Έγινε συζήτηση σε νήμα του Σαραντάκου για τη σκοπιμότητα ύπαρξης δύο όρων, φεουδαρχία και φεουδαλισμός, φεουδαρχικός και φεουδαλικός.
Υπάρχει μια συζήτηση και στη Βικιπαίδεια, αλλά δεν ξέρω αν συμφωνώ με τις απόψεις που εκφράζονται.
Η ιστορία των ελληνικών όρων:
Αποδίδουν τους γαλλικούς féodalité (και féodalisme), féodal και τους αγγλικούς feudalism και feudal.
Ο ελληνικός όρος φεουδαρχία χρονολογείται από το 1831, το φεουδαλικός από το 1889 και ο φεουδαλισμός από το 1891. Ο φεουδάρχης (feudal lord) από το 1880. Ο φεουδαρχισμός είναι νεότερος.
Ο Παύλος Καρολίδης στην Εισαγωγή εις την Ιστορίαν του ΙΘ΄ αιώνος (1891) δεν χρησιμοποιεί τον όρο φεουδαρχία (αν και έχει τον φεουδάρχη), αλλά όρους όπως φεουδαλισμός, το φεουδαλικόν σύστημα, φεουδαλικά κράτη, φεουδαλική αριστοκρατία, φεουδαλικοί ηγεμόνες, φεουδαλικός άρχων, φεουδαλικόν πολίτευμα.
Αν έρθουμε στις ημέρες μας: Ο τίτλος του βιβλίου του Perry Anderson Passages from Antiquity to Feudalism μεταφράστηκε Από την αρχαιότητα στον φεουδαρχισμό. Το βιβλίο του Marc Bloch La Société féodale, Η φεουδαλική κοινωνία. Και του Maurice Dobb το Transition from Feudalism to Capitalism, Η μετάβαση από τον φεουδαλισμό στον καπιταλισμό.
Στο διαδίκτυο (για να μη μας λείψουν οι στατιστικές):
778 φεουδαλισμός
776 φεουδαρχισμός
11.400 φεουδαρχία
964 φεουδαρχικός
34 φεουδαλικός
Το πρόβλημα:
Feudal είναι (1) Of or pertaining to a feud or fief; of the nature of a feud or fief, (2) Of or pertaining to the holding of land in feud και (3) Of or pertaining to the feudal system; existing or such as existed under that system. [OED]
Το πρώτο θα μπορούσε να είναι φεουδικό ή φεουδαϊκό. Το λέει και ο Κουμανούδης, που κατέγραψε την πρώτη εμφάνιση των λέξεων στη Συναγωγή του: Την ξένης ρίζης ταύτην λέξιν, ως και τας εξής δύο [εννοεί τις φεουδαλικώς και φεουδαλισμός], να τας έγραφαν καν οι ημέτεροι μόνον με την ικός κατάληξιν και όχι και με την αλ εν τω μέσω! Αφού όμως ταύτα έγραψα, εύρον το φεουδαϊκός και το φεουδικός.
Πράγματι βρήκε ότι το φεουδικός υπήρχε από το 1841 και το φεουδαϊκός από το 1859. (Και μετά χάθηκαν...)
Αλλά αυτά τα πιο σύντομα επίθετα μπορούν να αναφέρονται στο φέουδο (σημ. 1), όχι όμως στη φεουδαρχία. Από την άλλη, σε σχέση με το σύστημα γιατί να υπάρχει και φεουδαρχικός και φεουδαλικός; Δεν έχουν δύο όρους έξω. Γιατί να υπάρχει και φεουδαλικό σύστημα και φεουδαρχικό σύστημα; Δεν ξέρω κατά πόσο αυτοί που προτιμούν τον όρο φεουδαλικός το κάνουν επειδή επηρεάζονται από τον ξένο όρο ή θέλουν να αναφερθούν στο σύστημα με έναν πιο ουδέτερο όρο, χωρίς την «αρχή» μέσα — δηλ. που σχετίζεται με το φέουδο και όχι με τον φεουδάρχη και την εξουσία του. Ο Καρολίδης δεν ζει για να μας απαντήσει.
Υπάρχει μια συζήτηση και στη Βικιπαίδεια, αλλά δεν ξέρω αν συμφωνώ με τις απόψεις που εκφράζονται.
Η ιστορία των ελληνικών όρων:
Αποδίδουν τους γαλλικούς féodalité (και féodalisme), féodal και τους αγγλικούς feudalism και feudal.
Ο ελληνικός όρος φεουδαρχία χρονολογείται από το 1831, το φεουδαλικός από το 1889 και ο φεουδαλισμός από το 1891. Ο φεουδάρχης (feudal lord) από το 1880. Ο φεουδαρχισμός είναι νεότερος.
Ο Παύλος Καρολίδης στην Εισαγωγή εις την Ιστορίαν του ΙΘ΄ αιώνος (1891) δεν χρησιμοποιεί τον όρο φεουδαρχία (αν και έχει τον φεουδάρχη), αλλά όρους όπως φεουδαλισμός, το φεουδαλικόν σύστημα, φεουδαλικά κράτη, φεουδαλική αριστοκρατία, φεουδαλικοί ηγεμόνες, φεουδαλικός άρχων, φεουδαλικόν πολίτευμα.
Αν έρθουμε στις ημέρες μας: Ο τίτλος του βιβλίου του Perry Anderson Passages from Antiquity to Feudalism μεταφράστηκε Από την αρχαιότητα στον φεουδαρχισμό. Το βιβλίο του Marc Bloch La Société féodale, Η φεουδαλική κοινωνία. Και του Maurice Dobb το Transition from Feudalism to Capitalism, Η μετάβαση από τον φεουδαλισμό στον καπιταλισμό.
Στο διαδίκτυο (για να μη μας λείψουν οι στατιστικές):
778 φεουδαλισμός
776 φεουδαρχισμός
11.400 φεουδαρχία
964 φεουδαρχικός
34 φεουδαλικός
Το πρόβλημα:
Feudal είναι (1) Of or pertaining to a feud or fief; of the nature of a feud or fief, (2) Of or pertaining to the holding of land in feud και (3) Of or pertaining to the feudal system; existing or such as existed under that system. [OED]
Το πρώτο θα μπορούσε να είναι φεουδικό ή φεουδαϊκό. Το λέει και ο Κουμανούδης, που κατέγραψε την πρώτη εμφάνιση των λέξεων στη Συναγωγή του: Την ξένης ρίζης ταύτην λέξιν, ως και τας εξής δύο [εννοεί τις φεουδαλικώς και φεουδαλισμός], να τας έγραφαν καν οι ημέτεροι μόνον με την ικός κατάληξιν και όχι και με την αλ εν τω μέσω! Αφού όμως ταύτα έγραψα, εύρον το φεουδαϊκός και το φεουδικός.
Πράγματι βρήκε ότι το φεουδικός υπήρχε από το 1841 και το φεουδαϊκός από το 1859. (Και μετά χάθηκαν...)
Αλλά αυτά τα πιο σύντομα επίθετα μπορούν να αναφέρονται στο φέουδο (σημ. 1), όχι όμως στη φεουδαρχία. Από την άλλη, σε σχέση με το σύστημα γιατί να υπάρχει και φεουδαρχικός και φεουδαλικός; Δεν έχουν δύο όρους έξω. Γιατί να υπάρχει και φεουδαλικό σύστημα και φεουδαρχικό σύστημα; Δεν ξέρω κατά πόσο αυτοί που προτιμούν τον όρο φεουδαλικός το κάνουν επειδή επηρεάζονται από τον ξένο όρο ή θέλουν να αναφερθούν στο σύστημα με έναν πιο ουδέτερο όρο, χωρίς την «αρχή» μέσα — δηλ. που σχετίζεται με το φέουδο και όχι με τον φεουδάρχη και την εξουσία του. Ο Καρολίδης δεν ζει για να μας απαντήσει.