοντας mystagogue ο πατήρ Μπράουν εννοεί κάτι σαν τσαρλατάνο. Έχει το μυσταγωγός τέτοια σημασία; Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρω καν αν υπάρχει ελληνική λέξη μυσταγωγός, η μυσταγωγία πάντως έχει μάλλον θετική χροιά.

 

[drsiebenmal]

Από το απόσπασμα, πάντως, έχω την αίσθηση ότι ούτε το mystic πετυχαίνει σωστά. Θέλω να πω, ο συνδυασμός με το αποκαλυπτικό (Real mystics don't hide mysteries, they reveal them) με κάνει να πιστεύω ότι εδώ θέλει να αναφερθεί σε μύστες, όχι σε μυστικιστές.

(Και ναι, συμφωνώ μαζί σου ότι τον μυσταγωγό τον παρουσιάζει κάπως σαν τσαρλατάνο μύστη).

 

[Marinos]

Mystic=μύστης, mystagogue=μυστικιστής. Μια χαρά μου φαίνεται, με τη διαφορά ότι μιλάει ένας καθολικός ιερωμένος που μάλλον θα έδινε αρνητική χροιά στον μύστη και θετική στον μυστικιστή.

 

[SBE]

mys·ta·gogue/ˈmistəˌgäg/: Noun: A teacher or propounder of mystical doctrines.

mys·tic/ˈmistik/ Noun: A person who seeks by contemplation and self-surrender to obtain unity with or absorption into the Deity or the absolute, or who believes in the spiritual apprehension of truths that are beyond the intellect.

Αρνητική χροια βλέπω στον μυστικιστή κι όχι στον μύστη.

 

[Rogerios]

Στο δρόμο που μας οδήγησε ο Μαρίνος ή μάλλον ο Τσέστερτον και οι προχειρότητές του προβλέπω ότι θα αρχίσει να μας κυνηγά ολόκληρη λεγεώνα ησυχαστών και καβαλιστών:).

Ο μυσταγωγός είναι αρχαία λέξη (μυσταγωγός= ο εισάγων στα μυστήρια, ο εξηγητής, ο οδηγός). Πιθανότατα αρχαιότατη, αλλά δεν μου έρχεται πρόχειρο κάτι για να ψάξω στους συγγραφείς των κλασσικών και των πρώτων ελληνιστικών χρόνων (άλλωστε κι η θεματολογία τους δεν πρέπει να σχετιζόταν και τόσο με τέτοια ζητήματα). Γνωρίζω όμως ότι η λέξη γνώρισε μεγάλο σουξέ στους πρώτους αιώνες της Χριστιανικής Εκκλησίας: οι επίσκοποι είναι οι κατεξοχήν μυσταγωγοί, κι ο χαρακτηρισμός αυτός δίνει και παίρνει (βλ. και τη Βίκη εδώ).

Βρίσκω ένα ωραίο παράδειγμα χρήσης της λέξης στον συμπαθέστατο μαθητή της Υπατίας, τον Συνέσιο τον Κυρηναίο. Ο καλός αυτός επίσκοπος έγραφε στο Περί Ενυπνίων: "πᾶσι πανταχοῦ πάρεστι, προφῆτις ἕτοιμος, ἀγαθὴ σύμβουλος, ἐχέμυθος. αὕτη μυσταγωγός τε καὶ μύστις, εὐαγγελίσασθαι μὲν ἀγαθόν, ὥστε μακροτέραν ποιῆσαι τὴν ἡδονὴν προαρπάσαντα τὴν ἀπόλαυσιν, καταμηνύσαι δὲ τὸ χεῖρον, ὥστε φυλάξασθαι καὶ προαποκρούσασθαι". Το υποκείμενο που παραλείπεται είναι η "των ονείρων μαντική". Στο παράδειγμα βλέπουμε και τη λέξη "μύστης" να χρησιμοποιείται με την αρχική σημασία της, δηλ. αυτή του μυουμένου.

Ο μυστικιστής τώρα είναι λέξη των νεότερων χρόνων. Την κατασκευάσαμε προφανώς υπό την επιρροή του γαλλικού mysticisme, κι επειδή το αρχαίο επίθετο "μυστικός", που είχε αρχικά τη σημασία αυτή, είχε ήδη αποκτήσει το σύγχρονο σημασιολογικό περιεχόμενό του. Ωστόσο, εγώ δεν διακρίνω κάποιο κακέμφατο στον μυστικιστή (ειδάλλως, είπαμε, θα μας κυνηγήσουμε οι λεγεώνες των χριστιανών μυστικιστών Ανατολής και Δύσης, των καβαλιστών κι άλλων πολλών ακόμα).

Τι να κάνουμε τώρα που ο Τσέστερτον χρησιμοποιεί τον μυσταγωγό με αρνητική σημασία (ποιος ξέρει, ίσως να τον παρέσυρε ο δημαγωγός ;) ); Στα ελληνικά καμία από τις τρεις κρίσιμες λέξεις (μύστης, μυσταγωγός, μυστικιστής) δεν έχει αρνητική φόρτιση και δεν βλέπω τον λόγο να τους την προσθέσουμε στανικά εμείς. Ας κάνουμε τον κατά Τσέστερτον mystagogue "ψευδομυσταγωγό" κι ας ξεμπερδέψουμε με τις προχειρότητες του συμπαθούς Άγγλου συγγραφέα.

 

[Marinos]

Αρνητική χροια βλέπω στον μυστικιστή κι όχι στον μύστη.

Εννοούσα ότι, με την ελληνική σημασία των λέξεων, ένας καθολικός ιερωμένος εκτιμά έναν μυστικιστή αλλά όχι έναν μύστη (που φέρνει προς παγανισμό κλπ.).