H Wikipedia έχει κατατοπιστικό άρθρο για τη disruptive innovation, από το οποίο παραθέτω την πρώτη πρόταση: A disruptive innovation is an innovation that helps create a new market and value network, and eventually disrupts an existing market and value network (over a few years or decades), displacing an earlier technology. Όπως θα παρατηρήσει ο αναγνώστης, επικρατεί κάποιο κομφούζιο, το οποίο μάλλον δεν οφείλεται τόσο στην κατανόηση του disruptive όσο στην κατανόηση του innovation. Ενώ δηλαδή όταν γίνεται λόγος για breakthrough αναφέρονται συνήθως σε μια εντελώς καινούργια τεχνολογία που ξεπερνάει μιαν άλλη καθιερωμένη τεχνολογία, τείνουν να ορίσουν το disruptive σαν την εμπορική εφαρμογή μιας τέτοιας τεχνολογίας όταν η εφαρμογή αυτή κλονίζει την υπάρχουσα αγορά και τα καθιερωμένα επιχειρηματικά μοντέλα. Αναφέρεται π.χ. ότι η εφεύρεση του αυτοκινήτου καθαυτή δεν είναι disruptive, όσο περιορίζεται σε μια ολιγάριθμη ελίτ και δεν αποσταθεροποιεί την υπάρχουσα αγορά των μέσων μετακίνησης, αλλά γίνεται disruptive όταν περνάει σε μαζική παραγωγή.
Έχω την εντύπωση ότι αυτά είναι αμερικανιές. Κάθε breakthrough innovation (όχι απλώς technology, όχι απλώς τεχνολογική δυνατότητα σε ερευνητικό επίπεδο) είναι αναγκαστικά disruptive. Το ζήτημα είναι τί μπορεί να είναι disruptive χωρίς να είναι breakthrough, ειδάλλως οι δύο όροι δεν είναι διακριτοί. Για να έχουμε κάποιο νόημα, χρειάζεται μάλλον να αγνοήσουμε αυτό τον υπερθεματισμό ορολογικής νοστιμιάς και να μείνουμε σε κάτι πιο γήινο. Στην περιήγηση που ξεκίνησε από τις παραπομπές του Ζάζουλα, σε κάποιο σημείο του οποίου τα στοιχεία αναφοράς δυστυχώς δεν συγκράτησα (και δεν έχω την υπομονή να ξανααναζητήσω), λέγεται κάπου ότι disruptive innovation είναι (παραθέτω από μνήμης) "to move things around". Με άλλα λόγια, μια τέτοια καινοτομία δεν βασίζεται σε τεχνολογικό άλμα, αλλά σε μια αναδιάταξη των υπαρχουσών τεχνολογικών δυνατοτήτων για τη δημιουργία ενός νέου προϊόντος, άρα (σε περίπτωση επιτυχίας) μιας νέας αγοράς που απαρχαιώνει καθιερωμένα προϊόντα, αγορές, επιχειρηματικά μοντέλα. Κάπου αναφέρεται σαν παράδειγμα το Τουίτερ, αλλά θα μπορούσαμε επίσης να φανταστούμε τα προβλήματα της Μικρομαλακής απέναντι στον Γούγλη κτλ.
Η disruptive innovation δηλαδή ανακατεύει την τράπουλα, την ξαναμοιράζει, αποσταθεροποιεί/ αναδιατάσσει/ ανασυνθέτει/ αποδιοργανώνει (και αναδιοργανώνει)/ απο[εκ]θεμελιώνει (και επαναθεμελιώνει) τη χαρτογραφία της αγοράς και τους κατεστημένους προϊοντικούς θυλάκους.
Η απόδοση μιας τέτοιας σημασίας στα ελληνικά δεν είναι βέβαια ευνόητη. Είναι πάντα λογικό να υπάρχει μια υπόμνηση του πρωτότυπου όρου, αλλά το αρνητικό φορτίο του disruption συνήθως χρησιμοποιείται νοστιμιάρικα για να δηλώσει μια θετική σημασία, οπότε κινδυνεύουμε να δεθούμε κόμπο. Δεν έχω να προτείνω κάτι ιδιαίτερο, αλλά ζητώ την επιείκειά σας για να πω τί μου έρχεται στο μυαλό δεδομένου ότι: 1) είμαι τεμπέλης και βαριέμαι να ψάχνω, 2) η οποιαδήποτε αυτοθυσιαστική παρόρμησή μου προσκρούει στην εκ πείρας πεποίθησή μου ότι ασφαλώς θα γίνεται χαμός στις ελληνικές αποδόσεις.
Τούτου λεχθέντος, δεν προτείνω λύση, αλλά αναφέρω ότι βάσει της λογικής μου, και αν δεν ήμασταν αναγκασμένοι να υπενθυμίζουμε τον αμερικάνικο όρο (μεγάλο "αν"), θα έτεινα προς μια θετική απόδοση του disruptive. Τα ουσιαστικά από τα οποία θα ήθελα να παραχθεί το επίθετο θα ήταν του είδους: αναδιάταξη, ανασύνθεση, ανασχηματισμός, αναδόμηση... Αντιστρόφως, αν θέλουμε να διατηρήσουμε την επαφή με τον πρωτότυπο όρο, η "διαταρακτική καινοτομία" του Cougr μού φαίνεται σημασιολογικά άψογη (αλλά για επίπεδο γλώσσας ας μη μιλήσουμε).